Ο αγωγός EastMed, τη συμφωνία για την κατασκευή του οποίου υπέγραψαν Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ, μπορεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις να είναι ένα χρήσιμο Project για την Ελλάδα, την περιοχή και την Ευρώπη, εάν και εφόσον βεβαίως υλοποιηθεί. Γιατί ακόμη τουλάχιστον υπάρχουν σοβαρά ερωτηματικά ως προς την υλοποίησή του, όπως υπάρχουν ερωτηματικά για τη σκοπιμότητά του αλλά και τις γεωπολιτικές του προεκτάσεις. Η οριστική εφικτότητα του αγωγού θα κριθεί όταν ολοκληρωθούν οι σχετικές μελέτες, κάτι που θα πάρει σημαντικό χρονικό διάστημα (ως το 2021 τουλάχιστον). Επομένως είναι μάλλον νωρίς για τους πανηγυρισμούς στους οποίους έχουμε επιδοθεί. Χωρίς να γνωρίζουμε καν εάν μπορεί να κατασκευασθεί, εμείς κηρύξαμε τον αγωγό έτοιμο για χρήση!

Εναν αγωγό στα χαρτιά. Σοβαροί μελετητές έχουν εγείρει ερωτηματικά κατασκευαστικής μορφής που σχετίζονται με το μεγάλο βάθος της θάλασσας στη Μεσόγειο, τα γεωλογικά δεδομένα, τις περιβαλλοντικές διαστάσεις, κ.ά. Καθώς και το κόστος της χρηματοδότησής του, που σήμερα εκτιμάται σε 6,1 δισ. ευρώ, αλλά που μπορεί να φθάσει στα 8 με 10 δισ. Να σημειώσουμε εδώ ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ), ένας δυνητικός χρηματοδότης, έχει αποφασίσει τη διακοπή χρηματοδότησης κάθε έργου εξόρυξης ορυκτών καυσίμων, περιλαμβανομένου και του φυσικού αερίου. Ενώ προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι εμπορικές τράπεζες. Αυτό που έχει χρηματοδοτηθεί μέχρι σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ενωση για τον αγωγό ως «έργο κοινού ενδιαφέροντος» (PCI) είναι προκαταρκτικές μελέτες σκοπιμότητας που δεν προδικάζουν τίποτα ακόμη.

Υπάρχουν όμως ερωτηματικά και για τη σκοπιμότητα του αγωγού, κυρίως σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή του διάσταση. Πρώτα απ’ όλα ο αγωγός δεν είναι ακόμη γνησίως «ευρωπαϊκός». Θα γίνει εάν και όταν υπογράψει και η Ιταλία και υποστηριχθεί ανοιχτά από το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ελπίζω να γίνει. Ο αγωγός είναι περιφερειακός και ανταποκρίνεται πρωτίστως στις ανάγκες του Ισραήλ (και στις πολιτικές σκοπιμότητες του Bibi – Νετανιάχου), γι’ αυτό και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ. Αλλά στο καλύτερο δυνατό σενάριο ο αγωγός θα καλύπτει το 10% των αναγκών της Ευρώπης (άλλοι αναφέρονται σε 2%).

Σημαντικό μεν, αλλά δεν το λες και απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία (όπως κατά κόρον λέγεται). Ωστόσο υπάρχει ένα καίριο ερώτημα, εάν και σε ποια έκταση λαμβάνονται υπόψη τα όσα έχει αποφασίσει η Ενωση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την «ουδετερότητα» που επιδιώκει έως το 2050.

Στη διαδικασία αυτή η κατανάλωση φυσικού αερίου θα παραμείνει σταθερή μέχρι το 2030 αλλά θα μειώνεται δραστικά έκτοτε (βλέπε CEPS, «The Future of Gas in Europe», no. 2019/3, Αύγουστος 2019). Πόσο εύκολος είναι ένας μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός, δεδομένης της ανελαστικότητας των αγωγών στην εξαγωγή του αερίου προς άλλες κατευθύνσεις όπως Κίνα, Ινδία, κ.λπ.; (Βλέπε Ρ. Μωυσής, «Υδρογονάνθρακες και θησαυροί», Καθημερινή, 19 Αυγούστου 2019).

Και, τέλος, οι γεωπολιτικές διαστάσεις. Ο αγωγός μπορεί να συμβάλει δυνητικά στην περιφερειακή σταθερότητα. Αλλά συμβάλλει στην αντιμετώπιση του κύριου προβλήματος που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και που λέγεται «επιθετικότητα Τουρκίας»; Πολύ αμφιβάλλω. Μάλλον περιπλέκει το πρόβλημα.

Η τουρκική πρόκληση μπορεί να αντιμετωπισθεί με το engagement, το «κλείδωμα της Τουρκίας» σε συνεργατικές διαδικασίες. Οταν έχεις ένα άγριο θηρίο δίπλα σου το καθιστάς ακίνδυνο κλείνοντάς το στο κλουβί. Αυτό κάνουν οι ορθολογικά δρώντες άνθρωποι. Τους άλλους τούς… τρώει το θηρίο. Και τέλος μήπως η Ελλάδα, χώρα- μέλος της ΕΕ, γίνεται αναποφεύκτως μέρος της συγκρουσιακής εξίσωσης της Μ. Ανατολής μέσω της τόσο ισχυρής ταύτισης με το Ισραήλ; Κάτι που δεν κάνει καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Είναι αυτό ευρωπαϊκή προσέγγιση;

Ο Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ

Headlines