Πλάνη

H εποχή τρέφει την πλάνη ότι γνωρίζουμε τα γεγονότα. Αυτό που έγινε είναι όσο ποτέ στη διάθεσή μας. Πληθωρισμός εικόνων και πληθωρισμός λόγου τα συνοδεύουν. Και ζούμε στην αυταπάτη ότι είμαστε κύριοι και γνώστες τους. Πέρα από τη φιλοσοφική αντιδικία για την πηγή της γνώσης και τα όριά της, στην πολιτική σύγκρουση το ζήτημα της γνώσης των γεγονότων και της ακόλουθης απόδοσής τους αμφισβητεί και δοκιμάζει ακόμη και την ατομική εμπειρία. Εδώ αυτό που γίνεται δεν υπάρχει. Αυτό που περιγράφεται και διΑ της περιγραφής χτίζεται, είναι αυτό που υπάρχει.

Η πραγματικότητα νοείται ανεξάρτητα από εμάς και τα γεγονότα έχουν πάντα την αντικειμενική υπόστασή τους. Είναι μάταιο να περιμένουμε ότι η παραδοχή αυτή θα γίνει ποτέ δεκτή στο πολιτικό μέτωπο. Η πολιτική περιφρονεί τα γεγονότα. Η αντικειμενική υπόσταση των πραγμάτων δεν ενδιαφέρει. Προέχει η πολιτική τους χρήση. Ετσι σε κάθε περιγραφή τους υπάρχει μια πρόθεση παραπλάνησης, ένταξής τους σε μια ιδεολογική προεπιλογή, υποταγής τους σε μια προδιαμορφωμένη ανάγνωση.

Αν τα γεγονότα υπάρχουν με έναν τρόπο, η απόδοσή τους έρχεται να τα συμπληρώσει. Να τα κάνει αυτά που τελικά θα γίνουν. Η αρχική τους υπόσταση είναι η πρώτη ύλη. Στα χέρια του αφηγητή της αυτή θα πάρει μορφή. Καταγραφόμενη μπαίνει στην τελική φάση της ύπαρξής της. Αποκρυσταλλώνεται έτσι το γεγονός στον χρόνο ως κάτι άλλο από αυτό που αρχικά υπήρξε. Το γεγονός πεθαίνει, ζει η περιγραφή του. Αν και το γεγονός είναι αντικειμενικό στα συστατικά του, η περιγραφή του είναι πάντα υποκειμενική. Η σκηνοθεσία του είναι ιδεολογικά προσανατολισμένη. Θα διαβαστεί όχι όπως υπήρξε, αλλά όπως θα είναι χρήσιμο στην πολιτική σύγκρουση. Και εδώ το παλαιό ζήτημα θυμίζει την ακατάβλητη αντοχή του. Τα πρωτεία του λόγου. Ποιος έχει τα πρωτεία του λόγου; Ποιος θα μιλήσει πιο δυνατά για τα γεγονότα; Ποιος θα κερδίσει τη μάχη της περιγραφής τους; Ποιος θα επιβάλει τη δική του ερμηνεία; Ποιος έχει τον τελευταίο λόγο πάνω στην κατασκευή της πραγματικότητας;

Τα πρόσφατα γεγονότα στο Κουκάκι, ένα παράδειγμα. Ποικιλία εκδοχών, περιγραφές, εικόνες, λήψεις, μαρτυρίες, ανακοινώσεις, προσθήκες, αποκρύψεις, αλήθειες, ψεύδη. Ο πολιτικός χρήστης του γεγονότος επιχειρεί ακόμη και να το υπερβεί. Κυρίως επιχειρεί να μας μιλήσει γι’ αυτό που θα μπορούσε να συμβεί και αναγκαστικά κάποια στιγμή θα συμβεί. Μέσα από αυτό θέλει να μας μιλήσει για όλα. Η πολιτική χρήση ανθρώπων και γεγονότων είναι πάντα ένταξη σε ένα πολιτικό σχέδιο. Η παραπλάνηση είναι ο στόχος. Να παραμείνει από την επεξεργασία ένα κατάλοιπο σύγχυσης. Εμπόδιο στην αντίληψη του πραγματικού.

Οι απλοποιητές είναι θύματα του εαυτού τους. Στην πρώτη κύρια πλάνη των πρωταγωνιστών και αποδεκτών έρχεται να προστεθεί μια δεύτερη. Δεν υπάρχει τελική εκδοχή των γεγονότων. Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι η περιγραφή τους είναι πάντα ένας μισοτελειωμένος αγώνας. Μια νέα και επόμενη θα ακολουθήσει.

Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.