Ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Δένδιας φέρεται να δήλωσε ότι «εάν εξασφαλίσουμε ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει την επίλυση διαφορών μέσω διαιτησίας ή δικαστηρίων, τότε να το συζητήσουμε». Η προσθήκη της διαιτησίας στον δημόσιο λόγο της κυβέρνησης οφείλεται ασφαλώς στα ανυπέρβλητα εγγενή νομικά εμπόδια που παρουσιάζει η Χάγη, όπως η άρνηση της Τουρκίας να δεχθεί εκ των προτέρων την ισχύ του διεθνούς δικαίου κ.λπ. Η Χάγη εξάλλου δεν μπορεί να εξευμενίσει την αναθεωρητική Τουρκία, που επιδιώκει πολύ περισσότερα από όσα και η ευμενέστερη για αυτήν απόφαση της Χάγης μπορεί να προσφέρει.

Οπότε η κυβέρνηση εισάγει τώρα την έννοια της διαιτησίας. Ιδού όμως τι σημαίνει πρακτικά η διαιτησία:

1. Οι ελληνοτουρκικές «διαφορές» τίθενται επί τάπητος, χωρίς εκ των προτέρων προσδιορισμό του αντικειμένου αντιδικίας. Δηλαδή η συζήτηση δεν περιορίζεται πλέον στην υφαλοκρηπίδα, αλλά μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες μονομερείς αξιώσεις της Τουρκίας, όπως κυριαρχία νήσων και νησίδων, μειονοτικά θέματα κ.λπ.

2. Μια διαιτητική διαδικασία δεν δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο, όπως μια δικαστική διαδικασία. Η διαιτησία είναι πολιτική διαπραγμάτευση, όχι νομική. Επομένως δεν υφίστανται «κόκκινες γραμμές», όλα είναι υπό συζήτηση.

3.  Σε μια διαδικασία διαιτησίας συζητιούνται τα ζητήματα που θέτουν τα αντίδικα μέρη. Εφόσον στην προκειμένη περίπτωση η Τουρκία διεκδικεί πολλά ενώ «η Ελλάς δεν διεκδικεί αλλά και δεν παραχωρεί τίποτε», ο διαιτητής τελικώς θα καταλήξει σε αποκλειστικά ελληνικές κυριαρχικές παραχωρήσεις προς τη διεκδικούσα Τουρκία.

4. Η διαιτησία λειτουργεί με βάση κριτήρια ευρύτερα του εθνικού συμφέροντος των δύο πλευρών που προσφεύγουν σε αυτήν. Ο διαιτητής, είτε είναι ειδικός απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ είτε ειδικός απεσταλμένος του προέδρου των ΗΠΑ είτε ένας αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ είτε οποιοσδήποτε άλλος, θα κρίνει σύμφωνα με τις προτεραιότητες του οργανισμού που εκπροσωπεί και όχι με τα κριτήρια του διεθνούς δικαίου, του περιεχομένου των υφιστάμενων συνθηκών κ.λπ.

5. Αφού η ίδια η Τουρκία, με τον επισημότερο τρόπο, ενθυλάκωσε στη συζήτηση «νησιά και νησίδες» του Αιγαίου, ευνόητο είναι ότι θα επιδιώξει αυτά να συμπεριληφθούν σε ενδεχόμενη διαδικασία διαιτησίας. Και προφανώς θα εγείρει και άλλα ζητήματα. Αλλως δεν θα προχωρήσει καν σε διαιτησία. Αποδοχή εκ μέρους της ελληνικής πλευράς ότι τμήματα της ελληνικής επικράτειας τίθενται υπό διαπραγμάτευση σημαίνει ότι αμφισβητείται από την ίδια την ελληνική πλευρά η εδαφική υπόσταση του ελληνικού κράτους όπως αυτό ορίστηκε από τη Συνθήκη του Λονδίνου το 1830 και τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923.

6. Διότι ασφαλώς ο στόχος της Τουρκίας δεν είναι μια «απλή» επαναρρύθμιση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Οποιος πιστεύει κάτι τέτοιο κωφεύει στις σαφείς, συγκεκριμένες, δημόσιες, επίσημες και ρητές διεκδικήσεις της Τουρκίας. Εδώ η Τουρκία επιδιώκει να μεταφέρει στρατεύματα στη Λιβύη για να αποκτήσει δύναμη πυρός και βάση εξόρμησης στη Βόρεια Αφρική. Μάλιστα ζήτησε και βάση στην….Τυνησία (που ευτυχώς απορρίφθηκε). Καταφανής στόχος της είναι να ελέγξει το άνυσμα μεταξύ Αιγύπτου και Αλγερίας (σε πρώτη φάση) και να αναβιώσει τα αφρικανικά «βιλαέτια» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Συμπέρασμα: αποδοχή ή και επιδίωξη διαιτησίας από την ελληνική πλευρά σημαίνει ότι εκκινεί διαδικασία αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης

Headlines