Η Ελλάδα στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ακολουθία γεγονότων τις τελευταίες δύο μέρες με επίκεντρο την Αθήνα για όσα διακυβεύονται στα ταραγμένα ενεργειακά νερά της Ανατολικής Μεσογείου.

Πρώτο γεγονός: Ο Αμερικανός πρέσβης Τζέφρι Πάιατ το απόγευμα της Πέμπτης δηλώνει εκφράζοντας την επίσημη «νομική» θέση των ΗΠΑ επί του κειμένου της Συμφωνίας Άγκυρας-Τρίπολης– ότι, «τα κατοικημένα νησιά έχουν ίσα δικαιώματα με το ηπειρωτικό έδαφος».

Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι η Κρήτη, η Ρόδος, η Κάρπαθος, η Κάσος κλπ δικαιούνται θαλάσσιων ζωνών και υφαλοκρηπίδας. Πρακτικά οι ΗΠΑ εμφανίζονται να αδειάζουν «νομικά» την Τουρκία και τους ισχυρισμούς της για τη δήθεν νομιμότητα της συμφωνίας της με την κυβέρνηση της Τρίπολης.

ΗΠΑ: Να συνομιλήσουν Τουρκία, Ελλάδα και Αίγυπτος

Ταυτόχρονα ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα τάσσεται κατά των «μονομερών» ενεργειών και εμμέσως πλην σαφώς καλεί την Τουρκία σε διάλογο με την Ελλάδα και την Αίγυπτο, χώρες τις οποίες κατονομάζει.

Ο κ. Πάιατ προσθέτει μάλιστα σε ότι αφορά την Ανατολική Μεσόγειο ότι ο ενεργειακός πλούτος της είναι «κινητήριος μοχλός νέων πλαισίων συνεργασίας» και κάνει αναφορά στο σχήμα «3+1» (Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ) αναδεικνύοντας τη στρατηγική σημασία της βάσης της Σούδας, δηλαδή της Κρήτης.

Δεύτερο γεγονός: Την ώρα που λέει αυτά ο Τζέφρι Πάιατ o πρόεδρος της βουλής της Λιβύης βρίσκεται επίσημος προσκεκλημένος του ομολόγου του Κώστα Τασούλα στο ελληνικό κοινοβούλιο, παρουσία του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια και δηλώνει ότι δεν είναι νόμιμη η κυβέρνηση της Τρίπολης αφού δεν έχει πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή, ενώ ταυτόχρονα καταγγέλλει παρέμβαση της Τουρκίας στις εσωτερικές υποθέσεις της Λιβύης.

Νωρίτερα διπλωματικές πηγές διέρρεαν ότι το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα διαθέτει στοιχεία για μεταφορά όπλων από την Τουρκία προς την Λιβύη και κατηγορούσαν την Τουρκία ότι εκβίασε και έσυρε την κυβέρνηση της Τρίπολης στη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες.

Επί της ουσίας καθίσταται έωλο το μνημόνιο συνεργασίας Τουρκίας και Λιβύης από την στιγμή που η κυβέρνηση της Τρίπολης αποκαθηλώνεται πολιτικά.

Τρίτο γεγονός: Ξαναγυρνάμε στον Πάιατ, ο οποίος την Τετάρτη το απόγευμα συναντά τον Αλέξη Τσίπρα στην Κουμουνδούρου. Ο ίδιος ο Αμερικανός πρέσβης δηλώνει ότι συζήτησαν για τις ευκαιρίες περιφερειακής συνεργασίας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο και αναφέρεται στη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο Αλέξης Τσίπρας δηλώνει ότι συζήτησαν για το πλαίσιο συνεργασίας 3+1 με το Ισραήλ και την Κύπρο και τις προοπτικές του αγωγού EastMed στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διπλωματική απομόνωση και διάλογος

Τέταρτο γεγονός: Λίγη ώρα αργότερα ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ πάει στη βουλή και βάζει ένα πλαίσιο με μια δέσμη έξι πρωτοβουλιών την οποία και καλεί τον Κυριάκο Μητσοτάκη να ακολουθήσει. Κεντρικό μοτίβο της παρέμβασης του κ. Τσίπρα στη βουλή είναι να διεκδικήσει κυρώσεις η Ελλάδα κατά της Τουρκίας προκειμένου να υποχρεωθεί μέσω της διπλωματίας η Τουρκία σε διάλογο.

Πέμπτο γεγονός: Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποχωρεί από τη βουλή χωρίς ουσιαστικά να αναφερθεί στα ελληνοτουρκικά. Την Πέμπτη από τις Βρυξέλλες ο Αλέξης Τσίπρας επαναλαμβάνει ουσιαστικά τη δήλωσή του για κυρώσεις προκειμένου να μιλήσει η διπλωματία. Στο μεταξύ πηγές του ΣΥΡΙΖΑ χαιρετίζουν τις δηλώσεις Πέτσα το πρωί της Πέμπτης για διεκδίκηση ενός ευρύτερου πλαισίου κυρώσεων. Ακολουθούν το βράδυ της Πέμπτης διαρροές κυβερνητικών πηγών που λένε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιδιώκει με το κείμενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να καταστήσει σαφή τη διπλωματική απομόνωση της Τουρκίας.

