Τούρκος πρέσβης: Πρέπει να μας αντιμετωπίζετε ως γείτονες, όχι ως αντιπάλους

«Επί σειρά ετών συμβουλεύαμε να μη γίνονται κινήσεις που αγνοούν τα δικαιώματα της Τουρκίας (και των Τουρκοκυπρίων) στην Ανατολική Μεσόγειο» δηλώνει ο τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα Μπουράκ Οζούγκεργκιν αναφορικά με την απόφαση της Αγκυρας να προχωρήσει σε μνημόνιο κατανόησης για τις θαλάσσιες ζώνες με τη Λιβύη σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», σημειώνοντας ότι οι θέσεις της Αγκυρας για τις θαλάσσιες ζώνες λαμβάνουν υπόψη τους το διεθνές δίκαιο και τη νομολογία που το ακολουθεί.

Υποστηρίζει ότι η ΕΕ δεν έχει λόγο στο συγκεκριμένο ζήτημα, ενώ τάσσεται υπέρ της συνέχειας του διαλόγου Ελλάδας – Τουρκίας, λέγοντας ότι η διαμάχη για τις θαλάσσιες ζώνες δεν είναι ικανός λόγος να διακοπούν οι δίαυλοι επικοινωνίας των δύο χωρών.

«Πρέπει να αντιμετωπίζετε τους γείτονές σας ως γείτονες και όχι ανταγωνιστές ή αντιδίκους ή, ακόμα χειρότερα, ως αντιπάλους» αναφέρει χαρακτηριστικά προς την ελληνική πλευρά.

«Μνημόνιο κατανόησης Τουρκίας – Λιβύης για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες». Τι περιλαμβάνει και κατά πόσο θα μπορούσε να εξελιχθεί σε συμφωνία καθορισμού Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών;

Επί σειρά ετών συμβουλεύαμε να μη γίνονται κινήσεις που αγνοούν τα δικαιώματα της Τουρκίας (και των Τουρκοκυπρίων) στην Ανατολική Μεσόγειο. Απλά ρίξτε μια ματιά στον χάρτη. Δεν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί ότι η Τουρκία έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην περιοχή. Ομοίως, η Λιβύη έχει επίσης μία από τις μεγαλύτερες ακτές της περιοχής.

Ετσι, για να μιλήσουμε για μια δίκαιη διευθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο, και οι δύο χώρες, εκ φύσεως, έχουν λόγο και ρόλο να διαδραματίσουν στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Επιπλέον, πιστεύουμε ότι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να συμμετάσχουν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνιών δίκαιης οριοθέτησης βάσει του διεθνούς δικαίου και της καλής γειτονίας. Αυτό περιλαμβάνει ένα «μετά τη διευθέτηση» νησί της Κύπρου – χωρίς να προδικάζουμε πώς θα είναι η τελική συμφωνία.

Τα μνημόνια αυτά, αλλά και η επιδίωξη ορισμού ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης «σβήνουν» την ελληνική υφαλοκρηπίδα στο Καστελλόριζο και την Ανατολική Κρήτη. Αυτό δεν αποτελεί παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας;

Οι τουρκικές θέσεις σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες όντως λαμβάνουν υπόψη τις βασικές αρχές του δικαίου της θάλασσας, τις πολυάριθμες πρακτικές και τις δικαστικές αποφάσεις που μαζί συνθέτουν το σώμα του διεθνούς δικαίου.

Θα πρέπει να πω ότι το διεθνές δίκαιο δεν σημαίνει απλώς τη σχεδίαση μέσων γραμμών και το να αγνοείς όλους τους άλλους παράγοντες, όπως το μήκος και η κατεύθυνση των σχετικών ακτών κ.λπ. Πράγματι, το διεθνές δίκαιο της θάλασσας είναι ένα πολύ περίπλοκο πεδίο μελέτης. Και πραγματικά δεν είναι καλή ιδέα να είσαι πρόθυμος για σχόλια όποτε προσφέρεται ένα μικρόφωνο, ανεξάρτητα από το πόσο έντονα αισθάνεσαι για το θέμα.

Ακριβώς εξαιτίας αυτού πολλοί δικηγόροι, ακαδημαϊκοί και ειδικοί ασχολούνται με την ερμηνεία του διεθνούς δικαίου. Αλλιώς ένας χάρακας και ένα ζευγάρι πυξίδες θα αρκούσαν.

