Εκπαιδευτικές πρωτοτυπίες και ευθύνες

Κυκλοφόρησε, μέσω από τα social media και τις ενημερωτικές ιστοσελίδες, το Σαββατοκύριακο, ένα βίντεο που καταγράφει μια, μάλλον ασυνήθιστη, επίσκεψη ενός δημοτικού σχολείου της περιφέρειας στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Ο συνοδός εκπαιδευτικός, αποφάσισε να συνδυάσει την επίσκεψη με ένα μάθημα στη στρατιωτική πειθαρχία, βάζοντας τα μικρά παιδιά να κάνουν, παρατεταγμένα, βάδην ενώ τους φώναζε διάφορα προστάγματα για τα οποία ήταν εμφανώς προετοιμασμένα εκ των προτέρων.

Είναι ένα μεμονωμένο, ίσως, περιστατικό που αναδεικνύει διάφορα ερωτήματα, με πρώτο το ποια φιλοσοφία διαπνέει τη σχολική εκπαίδευση και ποια είναι η αποστολή του σχολείου.

Αυτό είναι ένα ζήτημα που έχει και ιδεολογική διάσταση, που ξεκινά από την «εθνική ιδεολογία», όπως αυτή αποτυπώνεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 16 του Συντάγματος: «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».

Αυτές οι λίγες αράδες δεν είναι καθόλου θεωρητικές, αν σκεφτούμε ότι στη βάση αυτή έχουν κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας πολιτικές αποφάσεις που αφορούσαν τη στόχευση της εγκύκλιας εκπαίδευσης, π.χ. στο μάθημα των θρησκευτικών. Είναι λοιπόν στο χέρι της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας να τις ερμηνεύει και να διαμορφώνει το περιεχόμενο της σχολικής εκπαίδευσης.

Το δεύτερο ερώτημα είναι το ποια είναι τα όρια της αυτονομίας του εκπαιδευτικού και της σχολικής μονάδας. Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Από τη διάθεση αυτονομίας έχουν προκύψει θετικές πρωτοβουλίες σχολείων και δάσκαλοι που έλαμψαν ακόμη και εντός δύστροπων σχολικών περιβάλλοντων. Από την άλλη, όμως, από τη διάθεση αυτονομίας μας προκύπτει και ο εκπαιδευτικός που βάζει τα παιδιά να κάνουν τα στρατιωτάκια δημόσια, γιατί αισθάνεται ότι μπορεί.

Συνεπώς καταλήγουμε, πάλι, στην ευθύνη της πολιτείας. Το σχολείο, πέρα από τη γνώση, καλλιεργεί τους μελλοντικούς πολίτες της χώρας και η απόφαση για το πώς θα είναι αυτοί είναι, τελικά, εξόχως πολιτική. Δεν μπορεί, δηλαδή, η πολιτική για την εκπαίδευση να περιορίζεται και να κρίνεται μόνο από το τεχνοκρατικό κομμάτι του πράγματος αλλά, ιδανικά, να ορίζει ένα πλαίσιο ρεαλιστικό και σύγχρονο για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, χωρίς περιθώρια αυταρχικών προσωπικών ξεσπασμάτων και «πρωτοβουλιών».