ΔΝΤ – Ελλάδα : Δέκα χρόνια βοήθειας και διαφωνιών γύρω από την ελληνική οικονομία

Πέρασαν σχεδόν 10 χρόνια από τη στιγμή που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο «μπλέχτηκε» για τα καλά με την ελληνική οικονομία, και ανέλαβε να τη βάλει στον ίσιο δρόμο.

Από το μακρινό 2009 και τον Γιώργο Παπανδρέου να συνομιλεί με τον τότε πρόεδρο του Ταμείου, Ντομινίκ Στρος Καν και να του ζητάει να ασχοληθεί το ΔΝΤ με το ελληνικό ζήτημα, περάσαμε στις κόντρες του πρώην υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη με την πρώην διευθύντρια του Ταμείου, Κριστίν Λαγκάρντ και φτάσαμε ως τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, όπου και ανακοινώθηκε ότι σταματά η λειτουργία του γραφείου του ΔΝΤ στην Αθήνα.

Το κλείσιμο του γραφείου του ΔΝΤ στην Αθήνα τους επόμενους μήνες, όπως τόνισε ο κ. Μητσοτάκης, θα δείξει στις αγορές πως η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει εξέλθει από το αυστηρό πλαίσιο επιτήρησης από το ΔΝΤ.

Στόχος η δημοσιονομική προσαρμογή

Απαντώντας σε ερώτηση για την ελληνική υπόθεση, ο αναπληρωτής διευθυντής Στρατηγικής και Πολιτικής του ΔΝΤ Βίβεκ Αρόρα είχε δηλώσει ότι σε κάποιες χώρες όπως η Ελλάδα η ταχεία δημοσιονομική προσαρμογή ήταν αναπόφευκτη.

Βασικός στόχος τότε του ΔΝΤ ήταν η εσωτερική υποτίμηση μέσω των μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων. Για το σκοπό αυτό αποφάσισαν μέτρα όπως η μείωση των ονομαστικών μισθών και επιδομάτων στο Δημόσιο, η μείωση των κατώτατων αποδοχών, η μεταρρύθμιση του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων, η προώθηση των αποκρατικοποιήσεων, η μείωση της γραφειοκρατίας και η προώθηση του ανταγωνισμού.

Το λάθος στον υπολογισμό και η δύσκολη συνέχεια

Χρειάστηκε να περάσουν πέντε ολόκληρα χρόνια για να παραδεχθεί λάθη στο ελληνικό πρόγραμμα το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ.

Ειδικότερα, στην έκθεση που εγκρίθηκε στις 7 Δεκεμβρίου του 2015, το Ταμείο αναφέρει πως έγινε λάθος όταν στην αρχική μορφή του προγράμματος δεν περιλαμβανόταν η διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, ώστε να επιβεβαιώνεται η βιωσιμότητά του.

Σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους, η έκθεση ανέφερε ότι «δεν πραγματοποιήθηκε λόγω του φόβου διάχυσης της κρίσης, αλλά και της έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών στο χρέος της Ελλάδας», χαρακτηρίζοντας παράλληλα το γεγονός ως «συστημική εξαίρεση».

«Για την Ελλάδα, το Ταμείο δεν μπορούσε να εκτιμήσει ότι το χρέος ήταν, κατά μεγάλη πιθανότητα, βιώσιμο, μια εκτίμηση που συνήθως απαιτείται για πρόσβαση σε χρηματοδότηση του Ταμείου σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Όμως, το ρίσκο των επιπτώσεων στο σύστημα διεθνώς, δοθείσης της έλλειψης -την εποχή εκείνη- προστατευτικών τειχών που θα απομώνοναν (δηλ. προστατευτικά) άλλα μέλη της Ευρωζώνης, αποτέλεσε (ικανή) αιτιολόγηση για να μην απαιτηθεί μια επιχείρηση μείωσης του χρέους εξ αρχής ως προϋπόθεσης για συμφωνία (χρηματοδότησης) με το Ταμείο για εξαιρετική πρόσβαση», ανέφερε στην έκθεση.

Τα πρόσωπα και οι καταστάσεις στην Ελλάδα

Είναι βέβαιο ότι τα πρόσωπα που συμμετείχαν στις συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων, με τα αποτελέσματα να φαίνονται στην εικόνα της ελληνικής οικονομίας.