Μια πτυχή του δικαίου της θάλασσας που μπορεί να σας ενδιαφέρει είναι ότι τα νησιά δεν επιτρέπεται να μπλοκάρουν τις ηπειρωτικές ακτές. Δεν είμαι αυτός που λέει αυτό – αλλά αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων επί δεκαετίες. Επομένως, αυτή η αρχή ισχύει και για τα ελληνικά νησιά της περιοχής. Δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως κουρτίνα στην πρόσβασή μας στη Μεσόγειο.

Τα δύο μνημόνια με τη Λιβύη ακολούθησαν την επιστολή Σινιρλιόγλου, στον ΟΗΕ, με συντεταγμένες που αμφισβήτησαν επίσης την ελληνική υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γιατί η Τουρκία κλιμακώνει τις ενέργειές της; Ποιος είναι ο σκοπός αυτών των κινήσεων;

Οπως είπα προηγουμένως, τα τελικά θαλάσσια σύνορα στην Ανατολική Μεσόγειο μπορούν να ρυθμιστούν μόνο μέσω συμφωνιών που θα συναφθούν μεταξύ των παράκτιων κρατών βάσει του διεθνούς δικαίου και της αρχής της ίσης κατανομής, η οποία αποτελεί μέρος αυτού. Αναφέρθηκα ήδη στο ζήτημα της Κύπρου. Δεν αναγνωρίζουμε τις μονομερείς και παράνομες διεκδικήσεις ΑΟΖ των Ελληνοκυπρίων.

Επομένως, δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι η Τουρκία αντιδρά σε συμπεριφορά που περιορίζει τα δικαιώματά της, μέσω διαφόρων τριμερών ή παρόμοιων ομάδων που σαφώς στοχεύουν στα δικαιώματα και τα συμφέροντά μας. Οι δηλώσεις ότι τέτοιες δραστηριότητες δεν στρέφονται ενάντια σε κανέναν συγκεκριμένα δεν είναι αξιόπιστες.

Οι κινήσεις της Τουρκίας ακολουθούν τις αποφάσεις της ΕΕ για κυρώσεις λόγω των τουρκικών ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ. Θα μπορούσαν να θεωρηθούν μία απάντηση στη διεθνή κοινότητα; Πώς σχολιάζετε την αντίδραση της ΕΕ σχετικά με το μνημόνιο κατανόησης Τουρκίας – Λιβύης; Μέχρι πού έχει την πρόθεση η Τουρκία να φτάσει το θέμα των διεκδικήσεων αυτών;

Από νομικής απόψεως, η ΕΕ δεν είναι σχετικός παράγοντας σε αυτό το θέμα. Η ίδια η Επιτροπή δήλωσε ότι δεν έχει αρμοδιότητα σε θέματα οριοθέτησης – τέτοιες υποθέσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών. Βεβαίως, η ΕΕ δεν θα μπορούσε να παρέμβει, ακόμη και αν το ήθελε, σε ζητήματα θαλάσσιας δικαιοδοσίας, διότι υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ των ίδιων των κρατών – μελών. Εν ολίγοις, η ΕΕ δεν είναι δικαστήριο. Και όχι πάντα, αλλά μερικές φορές πρέπει απλά να επιλέξετε ανάμεσα στην τήρηση του διεθνούς δικαίου και την αλληλεγγύη των μελών.

Πιστεύετε ότι τέτοιες ενέργειες δυναμιτίζουν το κλίμα ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία; Κατά πόσο μπορούμε πλέον να μιλάμε για οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης και συνεννόησης; Θα μπορούσε να υπάρξει ξέσπασμα θερμού επεισοδίου; Τι περιμένετε από την Ελλάδα και πώς βλέπετε τις διμερείς σχέσεις έπειτα από αυτό το μνημόνιο κατανόησης;

Οπως είπα, οι θαλάσσιες διαφορές δεν είναι ασυνήθιστες, ακόμη και μεταξύ των μελών της ΕΕ – ούτε μεταξύ των ΗΠΑ και των γειτόνων τους. Δεν είναι το τέλος του κόσμου εάν οι γείτονες έχουν διαφορές μεταξύ τους. Αυτό που είναι σημαντικό είναι το πώς χειρίζεσαι ή διαχειρίζεσαι τα προβλήματα. Συμφωνείς να διαχειριστείς τις διαφορές μέσα από ήρεμες και ειλικρινείς συζητήσεις ή αφήνεις τα προβλήματα να καθορίζουν την ένταση των σχέσεων εν συνόλω; Είναι βοηθητική η παρέμβαση τρίτων; Εκεί είναι χρήσιμη η διπλωματία. Πρέπει να τονίσω ότι η διπλωματία και το διεθνές δίκαιο δεν είναι ξεχωριστά πράγματα και συχνά δουλεύουν μαζί.

