Προσφυγικό : Οι προτάσεις της κυβέρνησης για τις ευρωπαϊκές επιστροφές

Στις σημερινές του δηλώσεις κατά το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες ο Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Γιώργος Κουμουτσάκος ανακοίνωσε τις προτάσεις της ελληνικής πρωτοβουλίας για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών επιστροφών, επιβεβαιώνοντας το ρεπορτάζ των «Νέων» του Άγγελου Αθανασόπουλου.

Ο υπουργός, η ομάδα του οποίου έχει εργαστεί επισταμένως επί αυτού τις τελευταίες εβδομάδες, παρουσίασε το έγγραφο στους ομολόγους του.

Η κίνηση εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να δηλώνει παρούσα στη συζήτηση που θα κορυφωθεί εντός των επομένων μηνών, έπειτα και από την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με ευρύτερο στόχο την αλλαγή του Κανονισμού του Δουβλίνου και τη διαμόρφωση ενός Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο.

Τα βασικά στοιχεία

Τα βασικά σημεία του ελληνικού εγγράφου, του οποίου έγιναν κοινωνός «ΤΑ ΝΕΑ», είναι τα ακόλουθα:

Πρώτον, η ενίσχυση του ευρωπαϊκού χαρακτήρα των επιστροφών, κάτι το οποίο επιδιώκεται και με τον αναθεωρημένο Κανονισμό που εγκρίθηκε στις 8 Νοεμβρίου για ενεργότερη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (European Border and Coast Guard – EBCG) στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μιας ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφών.

Δεύτερον, η αμοιβαία αναγνώριση επιστροφών. Αυτή σημαίνει ότι αν π.χ. η Ελλάδα έχει επιστρέψει έναν μετανάστη αλλά αυτός επιστρέψει σε ευρωπαϊκό έδαφος και βρεθεί σε άλλο κράτος-μέλος, π.χ. στη Γαλλία, τότε να μην πρέπει να σταλεί στην Ελλάδα για να ξαναεπιστραφεί αλλά να επιστρέφεται από τη Γαλλία στη χώρα προέλευσής του.

Τρίτον, η ενίσχυση των κοινών επιστροφών (joint returns) ώστε όταν περισσότερες από μία χώρες έχουν να επιστρέψουν μετανάστες στο Αφγανιστάν, αυτή η επιστροφή να γίνεται με μία πτήση.

Τέταρτον, η παροχή κινήτρων σε τρίτες χώρες ώστε να συνεργάζονται στην αποδοχή των επιστροφών, επί τη βάση της αρχής «περισσότερα για περισσότερα, λιγότερα για λιγότερα» (more for more, less for less).

Πέμπτον, η ενίσχυση του ρόλου των Συνδέσμων Μετανάστευσης (Immigration Liaison Officers – ILOs) για τον καλύτερο συντονισμό των κρατών-μελών.

Ο υπουργός τόνισε επίσης την ανάγκη για ενίσχυση πολιτικών επανενσωμάτωσης πολιτών που επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα εκ νέου απόπειρας μετανάστευσης μέσω παράνομων οδών.

Υπενθυμίζεται ότι αυτό είναι το δεύτερο non-paper που καταθέτει η ελληνική πλευρά, ύστερα από εκείνο που είχε παρουσιαστεί από κοινού με την Κύπρο και τη Βουλγαρία αναφορικά με την αντιμετώπιση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διεθνοποίηση του ζητήματος

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο σκοπός τόσο του Πρωθυπουργού (κάτι το οποίο φάνηκε κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον ιταλό ομόλογό του Τζουζέπε Κόντε, όσο και του κ. Κουμουτσάκου ως του ανθρώπου που έχει αναλάβει τις καθημερινές επαφές με τους κρίσιμους παίκτες σε διεθνές επίπεδο) είναι να συγκεντρωθεί πολιτικό και διαπραγματευτικό κεφάλαιο για την Αθήνα καθώς η συζήτηση για την «επόμενη ημέρα του Δουβλίνου» θα μπει στην τελική ευθεία με ορίζοντα την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου από τη Γερμανία το δεύτερο εξάμηνο του 2020.

