Η Διονυσιακή λατρεία και όλα τα παραδοσιακά δρώμενα που την ακολουθούν στο διάβα της μακράς ιστορικής διαδρομής των ορεινών περιοχών της ανατολικής Μακεδονίας σημάδεψαν την πολιτιστική ζωή των ντόπιων κατοίκων. Σήμερα, όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι συνεχίζουν με πίστη και περηφάνια να τηρούν και να αναβιώνουν κάθε χρόνο όλα αυτά τα έθιμα που χαρακτήρισαν τις περιοχές τους.

Σε αυτές τις ποικίλες εκδηλώσεις, που έχουν τις ρίζες τους σε διονυσιακά δρώμενα, κυριαρχούν οι μεταμφιέσεις, τα κουδούνια, τα τραγούδια, οι χοροί και οι αναπαραστάσεις. Όλα τα στοιχεία δείχνουν τον πρωτογενή σκοπό αυτών των εκδηλώσεων, που δεν είναι άλλος από την ευημερία και την καλοχρονιά πάντα όμως με την ευρύτερη διάσταση της καλής υγείας και της πλούσιας σοδειάς.

Τα έθιμα του Δωδεκαήμερου, παρουσιάζουν ομοιότητες με τη Διονυσιακή λατρεία που ήταν διαδεδομένη στην περιοχή της αρχαίας Δράμας. Οι εορτασμοί εξυμνούν την έλευση της άνοιξης και τη γονιμότητα της γης. Το σύμβολο της μάσκας, που επικρατεί, παραδίδει την ταυτότητα των ανθρώπων που τη φορούν και τους δίνει την ελευθερία να δρουν με αισχρότητα και παραλογισμό. Οι μάσκες ή η ζωγραφική του προσώπου με λάσπη και τέφρα, οι φαλλοί και τα δέρματα ζώων θυμίζουν την εμφάνιση των Σατύρων και των άλλων ακολούθων του Διόνυσου.

Οι Αράπηδες, τα Μπαμπούγερα, οι Μωμόγεροι, η Καμήλα είναι μερικά μόνο από τα έθιμα που αναβιώνουν μέχρι τις μέρες μας διατηρώντας αναλλοίωτες παραδόσεις αιώνων και κρατώντας ζωντανούς συμβολισμούς που σχετίζονται με την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων, τη γονιμότητα του ανθρώπου και την ευφορία της γης.

Οι Αράπηδες

Ανήμερα των Θεοφανείων στη Δημοτική Κοινότητας Νικήσιανης του δήμου Παγγαίου, στο Μοναστηράκι, στον Ξηροπόταμο και στο Βώλακα της Δράμας, τελείται με διάφορες παραλλαγές ένα δρώμενο γνωστό ως Αράπηδες, επειδή στην μεταμφίεση των πρωταγωνιστών κυριαρχεί το μαύρο χρώμα: μαύρες φλοκωτές κάπες και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές.

Στο γραφικό ορεινό οικισμό της Νικήσιανης του δήμου Παγγαίου, το πανάρχαιο έθιμο των Αράπηδων τελείται κάθε χρόνο ανήμερα των Θεοφανείων. Η ιστορία του μεγάλη και ο συμβολισμός του μοναδικός. Αναπαριστά τη μάχη της ζωής και του θανάτου. Παλικάρια και παιδιά ντυμένα με προβιές και ζωσμένα με βαριά κουδούνια, βγαίνουν στα σοκάκια του χωριού και με τον εκκωφαντικό θόρυβο των κουδουνιών ξορκίζουν το κακό φέρνοντας το αισιόδοξο μήνυμα της ζωής. Τα χορευτικά τμήματα του πολιτιστικού χορεύουν ντόπιους χορούς συνοδευόμενα από παραδοσιακές μουσικές.

Τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης

Τραγόμορφες φιγούρες των «Μπαμπούγερων», μορφές που ξεπηδούν από τη λατρεία της Μητέρας Γης και του θεού Διονύσου. Άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με κατσικοδέρματα και με πρόσωπα μαυρισμένα με αιθάλη, τραγουδούν και χορεύουν, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα. Έτσι και φέτος ανήμερα των Θεοφανείων θα πραγματοποιηθούν τα «Μπαμπούγερα» στην Καλή Βρύση με πλήθος κόσμου να παρακολουθεί το δρώμενο.

Οι Μωμόγεροι

Πρόκειται για ένα λαϊκό σατυρικό δρώμενο με προθεατρική μορφή. Τελείται από τους Πόντιους με παραλλαγές σε διάφορες περιοχές της Δράμας. Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός, ο Αλής, ο πατέρας, ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι, η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία.

Τα «Σάγια» στη Νέα Καρβάλα

Στην τοπική κοινότητα της Νέας Καρβάλης, ανατολικά του δήμου Καβάλας κάθε χρόνο την παραμονή των Θεοφανείων αναβιώνουν τα «Σάγια», ένα έθιμο που τηρούνταν σε όλη την Καππαδοκία. Το έθιμο αυτό αποτελεί μια σύνθετη τελετουργική πράξη η οποία περιέχει και λατρευτική διάσταση και έχει ως κύριο σκοπό την ευημερία, δηλαδή την καλοχρονιά, στοιχείο που τονίζεται με την πυρά, τις ευχές, τους χορούς και τα τραγούδια.

Στην πλατεία της Νέας Καρβάλης, μπροστά από το ναό του Αγίου Γρηγορίου, οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές. Οι φλόγες ανεβαίνουν ψηλά και οι άνθρωποι τριγυρίζουν την πυρά χορεύοντας και τραγουδώντας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Headlines