Κοινή ζωή

Πριν από λίγες μέρες η μητέρα μίας φίλης θέλοντας να δηλώσει εμφατικά ότι είχε μείνει όλη την ημέρα στο σπίτι, μας είπε: «Δεν βγήκα ούτε για ψωμί». Η φράση αυτή χτύπησε σαν καμπανάκι στο μυαλό μου. Σαν να κλώτσησε τη μνήμη μου και την πήγε πίσω, σε μια εποχή κοντινή χρονικά αλλά πολύ μακρινή ως προς αυτό που λέμε πολιτισμό της καθημερινότητας. Τις μικρές, χωρίς ιδεολογική επένδυση, συνήθειες που όμως δημιουργούν ήθη και υφαίνουν τον ιστό των μικρών και μεγάλων κοινωνιών.

Ποιος πηγαίνει καθημερινά «για ψωμί» σήμερα με τις φέτες του τοστ μακράς διαρκείας στο ψυγείο; (Είναι κι αυτή η δυσανεξία στη γλουτένη που ανακαλύψαμε εσχάτως).

Αλλά και ποιος διακρίνει στην, πολύ διαδεδομένη λόγω Διαδικτύου σήμερα, φωτογραφία (του Μπρεσόν νομίζω) από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 με τον πιτσιρικά να τρέχει σε κάποιον παρισινό δρόμο κρατώντας μια μπαγκέτα, την ψηφίδα της τότε καθημερινότητας; Στις μέρες μας, ο φωτογραφικός φακός δεν θα μπορούσε να αποτυπώσει ένα τέτοιο κλικ. Και όχι μόνο διότι οι πιτσιρικάδες δεν κυκλοφορούν πλέον μόνοι τους στους δρόμους μίας μεγάλης πρωτεύουσας;

Προχθές συναντήθηκα με έναν φίλο, πολλά χρόνια συνταξιούχο, ενεργό όμως στη δημόσια ζωή. Το ραντεβού ήταν σε ένα καφενείο της γειτονιάς του στο οποίο, όπως μου είπε, πήγαινε κάθε μεσημέρι. Διαπίστωσα ότι εκεί συναντιόταν με τους φίλους του καθημερινά, μία συγκεκριμένη ώρα, χωρίς να το έχουν συνεννοηθεί από την προηγούμενη.

Και συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν συμβαίνει πια. (Θυμήθηκα την Ελένη Χατζηαργύρη που όποιος δημοσιογράφος ήθελε να τη συναντήσει, ήξερε ότι θα τη βρει κάθε μέρα, την ίδια ώρα, σε ένα καφενείο του Κολωνακίου).

Και τα δύο παραπάνω παραδείγματα αφορούν αυτό που λέμε «κοινή ζωή». Μια σπουδαία για τις κοινωνίες συγκολλητική ουσία. Ναι, ξέρω. Οι ρυθμοί της σύγχρονης καθημερινότητας, οι υποχρεώσεις, οι ευθύνες, οι αποστάσεις, τα ιδιαίτερα των παιδιών δεν αφήνουν περιθώρια για τέτοιους συντονισμούς ούτε καν για τα εκατό μέτρα του «πετάγομαι στον φούρνο».

Είναι όμως και κάτι άλλο. Ο ψευδεπίγραφος προοδευτισμός της εποχής μας που θεωρεί όλα αυτά μικροαστικές, άρα συντηρητικές, συνήθειες. Μέρες που ‘ναι (προχθές συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια από τη δολοφονία του) σκέφθηκα τον Μένη Κουμανταρέα. Και την εμμονή του στις μικρές ιεροτελεστίες της ημέρας του. Αναρωτιέμαι ποιος θα μπορούσε να χρεώσει συντηρητισμό στον Κουμανταρέα.

Πολλά θα αλλάξουν μέσα στα επόμενα χρόνια. Πολιτικά, κοινωνικά, τεχνολογικά. Είναι σαφές ότι ζούμε στη στροφή της εποχής μας. Για να μετουσιωθούν ωστόσο οι αλλαγές σε εξέλιξη θα πρέπει να μη τινάξουν στον αέρα την «κοινή ζωή». Οπως το υπονοεί ο Λαμπεντούζα στον «Γατόπαρδο»: «Για να αλλάξουν όλα πρέπει τα πάντα να μείνουν ίδια». Που σημαίνει ότι ακόμη και αν αύριο περπατάμε με τα χέρια, ας βρούμε τρόπο να κρατήσουμε το «ψωμί» του παριζιάνου πιτσιρικά της φωτογραφίας με τα πόδια. Είναι απαραίτητη τροφή για τον πολιτισμό των παιδιών μας.