Παιδεία μετρήσιμων αποτελεσμάτων;

Η ανακοίνωση της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας ότι η χρηματοδότηση για την ανώτατη εκπαίδευση θα εξαρτάται και από την αξιολόγηση των ιδρυμάτων στη βάση μετρήσιμων αποτελεσμάτων της ερευνητικής δραστηριότητάς τους, όπως είναι ο αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων και ετεροαναφορών και ο βαθμός συμμετοχής σε ερευνητικά προγράμματα, φαντάζει σχεδόν αυτονόητη, ιδίως από τη στιγμή που ανάλογα κριτήρια για τη χρηματοδότηση εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες.

Ωστόσο, το γεγονός ότι η εφαρμογή τέτοιων πρακτικών έρχεται με σχετική καθυστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες επιτρέπει να δούμε και τα προβλήματα που προέκυψαν εκεί.

Γιατί εκεί διαπιστώθηκε ότι η μονομερής έμφαση σε μετρήσιμα ερευνητικά αποτελέσματα οδηγεί σε μια υπερπαραγωγή δημοσιεύσεων και ερευνητικών προγραμμάτων που δεν οδηγούν απαραίτητα και στην παραγωγή γνώσης. Συχνά απλώς λειτουργούν ως ένας τρόπος ώστε οι ερευνητές να απαντούν στην πρόκληση του publish or perish («ή θα δημοσιεύσεις ή θα χαθείς») και τα ιδρύματα να συνεχίζουν να εξασφαλίζουν χρηματοδοτήσεις.

Σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξε υποτίμηση της διδασκαλίας των προπτυχιακών φοιτητών προς όφελος της παραγωγής μετρήσιμου ερευνητικού έργου.

Πολύ πιο σοβαρά ήταν τα προβλήματα που καταγράφηκαν για τις κοινωνικές επιστήμες και τις ανθρωπιστικές σπουδές. Χώροι που ούτως ή άλλως δυσκολεύονταν να διεκδικήσουν χρηματοδοτήσεις έναντι των τεχνολογικών κλάδων ή των βιοεπιστημών, κινδυνεύουν να παραγκωνιστούν στο νέο περιβάλλον. Δύσκολα μπορούν να συναγωνιστούν σε όγκο την ερευνητική παραγωγή τους, ενώ υπάρχει ο κίνδυνος το κυνήγι των ετεροαναφορών και της απήχησης να οδηγήσει στην κυριαρχία συντηρητικών κατευθύνσεων σε βάρος της ριζοσπαστικής σκέψης.

Σε μια περίοδο που η παραγωγή νέας γνώσης είναι κομβική όχι μόνο για την οικονομική ανάπτυξη αλλά και για την αντιμετώπιση κρίσιμων προκλήσεων, από την κλιματική αλλαγή μέχρι τις εντεινόμενες ανισότητες, είναι προφανές ότι δεν αρκεί η απλή αντιγραφή πρακτικών που έχουν δείξει τα όριά τους. Ιδίως εάν ο σκοπός είναι όντως η αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης και όχι απλώς το κλείσιμο κάποιων πλεοναζόντων τμημάτων.