Στις 11 Δεκεμβρίου, η 16χρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ έγινε το νεότερο άτομο που αναδείχθηκε ποτέ σε πρόσωπο της χρονιάς από το περιοδικό Time. Αυτή η διάκριση που έπεται ενός πλήθους σημαντικών βραβεύσεων, αλλά και μιας υποψηφιότητας για Νόμπελ Ειρήνης, υπήρξε κάθε άλλο παρά αιφνιδιαστική.

Όποια και αν είναι η άποψη του καθενός για την Σουηδή έφηβη με τις πλεξούδες και το «αυστηρό βλέμμα», είναι δύσκολο να αμφισβητήσει πως στο πρόσωπό της συμπυκνώνονται τα κυριότερα χαρακτηριστικά της γενιάς της.

Μιας γενιάς που αντιμετωπίζεται από πολλούς ως πηγή ελπίδας και – ενδεχομένως από ακόμη περισσότερους – ως ένα σύνολο εύθικτων, κακομαθημένων παιδιών.

Αυτή ακριβώς η γενιά, με τις διαμαρτυρίες της και τη νέα δυναμική που επιχειρεί να εντάξει στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό, έδωσε την έμπνευση για τις πρακτικές της Γκρέτα Τούνμπεργκ και έπειτα επηρεάστηκε και πάλι από αυτήν.

Ποια είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ;

Γεννημένη το 2003, η 16χρονη σήμερα Γκρέτα είναι η μεγαλύτερη από τις δύο κόρες μιας οικογένειας καλλιτεχνών. Μητέρα της είναι η Μαλένα Έρνμαν, μια από τις πλέον διάσημες τραγουδίστριες Όπερας.

Πατέρας της ο Σβάντε Τούνμπεργκ, ηθοποιός, συγγραφέας και μακρινός απόγονος του Σβάντε Αρρένιους. Ο τελευταίος ήταν ένας βραβευμένος με Νόμπελ χημικός, ο οποίος εντόπισε τη σημασία των εκπομπών διοξειδίου άνθρακα για το κλίμα.

Σε ηλικία 11 ετών διαγνώστηκε με Σύνδρομο Άσπεργκερ, μια αναπτυξιακή διαταραχή που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Το συγκεκριμένο σύνδρομο χαρακτηρίζεται κυρίως από επικοινωνιακές και κοινωνικές δυσκολίες.

Τον Αύγουστο του 2018, εν μέσω του πιο ζεστού σουηδικού καλοκαιριού επί 262 χρόνια, προχώρησε μόνη της στην πρώτη «μαθητική απεργία» για το κλίμα.

Έκτοτε έχει συμπαρασύρει εκατομμύρια μαθητές από όλο τον κόσμο και έχει καταφέρει να γίνει αδιαμφισβήτητα το κεντρικό πρόσωπο των κινητοποιήσεων για την κλιματική αλλαγή.

Μια βαθύτατα αποφασισμένη έφηβη

Μπορεί η πρώτη της κινητοποίηση να συνέβη μόλις 16 μήνες πριν, όμως η ιστορία ξεκινά αρκετά χρόνια νωρίτερα.

Όταν ακόμη ήταν μαθήτρια δημοτικού, ο δάσκαλός της είχε προβάλει στην τάξη ένα βίντεο για τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής. Αν και όλα τα παιδιά επηρεάστηκαν από τις πληροφορίες, η Γκρέτα δεν μπόρεσε να το ξεπεράσει ποτέ.

Αυτό συνέβη εν μέρει εξαιτίας του συνδρόμου της, το οποίο δεν της επέτρεψε να αφήσει στην άκρη τις δυσάρεστες σκέψεις και να επιστρέψει στην παιδική της καθημερινότητα. Σύντομα έπεσε σε κατάθλιψη, καθώς ένιωθε πως ήταν η μόνη που ενδιαφερόταν πραγματικά για το ζήτημα του περιβάλλοντος.