Έκτο γεγονός: Έχουν προηγηθεί το τελευταίο διήμερο ηχηρές παρεμβάσεις από τις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης σαφούς καταδίκης της τουρκικής προκλητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο χορό έχει μπει με μια ηχηρή παρέμβαση προς αυτή την κατεύθυνση και η Γερμανία, προκαλώντας ιδιαίτερη έκπληξη καθώς μέχρι πρότινος το Βερολίνο ήταν ιδιαιτέρως ήπιο έναντι του Ερντογάν σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Διπλωματική νίκη;

Μέχρις εδώ όλα δημιουργούν την εντύπωση πως η Ελλάδα έχει πετύχει μια διπλωματική νίκη έναντι της Τουρκίας.

Ωστόσο υπάρχουν ορισμένες ακόμα λεπτομέρειες που χρήζουν προσοχής. Οι ΗΠΑ αδειάζουν νομικά την Τουρκία για τη συμφωνία της με την Λιβύη, ή ακριβέστερα με την απονομιμοποιημένη κυβέρνηση της Τρίπολης.  Σε πολιτικό επίπεδο όμως, όπως έδειξε και η παρέμβαση του Πάιατ καλούν σε διάλογο Τουρκία, Ελλάδα και Αίγυπτο για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα πιέζουν με την προώθηση του East Med. Πόσο τυχαίο είναι το γεγονός ότι ο Νίκος Δένδιας κάνει προσπάθεια επαναπροσέγγισης με την Ιταλία η οποία το προηγούμενο διάστημα έδειχνε να υπαναχωρεί από τη συμμετοχή της σε αυτό τον ενεργειακό σχεδιασμό;

Το μήνυμα των Αμερικανών προς την Άγκυρα σαφές: Είναι αναγκαία γεωπολιτικά και στρατιωτικά για τα συμφέροντα των ΗΠΑ η Κρήτη και λόγω της Σούδας. Στην πραγματικότητα οι Αμερικανοί θέτουν και τα όρια μέσα στα οποία μπορεί να ελίσσεται η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μοντέλο Πρεσπών στην Ανατολική Μεσόγειο

Μέσα σε όλα αυτά προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι ο Τζέφρι Πάιατ στη συνάντησή του με τον Αλέξη Τσίπρα αναφέρεται στη συμφωνία των Πρεσπών σε ότι αφορά την περιφερειακή συνεργασία.

Ωστόσο το πρωί της Πέμπτης, ο Νίκος Φίλης κορυφαίο στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ παραχωρεί μια συνέντευξη στο ραδιοφωνικό σταθμό «Θέμα 104,6» η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και πλατφόρμα, υπογραμμίζοντας ότι οι Πρέσπες πρέπει να διαπεράσουν το σύνολο της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας.

Ο κ. Φίλης, σε συνέχεια των παρεμβάσεων της Ντόρας Μπακογιάννη και του Ευάγγελου Βενιζέλου για τη Χάγη, αναφέρεται στα όσα δηλώνει από το βήμα της βουλής ο Αλέξης Τσίπρας για την επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία προς σ’ αυτή την κατεύθυνση. Ασκεί μάλιστα κριτική στον υπουργό Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο για τις αντιστάσεις που προβάλλει στα ΜΟΕ.

Εξορύξεις χωρίς την Τουρκία δεν γίνονται

Το σημαντικότερο όμως που βάζει στο τραπέζι του δημόσιου διαλόγου ο κ. Φίλης είναι η «αυταπάτη όλου του πολιτικού συστήματος» ότι η Τουρκία και οι ΗΠΑ βρίσκονται σε «τροχιά στρατηγικής σύγκρουσης».

«Είναι μεγάλη η γεωπολιτική βαρύτητα της Τουρκίας -μη ξεχνάμε ότι είναι και μέλος του ΝΑΤΟ- για να την κάνουν έτσι απλά «στην άκρη» οι ΗΠΑ. Η στρατηγική διαμόρφωσης αξόνων για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής είναι αναχρονιστική και δεν μπορεί να προχωρήσει» τονίζει ο κ. Φίλης και καταλήγει:  «Να πάει κανείς σε εξορύξεις στην Ανατολική Μεσόγειο με την Τουρκία απέναντι, δεν γίνεται. Είναι αυταπάτη να το πιστεύει κανείς αυτό -ή μάλλον όταν το ισχυρίζεται, απλώς ψεύδεται. Αντίθετα, πρέπει να εργαστούμε για να αναγκάσουμε την Τουρκία να ενταχθεί σε μια νέα γεωπολιτική δυναμική στην Ανατολική Μεσόγειο».

Το Αιγαίο ωστόσο το διαχωρίζει από την υπόλοιπη Ανατολική Μεσόγειο και το βγάζει εκτός κάδρου ή και κάτω από το χαλί τονίζοντας ότι θα ήταν λάθος να γίνουν εξορύξεις.

Αν κανείς βάλει όλα τα παραπάνω σε μια σειρά θα μπορούσε να οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως φαίνεται να ωριμάζει –έστω και με διαφορετικές ταχύτητες- η αντίληψη στην Αθήνα και το πολιτικό σύστημα για μια επανατοποθέτηση της σχέσης της με την Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν θα ήταν εκτός πραγματικότητας όποιος κάνει σκέψεις για «συνεκμετάλλευση».

Μια προσεκτική ανάγνωση των δηλώσεων Πάιατ και το γεγονός ότι οι Αμερικανοί  θεωρούν την Ελλάδα «γεωπολιτικό μεντεσέ», αλλά δεν μπορούν να κάνουν «έτσι απλά στην άκρη» την Τουρκία οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα.

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν σ’ αυτή τη φάση τα σφυριά χτυπάνε πρωτίστως για την Κύπρο…