Μητσοτάκης – Ερντογάν : Στο κόκκινο οι σχέσεις των δύο χωρών πριν από το κρίσιμο τετ α τετ

Λίγες μόλις ώρες πριν τη συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Λονδίνο, το κλίμα είναι εκρηκτικό και οι διπλωματικές διεργασίες έχουν πάρει «φωτιά». Στην κλιμάκωση συμβάλλει η παρέμβαση ξένων δυνάμεων κατά της Τουρκίας, που διατηρεί αμείωτο τον επικοινωνιακό πόλεμο, κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία στιγμή.

Παρασυρόμενη μάλιστα από την ακραία αυτή επιθετικότητα, η ελληνική πλευρά ανακοίνωσε το «πάγωμα» του διαλόγου για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης με την Τουρκία για να τον… ξεπαγώσει ωστόσο λίγες ώρες αργότερα, προφανώς με την επικράτηση των ψυχραιμότερων φωνών που θέλουν να αναδείξουν το ρόλο της Ελλάδας ως νηφάλιου γείτονα που αποφεύγει τις εντάσεις και δεν δυναμιτίζει τον διάλογο.

Στο πλαίσιο αυτό, το έργο του έλληνα πρωθυπουργού είναι ιδιαιτέρως δύσκολο, ο οποίος -υπό την πίεση και της εσωτερικής πολιτικής σκηνής- κατέστησε σαφές από την ανακοίνωση κιόλας της διμερούς συνάντησης ότι θα μιλήσει με τον τούρκο πρόεδρο με ανοιχτά χαρτιά, θέτοντας όλα τα ζητήματα στον Ταγίπ Ερντογάν,

Η συνάντηση, η οποία θεωρείται από τις πλέον κρίσιμες των τελευταίων ετών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, έρχεται σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η Αγκυρα επιχειρεί να επιβάλει τετελεσμένα στα ανοικτά μέτωπα που έχει με την Ελλάδα και την Κύπρο, επιδιώκοντας αν όχι άμεση εδαφική επέκταση της Τουρκίας, τουλάχιστον την εξασφάλιση ισχυρής διαπραγματευτικής θέσης, που θα την φέρει σε καλύτερη θέση ώστε να αποκαταστήσει κάποιες «αδικίες» που θεωρεί ότι επέβαλε η Συνθήκη της Λωζάνης.

Απέναντι σε αυτή την τακτική η Αθήνα αξιοποιεί κάθε διπλωματική οδό και προσπαθεί να εξασφαλίσει συμμαχίες και σαφείς δηλώσεις υποστήριξης από τη διεθνή κοινότητα. Μάλιστα, κατά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να ζητήσει από τους ηγέτες των κρατών – μελών να πάρουν σαφή θέση κατά της τουρκικής προκλητικότητας και να αποφύγουν την πολιτική των ίσων αποστάσεων.

«Δεν μπορεί μια συμμαχία να στέκεται αδιάφορη όταν ένα μέλος της παραβιάζει ανοιχτά το Διεθνές Δίκαιο και στρέφεται έτσι κατά άλλου μέλους της. Η τακτική των ίσων αποστάσεων αδικεί κατάφωρα την πατρίδα μας που ουδέποτε επιδίωκε την ένταση στην περιοχή μας» θα τονίσει, ενώ αναμένεται να διαμηνύσει πως η Ελλάδα «ξέρει να υπερασπίζεται τα δικαιώματά της με αυτοπεποίθηση, ψυχραιμία και αποτελεσματικότητα».

Μάλιστα, πρωθυπουργός εμφανίζεται αποφασισμένος να αναδείξει όσο μπορεί το -εκτός επίσημης ατζέντας- ζήτημα της Τουρκίας, εκμεταλλευόμενος κάθε συγκυρία στο Λονδίνο, από την επίσημη τοποθέτησή του στη Σύνοδο μέχρι τις διμερείς επαφές.

Ενδεικτική ήταν η στάση του στη Μαδρίτη κατά τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, όπου κατήγγειλε την τουρκική προκλητικότητα, ζητώντας τη στήριξη της ΕΕ.

«Ράπισμα» από ΗΠΑ – Ρωσία για τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης

Ήδη, την Τρίτη, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε «προκλητικό και μη χρήσιμο» το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης για τον καθορισμό των θαλάσσιων δικαιοδοσιών και την αμυντική συνεργασία, ενώ σε ηπιότερους τόνους κινήθηκε η ρωσική διπλωματία, η οποία αποδοκίμασε την τουρκολιβυκή συμφωνία, συνιστώντας «σύνεση» στα συμβαλλόμενα μέρη.

