Σοφοκλής, γλυκύτητα και μέτρο (Μέρος Δ’)

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα παλαιότερα από τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή διαφέρουν ουσιαστικά ως προς τη δομή, τη διαμόρφωση του διαλόγου και τη διεξαγωγή των σκηνών από τα μεταγενέστερα έργα, τον Οιδίποδα τύραννο, την Ηλέκτρα και τον Φιλοκτήτη.

Εξέλιξη σημειώνεται και στη γλώσσα του Σοφοκλή, η οποία, εκκινώντας από εκφράσεις που απηχούν Αισχύλο, κινείται με την πάροδο του χρόνου προς την κατεύθυνση της απλούστευσης, χωρίς όμως να χάνει σε καμία περίπτωση το υψηλό επίπεδό της ή να προσεγγίζει τη γλώσσα της καθημερινής ομιλίας, όπως συμβαίνει συχνά στον Ευριπίδη.

Η γλώσσα του Σοφοκλή προσαρμοζόταν με ευελιξία στις δραματικές ανάγκες της κάθε σκηνής.

Έτσι, μπορούσε να είναι αργόσυρτη ή ευκίνητη, φορτισμένη με έντονη συγκίνηση ή αμέριμνη, περίκομψη ή απολύτως απλή και απέριττη.

Η ιδιαίτερη διάπλαση του λόγου στα έργα του Σοφοκλή, με την αποφυγή της βαριάς μεγαλοπρέπειας της αισχύλειας γλώσσας, με την κυριαρχία του μέτρου και της γλυκύτητας, εκφράζει στον ίδιο βαθμό με τα γλυπτά του Παρθενώνα την ακμή που γνώρισε η Αττική κατά τους Κλασικούς Χρόνους.

Οι τραγωδίες του Σοφοκλή έχουν χαρακτήρα ανθρωποκεντρικό.

Ο άνθρωπος δεν είναι ένα άβουλο ον, που εξαρτάται από τις διαθέσεις των θεών, καθώς απελευθερώνεται, συνειδητοποιεί την ύπαρξή του και αγωνίζεται, προκειμένου να κατακτήσει με την εσωτερική του δύναμη ακόμη μεγαλύτερα πεδία ελευθερίας και ανεξαρτησίας.

Το τυπικό χαρακτηριστικό των τραγωδιών του Σοφοκλή ήταν ότι παρουσίαζαν λιγοστούς χαρακτήρες, ιδιαίτερα αποφασιστικούς και δυναμικούς, με προτερήματα ή ελαττώματα που διαγράφονταν με ένταση από τον ποιητή και οδηγούσαν τους ήρωες στην τραγική μοίρα τους, σε συνδυασμό βεβαίως με συγκεκριμένα γεγονότα.

Ο Σοφοκλής παρουσίαζε την πορεία του ήρωα προς το τραγικό τέλος με μεγάλη οικονομία, πυκνότητα και δραματική αποτελεσματικότητα, με μια πλοκή σφιχτοδεμένη και γεμάτη ένταση.

Συγχρόνως, ανεδείκνυε στα έργα του το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άφρονες και παρουσίαζε την αλήθεια στη σύγκρουσή της με την άγνοια, την πλάνη και τη μωρία.

Ο πρωταγωνιστής προχωρεί σε μια πράξη που εμπεριέχει ένα σοβαρό σφάλμα.

Η πράξη αυτή έχει επιπτώσεις στους άλλους χαρακτήρες, καθένας από τους οποίους αντιδρά με το δικό του τρόπο, με αποτέλεσμα να ωθείται ο πρωταγωνιστής να κάνει ένα ακόμη βήμα προς την καταστροφή, τη δική του αλλά και των άλλων.

Σοφοκλής, γλυκύτητα και μέτρο (Μέρος Α’)

Σοφοκλής, γλυκύτητα και μέτρο (Μέρος Β’)

Σοφοκλής, γλυκύτητα και μέτρο (Μέρος Γ’)