Τον 19ο αιώνα φέρνει το 2020

Μία «πολιτική εκδοχή» της θεωρίας της σχετικότητας θα ήταν το μόνο εργαλείο ικανό να δείξει γιατί όσο προχωρά ο 21ος αιώνας θυμίζει όλο και περισσότερο τον 19ο. Μετά την ήττα του Ναπολέοντα, οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες συνασπίστηκαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν προληπτικά τον κύριο εχθρό που είχε πλέον απομείνει απέναντί τους: τις ίδιες τις κοινωνίες, που φλέγονταν από νέες επαναστατικές ιδέες, κυρίως κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης.

Ιδέες που απλώνονταν σαν πυρκαγιά παντού στην Ευρώπη, απειλώντας να τα γκρεμίσουν όλα. Ιδέες εθνικές, που ενισχύθηκαν όσο ποτέ μέχρι τότε από την Αμερικανική Επανάσταση, αλλά και κοινωνικές μαζί, που δεν άφηναν πλέον χώρο στη διά της βίας συντήρηση του αυταρχισμού, που υπήρξε η ιδεολογική σφραγίδα των μεγάλων Αυλών. Και, αυτό, δεν συνέβαινε μόνον ως προς τα ζητήματα Δημοκρατίας, αλλά είχε εφαρμογή και στις διεθνείς σχέσεις.

Η επιμονή της Ευρώπης των αυτοκρατοριών να αγνοήσει την εποχή της υπήρξε καθοριστική για να ανάψει, λίγο αργότερα, η φωτιά των μαρξιστικών ιδεών με τις οποίες η έννοια επανάσταση ξέφευγε από το μέχρι τότε γνωστό της πλαίσιο. Και για πρώτη φορά απειλούσε και στα δύο μέτωπα ταυτόχρονα: και στην κοινωνική και πολιτική ανατροπή, αλλά εξίσου και στην ανατίναξη των διεθνών συσχετισμών ισχύος ανάμεσα στα κράτη. Ο Διεθνισμός ήταν το νέο καθοριστικό στοιχείο που θα χτυπούσε από εκείνη τη στιγμή ορμητικά, μέσα από τον κοινωνικό ξεσηκωμό, την πόρτα της Ευρώπης. Ολα αυτά λύθηκαν, τελικά, με αίμα: είτε στα διεθνή πεδία των μαχών είτε στις επαναστατημένες πόλεις των πολυεθνικών αυτοκρατορικών σχηματισμών.

Σήμερα, ας δει κανείς τη Λιβύη: μία δικτατορία, του Καντάφι, έπεσε με κρότο πριν από λίγα χρόνια. Επεσε από την ανάγκη για δημοκρατία, μα και από την απώλεια στήριξης του διεθνούς παράγοντα, που επέτρεψε σε αυτή την ανάγκη να εκραγεί, ενώ στέρησε από το καθεστώς τη δυνατότητα να αντιδράσει. Πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή;

Σε έναν διαρκή εμφύλιο πόλεμο με αντικείμενο την εσωτερική εξουσία, αλλά και, εξίσου, τη διεθνή θέση της χώρας. Μετά τη Συρία, η νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία επεμβαίνει στρατιωτικά και εκεί. Και η Αίγυπτος ετοιμάζεται να απαντήσει με τα όπλα. Λίγοι γνωρίζουν ότι η Λιβύη είχε βοηθήσει την Τουρκία στην εισβολή στην Κύπρο το 1974, κάτι που, μεταξύ άλλων, δείχνει τον βαθύ διχασμό της χώρας.

Ο Ερντογάν επενδύει δυναμικά σε αυτή την όψη της Λιβύης όπως παλιότερα προσπάθησε, με παταγώδη αποτυχία, να επενδύσει στους ομογάλακτους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο και αλλού. Ετσι, η Λιβύη είναι πλέον το πεδίο στο οποίο αναμετρώνται όλοι και όλα: οι σύγχρονες μεγάλες δυνάμεις, ενίοτε αυτοκρατορίες, οι κοινωνικές και πολιτικές ιδέες, οι ταραγμένες γεωπολιτικές ισορροπίες, οι πολιτικοθρησκευτικές διαιρέσεις, τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, ενώ αντανακλούν ευθέως και οι «κρυφές» ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις.

αντίπαλα στρατόπεδα που οικοδομούνται είναι σαν να έχουν βγει μέσα από εγχειρίδια Ιστορίας, έχοντας ένα ακόμα κρίσιμο χαρακτηριστικό: ορισμένες από τις διεθνείς συμμαχίες βρίσκονται υπό αίρεση και μεταβολή μέχρι το παρά ένα της καθολικής ρήξης.

Σε αυτό το περιβάλλον, που τα παραπάνω συνιστούν απλώς μία από τις παρόμοιες όψεις του, η Ελλάδα δεν έχει άλλο την πολυτέλεια της παλιάς αυταπάτης. Οφείλει να αντιληφθεί ότι όλα παίζονται από την αρχή. Και αυτό σημαίνει ότι πλέον όλα είναι δυνατά. Δεν μπορεί να φαντάζεται ότι το να επικαλείται το διεθνές δίκαιο θα τη βοηθήσει στο παραμικρό, την ώρα που τα θεμέλια τρίζουν και η Τουρκία επιστρατεύει τα όπλα για να αλλάξει τα σύνορα. Απέναντι στη βία, στα όπλα, μία και μόνη απάντηση υπάρχει: τα όπλα. Οπως άλλωστε (και) στον 19ο αιώνα.