Ο μεγάλος θυμός*

Τα πρώτα διασωζόμενα και ολοκληρωμένα έργα που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Θυμόμαστε άραγε ποια είναι η πρώτη λέξη της Ιλιάδας;

H πρώτη επίσημα καταγραμμένη λέξη στα ελληνικά; Η λέξη «μήνις». «Μήνιν άειδε, θεά, Πηληϊάδεω Αχιλήος ουλομένην, η μυρί’ Αχαιοίς άλγε’ έθηκε…». Που στη νεοελληνική απόδοση σημαίνει «Ψάλλε, θεά, τον τρομερό θυμό του Αχιλλέα που έγινε στους Αχαιούς αρχή πολλών δακρύων…». Η ελληνική γραμματεία λοιπόν αρχίζει με τη λέξη «οργή», «θυμός». Εδώ δεν έχουν, βέβαια, θέση αστειότητες περί εθνικού DNA ή «ριζικού των Ελλήνων».

Σαφώς και πρόκειται περί μίας σύμπτωσης που μας επιτρέπει όμως να την αναπαράγουμε με πλησίστιο τον συμβολισμό της. Η πρώτη λέξη του πρώτου ελληνικού κείμενου, η απαρχή του ελληνικού λόγου, είναι το οικόσημο της ψυχοσύνθεσης και της συμπεριφοράς του μέσου Ελληνα. Θυμός ο ελληνικός.

Πιο μερακλήδικος και από τον καφέ. Ρίξτε μια ματιά γύρω σας. Θυμωμένες μούρες, θυμωμένες μούτες, θυμωμένος λόγος, θυμωμένες γραφές, θυμωμένα νιάτα, θυμωμένες ωριμότητες.

Ο θυμός όχι ως φουρτουνιασμένο συναίσθημα αλλά ως τρόπος επικοινωνίας. Ακόμη και όταν οδηγεί στην πόρτα του ψυχοθεραπευτή. «Το πρόβλημα των περισσότερων που έρχονται εδώ» μου έλεγε φίλη η οποία ασχολείται με τα της ψυχικής υγείας «είναι το πώς θα διαχειριστούν τον θυμό τους. Οχι πώς θα θυμώσουν για τα σωστά θέματα με τον σωστό τρόπο. Αυτό δηλαδή που είναι και σημαντικό και υγιές».

Στις μέρες μας, βέβαια, το φαινόμενο δεν αποτελεί ελληνική αποκλειστικότητα. Ζούμε την εποχή του θυμού. Φτάνει να δούμε πώς οι θυμωμένες γκριμάτσες της Γκρέτα Τούνμπεργκ «πουλάνε» περισσότερο από τις ψύχραιμες απόψεις και τα στοιχεία των ειδικών για την κλιματική αλλαγή. Ο θυμός δεν διαμόρφωσε και το αποτέλεσμα των προχθεσινών εκλογών στη Μ. Βρετανία;

Δεν είναι μήπως η φόδρα του υπερεκτιμημένου, κατά τη γνώμη μου, ακτιβισμού; Αλλωστε, στη χώρα μας, αυτό μοιάζει να είναι, περίπου, νομοτελειακό. Θυμωμένοι είναι οι ήρωες της σύγχρονης Ιστορίας μας. Ετσι θυμάμαι τα πορτρέτα του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Παπαφλέσσα. Μόνο ο Ρήγας και ο Καποδίστριας είχαν έκφραση εγκαρτέρησης. Αλλά αυτοί δεν ήταν μάχιμοι, ήταν διανοούμενοι. (Μια ασυνείδητη παραδοχή ότι η ψυχική και πνευματική καλλιέργεια κατευνάζει τον θυμό). Κι ύστερα ήρθε ο Ζορμπάς. Θυμωμένος κι αυτός.

Στο συλλογικό μας ασυνείδητο ντύνουμε, εδώ και δεκαετίες, τον θυμό με το κουστούμι της λεβεντιάς και τον μανδύα του δίκιου. Τον «ιερό θυμό» των Αγαναχτισμένων κεφαλαιοποίησε ο ΣΥΡΙΖΑ για να κερδίσει την εξουσία.

Και μετέτρεψε σε επιχείρημα τον θυμωμένο λόγο κάποιων πολιτευτών του, με προεξέχοντα τον Πολάκη. Μόνο που ο θυμός είναι σαν το χασμουρητό. Κολλάει στον απέναντι.

Το αποτέλεσμα το είδαμε στις εκλογές του Ιουλίου. Ωστόσο, μια κοινωνία που θυμώνει με το ίδιο πάθος για τα χριστουγεννιάτικα φωτάκια και για τη διαχείριση του Προσφυγικού θα πρέπει πού και πού να θυμάται πως ο θυμός μπορεί να αλλάζει τις καταστάσεις αλλά, σίγουρα, δεν τις εξελίσσει.

*από το ομότιτλο μυθιστόρημα της Ντόρας Γιαννακοπούλου