Η ψυχολογία της συνέχισε να χειροτερεύει, μέχρι που σε ηλικία 11 ετών, σχεδόν δεν μιλούσε και έτρωγε ελάχιστα για ολόκληρους μήνες. Το δεύτερο αυτό σύμπτωμα της κατάθλιψής της, της ανέκοψε την ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά μικροκαμωμένη.

Η ίδια έχει δηλώσει πως ένιωθε κυρίως μπερδεμένη, καθώς αδυνατούσε να καταλάβει πώς ήταν δυνατόν οι άνθρωποι να μην δίνουν προτεραιότητα σε ένα ζήτημα που απειλεί την ίδια την ύπαρξή τους.

Οι πρώτες της κινήσεις ξεκίνησαν από το σπίτι. Οι γονείς της, αρχικά με στόχο να την παρηγορήσουν, σταμάτησαν να τρώνε κρέας και άρχισαν να καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά.

Επίσης, εγκατέστησαν φωτοβολταϊκά και σταμάτησαν να ταξιδεύουν με αεροπλάνο. Το τελευταίο ήταν ίσως και το πιο σημαντικό, αφού ουσιαστικά σήμανε το τέλος της διεθνούς καριέρας της μητέρας της.

Μια διαμαρτυρία της γενιάς της

Πηγή έμπνευσης της «μαθητικής απεργίας» της Γκρέτα, ήταν οι αντίστοιχες διαμαρτυρίες των Αμερικανών μαθητών με αίτημα τον έλεγχο της οπλοφορίας έπειτα από τις μαζικές δολοφονίες σε σχολεία των ΗΠΑ.

Την πρώτη φορά που στάθηκε έξω από το Σουηδικό Κοινοβούλιο, στις 20 Αυγούστου του 2018, ήταν ολομόναχη. Στα χέρια της κρατούσε ένα πλακάτ που έγραφε:

«Με λένε Γκρέτα, πηγαίνω στην Τρίτη Γυμνασίου και απεργώ από το σχολείο για την κλιματική αλλαγή. Από τη στιγμή που εσείς οι ενήλικες δεν δίνετε δεκάρα για το μέλλον μου, λέω να κάνω κι εγώ το ίδιο».

Σύντομα, η φωτογραφία της με το μπλε φούτερ και το πλακάτ με το μαύρο χιούμορ έκανε τον γύρο των social media και έκανε χιλιάδες εφήβους να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Οι σχολικές απεργίες για την κλιματική αλλαγή που πραγματοποιήθηκαν στις 20 και 27 Σεπτεμβρίου 2019 συγκέντρωσαν περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια άτομα σε τουλάχιστον 270 πόλεις.

Στη χρονιά που μεσολάβησε, η Γκρέτα πρόλαβε να παραστεί σε πολυάριθμες συνόδους για το κλίμα. Παράλληλα, παρευρέθηκε στα ίδια πάνελ με πολλούς παγκόσμιους ηγέτες, αλλά και με τον Πάπα Φραγκίσκο.

Η πιο εμβληματική συμμετοχή της υπήρξε αναμφίβολα εκείνη στη Σύνοδο του ΟΗΕ για το Κλίμα, στη Νέα Υόρκη.

Ένας από τους κυριότερους λόγους που έκαναν αξιομνημόνευτη την παρουσία της, ήταν ο τρόπος που έφτασε μέχρι εκεί. Αρνούμενη να ταξιδέψει με αεροπλάνο, διέσχισε τον Ατλαντικό με ιδιωτικό γιοτ. Αυτή η επιλογή συζητήθηκε πολύ. Ένας από τους λόγους ήταν και η πληροφορία ότι μέλη του πληρώματος θα μετέβαιναν στη Νέα Υόρκη με αεροπλάνο.

