Η μίνι κρίση το 2018 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και οι σημερινές ομοιότητες

Ξημερώματα της 18ης Οκτωβρίου 2018 το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» επιχειρεί να μπει σε τμήμα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στα όρια με την κυπριακή, για σεισμικές έρευνες. Η απάντηση της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς» που επιτηρούσε το τουρκικό πλοίο και είχε γίνει η σκιά του, ήταν ακαριαία: «Απομακρυνθείτε δεν έχετε άδεια για την πραγματοποίηση ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα». Αρχικά το «Μπαρμπαρός» αρνήθηκε να φύγει, αλλά λίγη ώρα αργότερα απομακρύνθηκε από το σημείο.

Είχε προηγηθεί σαφής προειδοποίηση στην Αγκυρα διά της διπλωματικής οδού, μέσω του ελληνικού ΥΠΕΞ, να μην επιχειρήσει το τουρκικό σκάφος έρευνα εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η μίνι κρίση απεφεύχθη, καθώς οι Τούρκοι στη θέα της ελληνικής φρεγάτας, αλλά και της τορπιλάκατου «Σταράκης» που ήταν σε επιφυλακή στο Καστελλόριζο,  αλλά και άλλων μονάδων, φαίνεται ότι δεν ήταν προετοιμασμένοι για «θερμό επεισόδιο», μολονότι την επόμενη μέρα τα τουρκικά μέσα «έπαιζαν» ότι το «Μπαρμπαρός» παρενοχλήθηκε από ελληνική φρεγάτα…

Από τότε, όμως, ανώτατοι επιτελείς του ελληνικού Πενταγώνου σημείωναν ότι η Αγκυρα έλαβε το μήνυμα για την αντίδραση της Ελλάδας αν οι Τούρκοι επιχειρήσουν μία ανάλογη παράνομη ενέργεια. Και όπως εξηγούν, στην Τουρκία γνωρίζουν καλά ότι αυτό ισχύει και τώρα, μετά τα νέα «νταηλίκια» στην Ανατολική Μεσόγειο και την υπογραφή του προκλητικού συμφώνου με τη Λιβύη.

Στην Αθήνα μπορεί να συνεχίζεται ο διπλωματικός μαραθώνιος για να καταδειχθεί διεθνώς ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο είναι παντελώς ανυπόστατο, αλλά παράλληλα ανανεώνεται και το σχέδιο απάντησης σε περίπτωση απόπειρας εισβολής ενός τουρκικού ερευνητικού για διεξαγωγή έρευνας στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, δηλαδή στην «κόκκινη γραμμή» που έχει δημιουργηθεί νότια της Κρήτης ή σε άλλα νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου.

Το σχέδιο

Ποιο είναι αυτό το σχέδιο, όμως, το οποίο τους τελευταίους μήνες μελετάται και ανάλογα με τις ανάγκες, τις συνθήκες και τις κινήσεις της Τουρκίας επεξεργάζεται και ανανεώνεται συνεχώς από τους επιτελείς του Πενταγώνου; Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι είναι πάντα έτοιμο προς ενεργοποίηση και έχει τρία στάδια κλιμάκωσης. Αν το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» ή το «Ορουτς Ρέις» ή ένα τρίτο σκάφος που προαναγγέλλει ότι θα αγοράσει η Αγκυρα, επιχειρήσουν να κινηθούν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα νότια της Κρήτης, η δυναμική απάντηση της Ελλάδας θα έχει τα ακόλουθα στάδια:

1. Το πρώτο στάδιο αντίδρασης θα είναι η αυστηρή προειδοποίηση στην Τουρκία μέσω της διπλωματικής οδού.
2. Αν η Τουρκία δεν συμμορφωθεί και το τουρκικό σκάφος συνεχίσει την πορεία του με στόχο την έρευνα εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας θα δοθεί εντολή για την απώθησή του, από δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού.
3. Η χρήση των στρατιωτικών μέσων είναι τελευταίο στάδιο κλιμάκωσης. Το απόρρητο σχέδιο στρατιωτικής δράσης είναι προφανές ότι προβλέπει διεμβολισμό για την απομάκρυνση και, σε τελική φάση, καταβύθιση του τουρκικού πλοίου.