Παράλληλα, η Αθήνα έχει προχωρήσει, στο πλαίσιο της διεθνοποίησης του ζητήματος, στην επίτευξη συμφωνίας έδρας του EASO στην Ελλάδα, ενώ ανάλογη πρόταση έγινε και προς την Υπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNCHR) κατά την πρόσφατη επίσκεψη στην ελληνική πρωτεύουσα του επικεφαλής της Φιλίπο Γκράντι.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα προσανατολίζεται να καταθέσει και νέο non-paper σε προσεχές Συμβούλιο των υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων με θέμα την καταπολέμηση των δικτύων διακινητών.

Με την ενεργό αυτή παρουσία, η Αθήνα επιθυμεί να δείξει ότι, πέρα από το να ζητά την αλληλεγγύη (solidarity) των εταίρων της, προσφέρει ιδέες και στο σκέλος της ευθύνης (responsibility) επί συγκεκριμένων πτυχών του Μεταναστευτικού.

Η Αθήνα έχει παράλληλα περάσει το μήνυμα στους εταίρους της ότι το ζητούμενο είναι να υπάρχει «αποτελεσματική αλληλεγγύη» (effective solidarity), ενώ παράλληλα η Ελλάδα δεν μπορεί να αναλάβει μόνη της, ως χώρα πρώτης γραμμής, την προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).

Αυτό ήταν και το νόημα της δήλωσης του κ. Κουμουτσάκου στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ότι η Ελλάδα είναι το σύνορο της Ευρώπης και της Δύσης στην περιοχή και ότι «η ασφάλειά μας είναι και η ασφάλειά τους (σ.σ.: των Ευρωπαίων)».

Οι ιδέες Ζεεχόφερ για το Δουβλίνο IV και τα «κρυφά σημεία» τους

Την ίδια στιγμή, στο σημερινό JHA στις Βρυξέλλες θα συζητηθεί και το γερμανικό non-paper το οποίο έχει κυκλοφορήσει τις τελευταίες εβδομάδες στα κράτη-μέλη ως συμβολή στη συζήτηση για τις αλλαγές στον Κανονισμό του Δουβλίνου. Το έγγραφο αυτό συζητήθηκε την περασμένη Παρασκευή, σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, μεταξύ Γερμανίας και κρατών πρώτης γραμμής, με τη συμμετοχή και της Γαλλίας.

Το βασικό σημείο του τετρασέλιδου γερμανικού εγγράφου είναι η αυτόματη κατανομή (automatic relocation) των αιτούντων άσυλο, αφού όμως πρώτα οι αιτήσεις τους εξεταστούν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (π.χ. στην Ελλάδα).

Το γερμανικό έγγραφο δεν ομιλεί περί υποχρεωτικής κατανομής, αλλά ο σχεδιασμός είναι αυτή να προβλέπεται, κάτι που αναμένεται να προκαλέσει την αντίδραση των χωρών της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία.

Σύμφωνα με τις ιδέες, οι οποίες έχουν προέλθει από το επιτελείο του γερμανού υπουργού Εσωτερικών Χορστ Ζεέχοφερ, η πρώτη εξέταση των αιτήσεων πρέπει να ολοκληρώνεται μέσα σε διάστημα ολίγων εβδομάδων και στη συνέχεια ο κρίσιμος ρόλος για την αυτόματη κατανομή θα λαμβάνεται από μια Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου (European Union Agency for Asylum – EUAA), η οποία θα αντικαταστήσει το σημερινό Ευρωπαϊκό Γραφείο Ασύλου (EASO).

Από το έγγραφο προκύπτει επίσης ότι κατά τη σύντομη διάρκεια της προκαταρκτικής εξέτασης των αιτήσεων θα πρέπει να περιορίζεται η ελευθερία κίνησης των αιτούντων, κάτι που φωτογραφίζει την ύπαρξη κλειστών κέντρων κράτησης (detention centres).

Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η κρίσιμη παράμετρος αναφορικά με την αυτόματη κατανομή που προτείνει το Βερολίνο είναι ότι αυτή αφορά αιτούντες άσυλο των οποίων την αίτηση έχει αρχικώς εξετάσει το κράτος-μέλος πρώτης εισόδου, π.χ. η Ελλάδα, αναφορικά με το αν αυτά τα άτομα είναι επικίνδυνα για τη δημόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια και αν προέρχονται από ασφαλή τρίτη χώρα (π.χ. Τουρκία) ή από ασφαλή χώρα προέλευσης (π.χ. Αφγανιστάν).

Επομένως, δεν αφορά την κατανομή τους συγχρόνως με την κατάθεση του αιτήματος, κάτι που σημαίνει ότι το κράτος πρώτης εισόδου επιβαρύνεται με το μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας εξέτασης της αίτησης και υποχρεούται παράλληλα να παρέχει συνθήκες υποδοχής ή και να επιβαρύνεται με την επιστροφή των απορριφθέντων.

Κουμουτσάκος: Αναγκαία η αλληλεγγύη των Ευρωπαίων εταίρων

«Υλοποιώντας τη στρατηγική διεθνοποίησης του μεταναστευτικού/προσφυγικού που ξεκίνησε ο Πρωθυπουργός, καταθέσαμε μια ολοκληρωμένη πρόταση αντιμετώπισης του ζητήματος των κοινών ευρωπαϊκών επιστροφών που είναι κλειδί για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.

Η ενεργός παρουσία της ελληνικής κυβέρνησης στην εν εξελίξει συζήτηση με συγκεκριμένες προτάσεις υπογραμμίζει την αποφασιστικότητα της χώρας μας να αναλάβει τον ρόλο που της επιβάλει το μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζει. Χρειαζόμαστε έναν νέο τρόπο σκέψης που θα ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα και θα υπερβαίνει τα εμπόδια που μας έχουν οδηγήσει στην υφιστάμενη κατάσταση.

Οι προτάσεις αυτές είναι ρεαλιστικές και μπορούν να οδηγήσουν στη βελτίωση των επιστροφών τόσο προς την Τουρκία στο πλαίσιο της εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης του Μαρτίου 2016, αλλά κυρίως προς τις χώρες καταγωγής των μεταναστών.

Το περιεχόμενο της ελληνικής πρωτοβουλίας θα έχουμε την ευκαιρία να το αναπτύξουμε και σε διμερές επίπεδο, σε μια σειρά συναντήσεων το επόμενο διάστημα και στην Επιτροπή η οποία διαμορφώνει αυτή την περίοδο την πρόταση για τη μεταναστευτική πολιτική».

Στο περιθώριο του Συμβουλίου ο Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, κ. Γιώργος Κουμουτσάκος, πραγματοποίησε διμερείς συναντήσεις με τον Υφυπουργό Εσωτερικών της Ελβετίας, κ. Mario Gattiker, και τον Υφυπουργό Εσωτερικών της Γαλλίας, κ. Laurent Nunez.

Στις συναντήσεις του, ο κ. Κουμουτσάκος συζήτησε την ανάγκη παροχής έμπρακτης αλληλεγγύης των Ευρωπαίων εταίρων στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού/προσφυγικού ζητήματος. Τόνισε πως είναι αναγκαία η έμπρακτη στήριξη της υπόλοιπης Ευρώπης προς τις χώρες-σύνορο, όπως η Ελλάδα, καθώς πρόκειται για την προστασία των συνόρων και την ασφάλεια όλης της Ευρώπης.

Ο κ. Κουμουτσάκος τόνισε ιδιαίτερα πως οι συνεχείς απειλητικές δηλώσεις της Τουρκίας περί «ανοίγματος των πυλών» αποτελούν παράγοντα προσέλκυσης (pull factor), καθώς η προοπτική ανοίγματος των συνόρων προκαλεί ομάδες προσφύγων και μεταναστών να μετακινούνται προς τα παράλια και προκαλούν, επίσης, τα κυκλώματα των διακινητών να εντείνουν τη δράση τους.