Ειδικότερα, όπως επεσήμανε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, «η ανακοίνωση ενός υπογεγραμμένου μνημονίου κατανόησης για την οριοθέτηση μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφιλίωσης της Λιβύης (GNA) έχει προκαλέσει εντάσεις στην περιοχή, δεν είναι χρήσιμη και είναι προκλητική».

Σε ερώτηση δημοσιογράφου, εκπρόσωπος της αμερικανικής διπλωματίας υπενθύμισε ότι οι ΗΠΑ δεν παίρνουν γενικά θέση στις διαφωνίες για τα θαλάσσια σύνορα άλλων κρατών. Παρόλα αυτά, κάλεσε «όλες τις πλευρές να απέχουν από ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να αυξήσουν τις εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο σε μια ευαίσθητη χρονικά στιγμή».

Κληθείς να σχολιάσει τις τελευταίες εξελίξεις, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών παρατήρησε ότι «αυτές οι εξελίξεις δείχνουν τον κίνδυνο η σύγκρουση στη Λιβύη να λάβει ευρύτερες περιφερειακές διαστάσεις και την επείγουσα ανάγκη να εργαστούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μέσω διαπραγματεύσεων για την επίτευξη μιας λύσης».

Από την πλευρά της, η Μόσχα λίγες ώρες αργότερα κάλεσε τις Τουρκία – Λιβύη να επιδείξουν πολιτική σύνεση και να μην οξύνουν ακόμα περισσότερο τη δύσκολη κατάσταση στη Λιβύη και συνολικά στη Μεσόγειο.

Συγκεκριμένα, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε πως «ευελπιστούμε ότι τα μέρη που υπέγραψαν τα προαναφερθέντα μνημόνια θα επιδείξουν πολιτική σύνεση και δεν θα προβούν σε βήματα τα οποία είναι ικανά να οξύνουν ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως δύσκολη κατάσταση στη Λιβύη και συνολικά στη Μεσόγειο».

Κληθείσα να σχολιάσει το μνημόνιο κατανόησης που υπέγραψαν η Τουρκία και η Λιβύη σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, η κ. Ζαχάροβα δήλωσε πως μια νομική αξιολόγηση αυτών των εγγράφων μπορεί να δοθεί μόνο αφού εξεταστεί το περιεχόμενό τους, το οποίο προς το παρόν δεν ανακοινώνεται.

Παράλληλα, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας κάνει ειδική αναφορά στην εκτίμηση του ειδικού εκπροσώπου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τη Λιβύη, ότι το έγγραφο μπορεί να ακυρώσει την προετοιμασία της διεθνούς συνάντησης για τη διευθέτηση του Λιβυκού ζητήματος στο Βερολίνο, που έχει προγραμματιστεί στα τέλη του τρέχοντος έτους, σημειώνοντας ότι ανακύπτουν πολλά ζητήματα και άμεσα προς τον αλ Σάρατζ (επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας της Λιβύης).

Όσον αφορά το μνημόνιο συνεργασίας στον τομέα ασφάλειας, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών αναφέρει πως η εμφάνισή του έδωσε την αφορμή για ισχυρισμούς περί αποπειρών της Τουρκίας να νομιμοποιήσει τη στρατιωτική της υποστήριξη προς την κυβέρνηση της Τρίπολης, στην αντιπαράθεσή της με τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό του Χαφτάρ, όπως και μέσω της απροκάλυπτης παραβίασης του εμπάργκο όπλων.

Διαρροή του τουρκικού ΥΠΕΞ ανεβάζει τους τόνους

Στο μεταξύ, η Αγκυρα δυναμιτίζει λίγες ώρες πριν τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν το κλίμα στον απόηχο της συμφωνίας με τη Λιβύη για τον καθορισμό θαλασσίων συνόρων.

Με διαρροή στο επίσημο κρατικό πρακτορείο Anadolu, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας ισχυρίζεται ούτε λίγο, ούτε πολύ πως στα ελληνικά νησιά αλλά και στο δυτικό μέτωπο της Κύπρου δεν πρέπει να δοθεί ΑΟΖ, ούτε υφαλοκρηπίδα γιατί «βάση το διεθνές δίκαιο βασικός όρος είναι η αρχή της ίσης κατανομής και όχι της ίσης απόστασης».

