Τουρκία – Λιβύη και στη… μέση η Κρήτη

Η Τουρκία υπέγραψε το 2011 συμφωνία οριοθέτησης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης με τους Τουρκοκύπριους. Σημειωτέον πως είναι η μόνη χώρα παγκοσμίως που αναγνωρίζει την εν λόγω οντότητα ως κράτος, προχωρώντας στον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών. Εν συνεχεία, αξιοποιώντας μία καταφανώς παράνομη πράξη, έστειλε ερευνητικά σκάφη να διεξάγουν σεισμικές έρευνες και αργότερα εγκατέστησε πλωτό γεωτρύπανο στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου και πιο συγκεκριμένα στην Καρπασία.

Πλέον, έχει καταστήσει συνείδηση στη διεθνή κοινότητα την παρουσία της στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου, την οποία δεν αποδίδει μόνο στην κατοχή από το 1974 σχεδόν του ενός τρίτου του νησιού, ούτε καν στα δικαιώματά της ως εγγυήτρια δύναμη, αλλά στην υποτιθέμενη συμφωνία με το ψευδοκράτος.

Ομοίως και στην περίπτωση της Λιβύης,,παρότι το μνημόνιο κατανόησης είναι μη δεσμευτικού χαρακτήρα και ασφαλώς δεν αποτελεί παρά μόνο σαθρή βάση για τη δραστηριοποίηση της Αγκυρας στο τόξο Ρόδου, Καστελλόριζου, Κρήτης, επικυρώνοντάς το χρησιμοποιείται για να προβληθούν οι θέσεις της σχετικά με τις ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου. Και αν αυτό δεν έχει γίνει κατορθωτό με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο, όπου το δέλεαρ που τους προσφέρεται είναι αρκετά έως και πολύ μεγαλύτερη ΑΟΖ σε σχέση με την υφιστάμενη που έχει προκύψει από τις συμφωνίες τους με την Κύπρο, είναι επειδή οι διπλωματικές σχέσεις με Κάιρο και Τελ Αβίβ έχουν διακοπεί, αλλά και επειδή οι κυβερνήσεις αυτών αντιλαμβάνονται πόσο ανερμάτιστες είναι οι τουρκικές προτάσεις.

Ποια είναι, όμως, η στόχευση της Τουρκίας και γιατί εντοπίζει το ενδιαφέρον της στην Κρήτη; Καταρχάς, η πεποίθηση σε κύκλους της γείτονος είναι ότι διαμορφώνεται ένα «σιδηρούν παραπέτασμα» από τις Ελλάδα – Κύπρο – Ισραήλ – Αίγυπτο, με μερική αμερικανική υποστήριξη, σε βάρος της Τουρκίας, προκειμένου να αποκλειστεί η τελευταία από τις περιφερειακές εξελίξεις.

Εξίσου, η Αγκυρα δεν μπορεί να «χωνέψει» ότι παρά τις απειλές της, η Λευκωσία προχώρησε στην υλοποίηση του ενεργειακού της προγράμματος, με την πρώτη ωστόσο να μην έχει παραδώσει τα όπλα στην προσπάθειά της, είτε να το αναστείλει, είτε να επιβάλει τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη λήψη αποφάσεων. Προς τούτο, άλλωστε, κάποια στιγμή η Τουρκία θα επιχειρήσει να συνδέσει τις ενεργειακές διεργασίες που γίνονται στην κυπριακή ΑΟΖ με ενδεχόμενες κινήσεις από πλευράς της σε εφαρμογή της συμφωνίας με τη Λιβύη. Δηλαδή, θα αξιώσει το πάγωμα ερευνητικών γεωτρήσεων και εξορύξεων από την Κυπριακή Δημοκρατία, παρουσιάζοντας το και ως μία υποχρεωτική κίνηση καλής θέλησης για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, και παράλληλα θα προσφερθεί να υπαναχωρήσει από την ήδη εκπεφρασμένη από τον υπουργό Ενέργειας της, Ντονμέζ, πρόθεσή της να προβεί σε έρευνες στις περιοχές δήθεν δικαιοδοσίας της, όπως ορίζονται από το MOU με τη Λιβύη.

Η σημασία της Κρήτης στο ενεργειακό κομμάτι για την Αγκυρα είναι διττή. Αφενός, αποτελεί το σημείο απόληξης του αγωγού East Med, για τον οποίο η Τουρκία έχει επανειλημμένα εκφράσει την κατηγορηματική της αντίθεση, προκρίνοντας τη δική της επικράτεια ως την πλέον πρόσφορη εναλλακτική για τη μεταφορά των φυσικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου προς την ευρωπαϊκή αγορά.

Μάλιστα, την πρώτη φορά που τοποθέτησε πλωτό της γεωτρύπανο στην Κύπρο (τον περασμένο Μάιο) ήταν κοντά στο σημείο από το οποίο θα διέρχεται ο συγκεκριμένος υποθαλάσσιος αγωγός, σε περίπτωση που επιλεγεί. Αφετέρου, δεσμεύοντας ή απειλώντας να δεσμεύσει περιοχές στα νοτιοανατολικά της Κρήτης επιχειρεί να μπλοκάρει εν τοις πράγμασι τη δυνατότητα της Ελλάδας να προβεί σε παραχωρήσεις στη συγκεκριμένη περιοχή, όπως δύναται βάσει των οριοθετημένων από το 2014 προς αδειοδότηση τεμαχίων. Αυτό που ενδεχομένως να θορύβησε και να επίσπευσε τις τουρκικές ενέργειες είναι οι παραχωρήσεις στην κοινοπραξία ΕΛΠΕ, Total και Exxon-Mobil  δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Μία επιπλέον κομβική παράμετρος είναι η επιδίωξη της Αγκυρας να αποκόψει τη γεωγραφική συνέχεια μεταξύ Κρήτης – Καρπάθου – Ρόδου – Καστελλορίζου, ενθυλακώνοντας τις τρεις τελευταίες.

Η Τουρκία, αξιοποιώντας την εξάρτηση της εύθραυστης κυβέρνησης της Λιβύης, βιάζεται να εγκαθιδρυθεί (και στρατιωτικά) στη χώρα, πριν την «προλάβουν» τυχόν δυσμενείς εξελίξεις, με την ισχυροποίηση του έτερου σχηματισμού υπό τον στρατηγό Χάφταρ, για τον οποίο ο Ερντογάν αποτελεί «κόκκινο πανί». Ταυτόχρονα, διαπιστώνοντας τη διεθνή κατακραυγή για τον παραλογισμό προσδιορισμού θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη, γνωρίζει ότι θα βρεθεί σε θέση αδυναμίας, αν απολέσει το μοναδικό της «αποκούμπι» στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