Ο αυτισμός ως υπερδύναμη

Αντικείμενο συζήτησης έχει γίνει και το Σύνδρομο Άσπεργκερ με το οποίο έχει διαγνωστεί η έφηβη. Αν και πολλοί επικριτές της έχουν επιχειρήσει να το χρησιμοποιήσουν εναντίον της, η ίδια πιστεύει ότι από κάποιες απόψεις έχει λειτουργήσει ως υπερδύναμη.

Πρόσφατα δήλωσε στο περιοδικό Time: «Αν ήμουν όπως όλοι οι άλλοι, θα είχα συνεχίσει τη ζωή μου και δεν θα είχα καταφέρει να δω το μέγεθος της κρίσης. Δεν θα μπορούσα να κάθομαι για ώρες και να διαβάζω πράγματα που με ενδιαφέρουν».

Ταυτόχρονα, η διαφοροποίηση στον τρόπο που σκέφτεται και αντιλαμβάνεται τον κόσμο, ίσως αποτελεί όπλο της και για έναν ακόμη λόγο: Η Γκρέτα μιλά με απλά λόγια, ειλικρινή τόνο και δεν φοβάται να γίνει απόλυτη ή επιθετική.

Η ομιλία της στη Σύνοδο του ΟΗΕ ξεκίνησε με τη φράση:

«Λέτε ότι δεν νοιάζεστε για τίποτα όσο για τα παιδιά σας, κι όμως κλέβετε το μέλλον τους μπροστά στα μάτια τους».

Άλλη μια φράση της που έχει γίνει διάσημη είναι εκείνη που απεύθυνε στους πολιτικούς ηγέτες που έλαβαν μέρος στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Σουηδίας:

«Θέλω να πανικοβληθείτε. Θέλω να νιώσετε τον φόβο που νιώθω κάθε μέρα. Και μετά θέλω να αναλάβετε δράση».

Επίδραση που ξεπερνά τα ηλικιακά όρια

Μπορεί οι μαθητικές απεργίες και διαδηλώσεις να έχουν τραβήξει επάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας, όμως η επίδρασή της δεν περιορίζεται στους συνομηλίκους της.

Στη χώρα καταγωγής της, τη Σουηδία, εμφανίστηκε ένα νέο φαινόμενο, το οποίο μάλιστα απέκτησε και τη δική του ορολογία: «Flygskam», δηλαδή «ντροπή για τις πτήσεις».

Τη χρονιά που μας πέρασε, οι πτήσεις εσωτερικού της χώρας μειώθηκαν κατά 8%, ενώ περισσότερα από 19.000 άτομα δεσμεύτηκαν πως δεν θα πραγματοποιήσουν κανένα αεροπορικό ταξίδι μέσα στο 2020.

Τα εισιτήρια του Interrail τριπλασιάστηκαν μέσα στα τελευταία δύο χρόνια, ενώ και η γερμανική σιδηροδρομική εταιρεία Deutsche Bahn σημείωσε πωλήσεις ρεκόρ στα εισιτήρια μακρινών αποστάσεων το πρώτο εξάμηνο του 2019.

Η επίδραση της Γκρέτα αντανακλάται γλαφυρά και στο πλήθος των βραβείων που συνέλεξε μέσα σε αυτούς τους μήνες.

Μεταξύ άλλων, βρέθηκε υποψήφια για Νόμπελ Ειρήνης, κέρδισε το ανώτατο βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας («Πρέσβειρα Συνειδήσεως»), το Σουηδικό Βραβείο Γυναίκας της Χρονιάς και το Βραβείο Ορθής Διαβίωσης, που είναι γνωστό και ως «εναλλακτικό Νόμπελ».

Στις 11 Δεκεμβρίου, διακρίθηκε ως πρόσωπο της χρονιάς από το περιοδικό Time.

Κατά τη διάρκεια του έτους, τιμήθηκε με ένα όνομα στην ιθαγενή αμερικανική γλώσσα Λακότα – το οποίο μάλιστα μεταφράζεται ως «η γυναίκα που κατέβηκε από τους ουρανούς», ενώ είδε το όνομά της να  βαφτίζει ένα… σκαθάρι.

Ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ και βραβευθείς με Νόμπελ Ειρήνης Αλ Γκορ, έχει δηλώσει για την Γκρέτα: «Στη διάρκεια της ιστορίας, πολλά σημαντικά κινήματα με ηθικές βάσεις απέκτησαν φήμη όταν οι νέοι αποφάσισαν να τα μετατρέψουν σε δικά τους προτάγματα».

Η ίδια έχει προειδοποιήσει: «Οι άνθρωποι υποτιμούν τη δύναμη των θυμωμένων παιδιών. Είμαστε θυμωμένοι, είμαστε απογοητευμένοι και έχουμε πολύ καλούς λόγους να νιώθουμε έτσι. Αν θέλουν να σταματήσουμε να νιώθουμε θυμό, τότε πρέπει να κάνουν κάτι για αυτό».

Η σκληρή κριτική

Οι απόψεις των ισχυρών ενηλίκων για το «Φαινόμενο Γκρέτα», ωστόσο, δεν είναι πάντα τόσο επαινετικές όσο εκείνη του Αλ Γκορ.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν την περιέγραψε ως «ευγενικό και πολύ ειλικρινές κορίτσι». Σημείωσε, όμως, ότι γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης προκειμένου κάποιοι άλλοι να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα, ενώ τη χαρακτήρισε «κακά ενημερωμένη».

Κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου, η Τούνμπεργκ έγραψε στο Twitter: «Ιθαγενή άτομα δολοφονούνται κυριολεκτικά, επειδή προσπαθούν να προστατεύσουν το δάσος (του Αμαζονίου) από την παράνομη αποψίλωση. Ξανά και ξανά. Είναι ντροπή που ο κόσμος δεν μιλά για αυτό».

Δυο μέρες αργότερα, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο απάντησε ως εξής: «Η Γκρέτα είπε ότι οι Ινδιάνοι πεθαίνουν επειδή προσπαθούν να προστατεύσουν τον Αμαζόνιο. Είναι εντυπωσιακό πώς τα Μέσα δίνουν φωνή σε ένα τέτοιο παλιόπαιδο».

Πιο διάσημη, ωστόσο, παραμένει αναμφίβολα η κόντρα της με τον Ντόναλντ Τραμπ.

Μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε γράψει στο Twitter πάνω από μία φωτογραφία της: «Φαίνεται να είναι ένα πολύ χαρούμενο νεαρό κορίτσι, που το περιμένει ένα φωτεινό, υπέροχο μέλλον. Χαίρεσαι να τη βλέπεις!».

Μετά από κάθε τέτοιο γεγονός, πάντως, η Τούνμπεργκ απαντά σαρκαστικά, αλλάζοντας το βιογραφικό της στο Twitter με τα λόγια των επικριτών της για εκείνη.

Ανεξάρτητα, πάντως, από το αν βλέπει κανείς τη Γκρέτα ως μια απαραίτητη φωνή του αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής ή ως μια «χιονονιφάδα» που προσβάλλεται με το παραμικρό, σίγουρα δεν μπορεί να αγνοήσει την επίδρασή της στο παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι.

Ίσως το κλισέ που μιλά για την ικανότητα των παιδιών να βλέπουν τον κόσμο με ένα πιο καθαρό βλέμμα να έχει κάποια σχέση με την πραγματικότητα. Άλλωστε, εκείνα δεν έχουν αναγκαστεί ακόμη να κανονικοποιήσουν την αδικία.

Σύμφωνα με τα λόγια της ίδιας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ: «Είμαστε στο χείλος της μαζικής εξόντωσης και το μόνο πράγμα για το οποίο μπορείτε να μιλήσετε είναι το χρήμα και τα παραμύθια περί αέναης οικονομικής ανάπτυξης».

Headlines