Τα πρώτα fake news, ο Νώε και η Κιβωτός

Τα fake news δεν είναι είναι μια μάστιγα που έκανε την εμφάνισή της με την άνοδο του διαδικτύου και των social media. Η ιστορία έχει να επιδείξει πολλά τέτοια, ωστόσο αυτό που δεν είχαμε φανταστεί είναι πως μπορεί να πηγαίνουν ακόμη και 3.000 χρόνια πίσω και να… εμπλέκεται και ο Νώε.

Καθηγητής του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ υποστηρίζει πως διαθέτει τις απαραίτητες αποδείξεις και συγκεκριμένα μας παραπέμπει σε ένα απόσπασμα του Έπους του Γκιλγκαμές (του αρχαιότερου που έχει ανακαλυφθεί) η οποία αφηγείται την ιστορία της Κιβωτού του Νώε, αν και στο έργο ονομάζεται διαφορετικά.

Σύμφωνα με τον ίδιο, τα «λόγια» του Βαβυλώνιου Θεού Εα τα οποία αναφέρεται απόσπασμα του Έπους συνιστούν μια προσπάθεια να πειστούν οι άνθρωποι να χτίσουν την Κιβωτό, παρέχοντας όμως σε αυτούς ψευδείς ειδήσεις.

Οπως μεταδίδει η Telegraph, το κείμενο, το οποίο έχει μεταφραστεί από τον Γουόρθινγκτον φαίνεται πως έχει ένα διπλό νόημα. Και είναι πολύ πιθανό τα «λόγια» του θεού να μην έκαναν λόγο για βροχές που θα οδηγούσαν σε ακραία πλημμυρικά φαινόμενα αλλά για τρόφιμα που θα έπεφταν από τον ουρανό.

«Ο (θεός) Εα παραπλάνησε τους ανθρώπους διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις» δηλώνει ο Γουόρθινγκτον, ένας από τους συνεργάτες του κολεγίου του Σάιντ Τζον. «Λέει στον Νώε της Βαβυλώνας, γνωστός ως Ουτά-ναπίστι, να υποσχεθεί στους ανθρώπους πως εάν χτίσουν την κιβωτό, τότε το φαγητό θα πέφτει από τον ουρανό».

«Αυτό που οι άνθρωποι δεν συνειδητοποίησαν είναι πως αυτό το μήνυμα των εννέα γραμμών είναι ένα τέχνασμα, ένα τρικ: πρόκειται για μια ακολουθία ήχων που μπορούν να γίνουν κατανοητά με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Όπως για παράδειγμα η φράση “ice cream” (δηλαδή παγωτό) και «Ι scream (εγώ φωνάζω)» που εκφέρονται με τον ίδιο σχεδόν τρόπο αλλά σημαίνουν τελείως διαφορετικά πράγματα.

Ενώ λοιπόν το μήνυμα του θεού Εα μοίραζε υποσχέσεις για φαγητό που θα έπεφτε από τον ουρανό, υπάρχει και ένα κρυφό μήνυμα που προειδοποιεί για τη μεγάλη πλημμύρα. «Από τη στιγμή που η Κιβωτός έχει κατασκευαστεί ο Ούτα-ναπίστι (δηλαδή ο Νώε) και η οικογένειά του επιβιβάζονται σε αυτή μαζί με τα ζώα και επιβιώνουν ενώ όλοι οι άλλοι πνίγονται» λέει ο καθηγητής.

Όπως εξηγεί με αυτό το επεισόδιο που εκτυλίσσεται σε μυθολογικό χρόνο, φαίνεται πως ξεκινά η χειραγώγηση των πληροφοριών και της γλώσσας. «Μπορεί να είναι το πρώτο παράδειγμα fake news».

Τα κίνητρα

Σύμφωνα πάντα με την Telegraph, τα κίνητρα πίσω από αυτή την δημιουργική ασάφεια στα λόγια του Εα δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα.

Μπορεί απλά να ήθελε να δώσει έναν διφορούμενο χρησμό που θα επέτρεπε τόσες ερμηνείες ώστε κανείς να μην μπορούσε να τον κατηγορήσει πως δεν προέβλεψε τα γεγονότα, ενώ θα μπορούσε να επιρρίψει την ευθύνη στους ανθρώπους που δεν τα ερμήνευσαν σωστά.

Τις εννέα πολύτιμες γραμμές, που αποτελούν το μήνυμα του Εα, τις συναντάμε στην 11η πλάκα στην οποία είναι σκαλισμένο το Έπος του Γκιλγκαμές που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Πρόκειται για το αρχαιότερο έπος που έχει βρεθεί (c.2100 με1800 π.Χ.) και περιλαμβάνει θρύλους και ποιήματα των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή/και ιστορικό πρόσωπο και βασιλέα Ουρούκ που θεωρείται ότι έζησε την 3η χιλιετία π.Χ. Περιλαμβάνει βέβαια και τον περίφημο μύθο του Κατακλυσμού των Σουμερίων (περί το 700πΧ).