Δεν υπάρχει πρόβλημα τόσο μεγάλο που τα δύο έθνη μας να μην μπορούν να ξεπεράσουν. Εχουμε επίσης καλά θεμελιωμένους διαύλους συζήτησης για όλα τα θέματα, φυσικά μέσα στις παραμέτρους του διεθνούς δικαίου. Αλλά πρέπει επίσης να αντιμετωπίζετε τους γείτονές σας ως γείτονες και όχι ως ανταγωνιστές ή αντιδίκους ή, ακόμα χειρότερα, ως αντιπάλους.

Συνεπώς, είμαι πεπεισμένος ότι γείτονες όπως η Τουρκία και η Ελλάδα πρέπει να είναι σε διαρκή διάλογο. Η συνάντηση μεταξύ των ηγετών μας στο Λονδίνο ήταν χρήσιμη για να διατηρηθεί η προσωπική επικοινωνία. Θα πρέπει να μιλάμε ο ένας στον άλλον, όχι ο ένας για τον άλλον με τρίτους.

Η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα για το Προσφυγικό και το αντίστροφο. Ενα κοινό μέτωπο των δύο χωρών στην ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο και κατά πόσο μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο σε συνθήκες έντασης όπως αυτές διαμορφώνονται σήμερα;

Η καταπολέμηση των παράνομων μεταναστευτικών ροών είναι ένας τομέας όπου και οι δύο χώρες είναι και πρέπει να παραμείνουν στην ίδια πλευρά. Γνωρίζουμε ασφαλώς τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι έλληνες γείτονές μας, ακόμη και τις θυσίες που έκαναν σε προσωπικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε όμως έναν λογικό διάλογο βασισμένο σε γεγονότα. Είμαστε πάντα ανοιχτοί στον ειλικρινή διάλογο – σε μια συζήτηση βασισμένη στον σεβασμό και την ενσυναίσθηση. Ετσι, όταν άδικες κατηγορίες ρέουν σε καθημερινή βάση σε όλα τα επίπεδα, δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη οι απαντήσεις της Τουρκίας, βασισμένες στην ψυχρή και σκληρή αλήθεια, οι οποίες μπορεί και κάποιες φορές να ακούγονται δυσάρεστες.

Η τουρκική ακτοφυλακή, η στρατοχωροφυλακή και οι αστυνομικές δυνάμεις και άλλες υπηρεσίες εργάζονται μέρα και νύχτα. Ισως, για να είμαστε δίκαιοι, να πρέπει επίσης να δούμε τους αριθμούς των ανθρώπων τούς οποίους οι τουρκικές Αρχές κατόρθωσαν να αποτρέψουν να περάσουν στα ελληνικά νησιά και όχι μόνο τον αριθμό των αφίξεων σε αυτά. Ο πρώτος είναι ένας εντυπωσιακός αριθμός – περισσότεροι από 100.000 παράτυποι μετανάστες εμποδίστηκαν να περάσουν στην Ελλάδα από την αρχή του έτους.

Υπάρχουν επίσης προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό. Μπορεί να σημειωθεί πρόοδος και σε ποια βάση;

Η βάση του κυπριακού προβλήματος είναι η ελληνοκυπριακή απόρριψη του διαμοιρασμού της εξουσίας με τους Τουρκοκυπρίους. Αυτή ήταν η αλήθεια το ’60 και αυτή είναι η αλήθεια σήμερα. Θυμηθείτε, η τουρκική επέμβαση το ’74 είναι το αποτέλεσμα ενός προβλήματος που ξεκίνησε το ’63, όχι η αιτία του.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα τώρα. Ενώ οι υδρογονάνθρακες θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει ως καταλύτης στη συνολική λύση ή τουλάχιστον στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων, φαίνεται ότι όλη η κατάσταση κατέστη πολύ πιο περίπλοκη ως αποτέλεσμα των μονομερών κινήσεων των Ελληνοκυπρίων.

Προσωπικά δεν βλέπω καμία αλλαγή νοοτροπίας στην ελληνοκυπριακή πλευρά, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, πάνω από δύο χρόνια πριν. Οι Ελληνοκύπριοι πρέπει να λάβουν μια θεμελιώδη απόφαση. Θέλουν ένα καθαρά ελληνοκυπριακό κράτος, το οποίο στην περίπτωση αυτή θα περιορίζεται στα σημερινά σύνορά τους ή αισθάνονται έτοιμοι να μοιραστούν τη διακυβέρνηση και τον πλούτο με τους Τουρκοκυπρίους; Δεν μπορούν να έχουν και τα δύο.