Σύμφωνα λοιπόν με τη διαρροή του ΥΠΕΞ της Τουρκίας στο Anadolu, με βάση αυτή την αρχή, συγκρίνοντας τα νησιά με το ηπειρωτικό έδαφος άλλων χωρών μπορεί να τους δοθεί λιγότερη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Υποστηρίζει ότι μπορεί να ληφθούν υπόψη παράγοντες όπως το μέγεθος, το μήκος της πρόσοψής και η θέση των νησιών και πόσο μακριά είναι από το ηπειρωτικό έδαφος.

Συγκεκριμένα, πηγές του τουρκικού ΥΠΕΞ ανέφεραν στο πρακτορείο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έκανε τις συμφωνίες της για οριοθέτησης της θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τις άλλες χώρες (Αίγυπτο, Λίβανο και Ισραήλ) στη βάση της αρχής της ίσης απόστασης θεωρώντας την Κύπρο «ηπειρωτικό έδαφος». Μάλιστα η ίδια πηγή υποστηρίζει ότι δεν είναι όρος η αρχή της ίσης απόστασης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Αναφέρει ακόμη ότι ο βασικός όρος στο διεθνές δίκαιο και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας είναι η αρχή της «ίσης κατανομής». «Με βάση αυτή την αρχή, συγκρίνοντας τα νησιά με το ηπειρωτικό έδαφος μπορεί να τους δοθεί λιγότερη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Και μάλιστα τα νησιά μπορεί να περικυκλωθούν εντελώς. Σε αυτό το σημείο μπορεί να ληφθούν υπόψη παράγοντες όπως το μέγεθος, το μήκος της πρόσοψής και η θέση των νησιών και πόσο μακριά είναι από το ηπειρωτικό έδαφος», αναφέρει η ίδια πηγή.

Οι ίδιες πηγές του τουρκικού ΥΠΕΞ αναφέρουν ότι για την υπογραφή της συμφωνίας της Τουρκίας με την Λιβύη για τις οριοθέτηση των θαλάσσιων αρμοδιοτήτων προβλήθηκε η αρχή της ίσης κατανομής. Σχετικά με τον χάρτη που δημοσιοποίησε χθες ο αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής του Ναυτιλίας και Αεροπορίας του τουρκικού ΥΠΕΞ, η ίδια πηγή αναφέρει ότι σε αυτόν ορίζεται ότι η περιοχή δεν πρέπει να δοθεί στα ελληνικά νησιά και στο δυτικό μέτωπο της Κύπρου άλλη περιοχή θαλάσσιας αρμοδιότητας πέραν των χωρικών τους υδάτων.

Σύμφωνα με το Anadolu, με την συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης μπορεί να μην λύνονται εντελώς όλες οι διαμάχες αλλά η Τουρκία έχει ένα σημαντικό κέρδος από την άποψη της στήριξης των δικών της νομικών και πολιτικών επιχειρημάτων.

Το «μπέρδεμα» με τα ΜΟΕ

Νωρίτερα, πάντως, σύγχυση επικράτησε στην Αθήνα όσον αφορά στο διάλογο για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης με την Τουρκία.

Παρά τις αρχικές πληροφορίες που ήθελαν «πάγωμα» των ΜΟΕ, κυβερνητικές πηγές έσπευσαν να τονίσουν ότι συνεχίζονται κανονικά οι τεχνικές συζητήσεις σε στρατιωτικό επίπεδο μεταξύ των δύο χωρών.

«Δεν παγώνουν τα ΜΟΕ. Οι συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο προετοιμάζονται και θα συνεχιστούν κανονικά» διαβεβαίωναν χαρακτηριστικά το απόγευμα της Τρίτης κυβερνητικές πηγές. Οι ίδιες πηγές ωστόσο επεσήμαναν πως οτιδήποτε διαφορετικό θα τίναζε στον αέρα την συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον τούρκο πρόεδρο.

Παράλληλα, εξέφραζαν την απορία πώς προέκυψαν τα περί «παγώματος», καθώς ανέφεραν πως ο Νίκος Παναγιωτόπουλος βρίσκεται στο Λονδίνο μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν ευθύνεται η ηγεσία του ΥΠΕΘΑ για το θόρυβο που προκλήθηκε.