Η διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο για να γιορτάσει τα εβδομήντα χρόνια από την ίδρυση της συμμαχίας ανέδειξε περισσότερο τις πολλαπλές διαιρέσεις και τα προβλήματα παρά την ενότητα του χώρου. Ολοι εναντίον όλων. ΗΠΑ, Γαλλία, Τουρκία, Γερμανία, Βαλτικές χώρες και βέβαια Ελλάδα, κ.ά. με αποκλίνουσες απόψεις και βαθιές αντιθέσεις.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Εμ. Μακρόν (στην πολυσυζητημένη συνέντευξή του στον «Economist»), ο  οποίος περιέγραψε το ΝΑΤΟ ως «εγκεφαλικά νεκρό» (brain-dead) ανέδειξαν το πρόβλημα, έστω και λίγο άγαρμπα. Αλλά οι δηλώσεις αυτές, παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσαν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, τάραξαν τα νερά. Ανοιξαν μια συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα που καλό είναι να απασχολήσει και την Ελλάδα.

Ο Εμ. Μακρόν είπε ορισμένες δυσάρεστες αλήθειες, όπως π.χ. ότι δεν υπάρχει κανένας αποτελεσματικός στρατηγικός συντονισμός στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ λειτουργούν μονομερώς είτε πρόκειται για τη Συρία (απόσυρση στρατευμάτων, εγκατάλειψη Κούρδων) είτε για άλλα θέματα, το άρθρο 5 της Συμμαχίας (ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής – επίθεση εναντίον ενός ισοδυναμεί με επίθεση σε όλους) που συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο του ΝΑΤΟ είναι αμφίβολο εάν όντως μπορεί να ενεργοποιηθεί κάτω από τις κρατούσες συνθήκες.

Η Ευρώπη κινδυνεύει να συνθλιβεί ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, απέναντι στην οποία ο Μακρόν πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι συμπεριφέρονται με «κάποια αφέλεια» αδυνατώντας μέχρι στιγμής να αναπτύξουν κοινή στρατηγική, έστω κι αν την έχουν ταξινομήσει ως «συστεμικό ανταγωνιστή» («systemic rival»).

Ωστόσο υπέρμαχοι και επικριτές του ΝΑΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο αναζητούν τρόπους για να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή άμυνα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης με μικρότερο ή μεγαλύτερο ενθουσιασμό. Ο ίδιος ο Εμ. Μακρόν εμφανίζεται να στοχεύει σε αυτό που αποκαλεί «Ευρωπαϊκή κυριαρχία» ενώ παράλληλα προωθεί την «Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία επέμβασης» με τη συμμετοχή εννέα κρατών μέχρι στιγμής (περιλαμβανομένου και του Ην. Βασιλείου).

Η Γερμανία από την πλευρά της – η οποία παραδοσιακά ήταν επιφυλακτική στην προοπτική αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας – ενώ στηρίζει το ΝΑΤΟ, προωθεί ταυτόχρονα την ανάπτυξη μορφών αμυντικής συνεργασίας στο πλαίσιο της ΕΕ (όπως τη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία – PESCO). Ενώ προτείνει επίσης τη σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας (κατά το πρότυπο του ΟΗΕ).

Από την πλευρά της, και η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναδεικνύει το θέμα της Ευρωπαϊκής άμυνας ως βασική προτεραιότητα περιγράφοντας μάλιστα τη νέα Επιτροπή ως «γεωπολιτική Επιτροπή». Εν κατακλείδι, υπάρχουν έντονες διεργασίες γύρω από την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής άμυνας στις οποίες η Ελλάδα οφείλει να είναι παρούσα.

Για την Ελλάδα το ΝΑΤΟ είναι ένα σημαντικό πλαίσιο σταθερότητας αλλά στη βασική απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα – Τουρκία – δεν μπορεί να κάνει και τίποτε το ιδιαίτερα αποτελεσματικό.

Φάνηκε στην κρίση γύρω από τη Λιβύη. Ούτε επίκληση της ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής (άρθ. 5) ούτε τίποτε άλλο. Το ΝΑΤΟ, ως γνωστόν, δεν παρεμβαίνει σε διενέξεις μεταξύ των μελών του. Και για τον λόγο αυτόν η χώρα οφείλει να εστιάσει συστηματικά στην προοπτική της ευρωπαϊκής άμυνας. Μια σειρά από ιδέες και προτάσεις προσφέρουν ευκαιρίες. Κάποιες άλλες (όπως αυτή για το Συμβούλιο Ασφαλείας) μπορεί να εγκυμονούν κινδύνους. Σε κάθε περίπτωση όμως η συμμετοχή μας σε όλα τα εκκολαπτόμενα σχήματα είναι απολύτως αναγκαία.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Headlines