Η Αθήνα, ωστόσο, δεν προκρίνει και δεν επιθυμεί ένα «θερμό επεισόδιο» με την Τουρκία, όπως τονίζουν διπλωματικές και κυβερνητικές πηγές. «Δεν είναι ένδειξη αδυναμίας», υπογραμμίζουν αρμόδιοι παράγοντες.

Διαμηνύουν δε ότι η κλιμάκωση και ένα «ατύχημα» ως αποτέλεσμα της τουρκικής προκλητικότητας σε περιοχή ελληνικής κυριαρχίας, είναι κάτι που δεν πρέπει να θέλει ούτε η Αγκυρα. Ανώτατες διπλωματικές πηγές σημειώνουν και την κακή κατάσταση στην οποία παραμένει η τουρκική οικονομία. Αναφέρουν δε ότι εάν φτάσουμε σε «αυτό που απευχόμαστε» η απάντηση θα περιλαμβάνει και κινήσεις που θα στοχεύουν την τουρκική οικονομία.

Η σύνοδος κορυφής

Για την ελληνική κυβέρνηση, πάντως, αυτή την ώρα ο λόγος ανήκει στην πολιτική και τη διπλωματία. Τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής κρίνονται ως ένα σημαντικό βήμα στην ύψωση διπλωματικών τειχών στην τουρκική παραβατικότητα.

Η ρητή αναφορά ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο «για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη» και η έκφραση αλληλεγγύης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς την Ελλάδα και την Κύπρο «έναντι των συγκεκριμένων ενεργειών της Τουρκίας», αποτελεί μία ευρωπαϊκή καταδίκη, την οποία η Αθήνα επεδίωκε. «Σε διπλωματικό επίπεδο, η Τουρκία είναι απελπιστικά απομονωμένη», σχολίασε χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής.

Σημαντική χαρακτηρίζεται και η παρέμβαση του αμερικανού πρεσβευτή, Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος κατέστησε σαφές ότι νομική θέση των ΗΠΑ είναι πως τα κατοικημένα νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα με την ηπειρωτική χώρα, άρα δικαιούνται ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, φέρνοντας την Ουάσιγκτον σε πλήρη αντίθεση με τους ισχυρισμούς της Αγκυρας.

στήριξη Πάιατ στις ελληνικές θέσεις και οι πληροφορίες για τη στάθμευση ενός από τα μεγαλύτερα πυρηνικά υποβρύχια των ΗΠΑ στη Σούδα, για να παρακολουθεί την Ανατολική Μεσόγειο, τις κινήσεις των Ρώσων και τη Συρία, εν μέσω κλιμάκωσης τουρκικής προκλητικότητας, ήρθαν τρεις εβδομάδες σχεδόν πριν από την επίσκεψη του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον στις 7 Ιανουαρίου. Ενα ακόμα ταξίδι στο οποίο η Αθήνα υπολογίζει ως σημαντικό σταθμό.

Στο ενδιάμεσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η επίσκεψη του ΥΠΕΞ, Νίκου Δένδια στην Ιταλία την προσεχή Παρασκευή. Η Αθήνα δείχνει να επενδύει στη στάση της Ρώμης, την οποία χαρακτηρίζει «κλειδί» για τις εξελίξεις, λόγω της θέσης απέναντι στο τουρκολιβυκό σύμφωνο, παρά τις σχέσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Διπλωματικές πηγές αναφέρονταν και σε πρόθεση της Αθήνας για επιτάχυνση των συνομιλιών για καθορισμό ελληνοϊταλικής ΑΟΖ.

Αλεξάνδρα Φωτάκη

Μάνος Χαραλαμπάκης