Ο μύθος του ενός βιβλίου

Αν ήσουν μαθητής Γυμνασίου ή Λυκείου, κάπου εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρχε μια στιγμή που έπεφτες πάνω στην πρόταση «Την ιστορία κινούν οι οικονομικές δυνάμεις…» (και μάλιστα σε εγχειρίδιο για τη δομή αρχαίων κοινωνιών). Ενα σλόγκαν παλαιομαρξίζουσας έμπνευσης για τα SOS της παπαγαλίας. Επεφτες επίσης στο μοντέλο με τη δομή του ατόμου: η επιστήμη είχε προχωρήσει στα κουάρκ κι ακόμη παραπέρα, αλλά για τα εγχειρίδια Φυσικής είχε σταματήσει στα πρωτόνια και τα νετρόνια. Η Αντιγόνη στο ομότιτλο βιβλίο του Λυκείου παρουσιαζόταν σαν αρχαία επαναστάτρια χωρίς αιτία, παραδομένη στην αυτοκαταστροφή, και ο Καβάφης ένας ποιητής ανάμεσα στους άλλους (ειδικά όταν οι άλλοι εμφανίζονταν δυσανάλογα περισσότερες φορές μέσα στα αναγνωστικά).

Ηταν η εποχή του ενός εγχειριδίου – όπως όλες οι εποχές της ελληνικής εκπαίδευσης. Οι δάσκαλοι εκπληρώνοντας το δημοσιοϋπαλληλικό τάμα έμεναν πιστοί στην ιερά «διδακτέα ύλη» και οι μαθητές ακολουθούσαν ασθμαίνοντας κάθε φορά που έπρεπε να διδάσκονται δύο ή και τρία κεφάλαια μαζί «για να προλάβουν την ύλη ως τα Χριστούγεννα». Η μαθησιακή κουλτούρα είχε χτιστεί γύρω από το «ένα βιβλίο», το οποίο είχε σχεδόν τις ίδιες μεταφυσικές αναφορές με τα αποκλειστικά βιβλία των θρησκειών.

Οσα χωρούσε στις σελίδες του είχαν την ισχύ θέσφατου και δύσκολα επέτρεπε παρασπονδίες. Ακόμη και σήμερα, άλλωστε, οποιαδήποτε παρέκκλιση από το «γράμμα του κανονισμού» θεωρείται ατόπημα μέγα και επισύρει ενστάσεις από την πλευρά των γονιών ή των συναδέλφων. Το σχολικό εγχειρίδιο έχει μάθει με τα χρόνια να καθυποτάσσει στη δύναμή του, σαν το μάτι του Σάροουμαν, τον χρόνο και τη μέθοδο εντός της αίθουσας. Και μόνο ως εξαίρεση – γενναία, αλλά εξαίρεση – μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την προσπάθεια μεμονωμένων εκπαιδευτικών που προτείνουν τα λεγόμενα «εξωσχολικά» βιβλία ή εισάγουν εξωσχολικούς προβληματισμούς μέσα στο 45λεπτο.

• Ποια είναι τα οφέλη του πολλαπλού σχολικού βιβλίου
• Με ποιες προϋποθέσεις θα πετύχει η πρόταση
• Ποια η συμβολή των δασκάλων

Διαβάστε περισσότερα στην έντυπη έκδοση ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακου που κυκλοφορεί