Πρώτος επικεφαλής του γραφείου του ΔΝΤ στην Αθήνα αναλαμβάνει ο Μπομπ Τράα, ένας ολλανδός τεχνοκράτης που προσπαθεί να χωρέσει στο ελληνικό πρόγραμμα, όλες τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν για να ανακάμψει η οικονομία της χώρας μας, βασιζόμενος στο παράδειγμα της Ολλανδίας.

Λίγο πριν γίνει επικεφαλής στο ευρωπαϊκό τμήμα του ΔΝΤ, ο Πολ Τόμσεν ήταν ο υπεύθυνος του Ταμείου για το ελληνικό πρόγραμμα. Η αντοχή του στις πολύωρες συζητήσεις και το γεγονός ότι ήταν αμετακίνητος από τις «κόκκινες γραμμές» του μνημονεύονται ακόμα από τα επιτελεία των ελληνικών αντιπροσωπειών που βρέθηκαν «στο δρόμο του».

Ο Πολ Τόμσεν έφτασε μάλιστα να δεχθεί επίθεση με κέρματα κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στο υπουργείο Οικονομικών, από πολίτη.

Μυθικές παραμένουν οι συζητήσεις του Τόμσεν (ως επικεφαλής της τρόικας ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) στις συνεδριάσεις του Eurogroup, όπου συμμετείχε ο έλληνας υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Γιάνης Βαρουφάκης, που λίγο έλειψαν να στείλουν τη χώρα στη χρεοκοπία και της κόστισαν ένα μνημόνιο, όπως τονίζουν τα κόμματα της τότε αντιπολίτευσης.

Ωστόσο και ο ίδιος παραδέχθηκε χρόνια αργότερα (το 2019) το λάθος του Ταμείου. «Το 2010 υποθέσαμε ότι η Ελλάδα θα χρειαζόταν οκτώ χρόνια για να επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ χειρότερο. Σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι ακόμα 22% κάτω από το προ κρίσης επίπεδο. Αν χρησιμοποιήσουμε την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα πάρει έως το 2031 για να επιστρέψει η Ελλάδα στα προ κρίσης επίπεδα. Αν πάρουμε την πρόβλεψη του ΔΝΤ, θα πάρει δυο-τρία χρόνια περισσότερο. Άρα σαφώς έχουμε πολλές εξηγήσεις να δώσουμε» είχε πει μιλώντας στο London School of Economics.

Από το καλοκαίρι του 2015 και τη «δεύτερη φορά Αριστερά», επικεφαλής του ΔΝΤ στην Ελλάδα βρέθηκε η οικονομολόγος Ντέλια Βελκουλέσκου από τη Ρουμανία, η οποία νωρίτερα είχε αναλάβει να βγάλει την Κύπρο από το δικό της μνημόνιο.

Θα καθίσει στη χώρα μας τρία χρόνια, μέχρι τις αρχές του 2018, παραδίδοντας τη θέση της στον αμερικανό Πίτερ Ντόλμαν. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό της, η κυρία Βελκουλέσκου δεν αντιμετώπισε δυσκολίες στις συζητήσεις της με τους αρμόδιους υπουργούς, ούτε έχασε εργατοώρες στους δρόμους της Αθήνας, καθώς η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε φροντίσει όλες οι συζητήσεις με τους «θεσμούς» να γίνονται σε κεντρικό ξενοδοχείο της πόλης.

Βελκουλέσκου και Τόμσεν συνδέονται στο «σχέδιο χρεοκοπίας» που κατήγγειλε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, ούτως ώστε να υποκύψει το οικονομικό επιτελείο στις πιέσεις του Ταμείου.

Τελευταίος επικεφαλής του κλιμακίου του ΔΝΤ για την Ελλάδα είναι ο Πίτερ Ντόλμαν, ο οποίος είχε την «ευτυχία» να βρίσκεται σε αυτή τη θέση αφού έχουν αποδώσει τα αυστηρά μέτρα λιτότητας των προηγούμενων ετών και η παρουσία του να περνά σχεδόν απαρατήρητη.

Ο Ντόλμαν υιοθέτησε ορισμένα σημεία της δήλωσης του ΔΝΤ τασσόμενος υπέρ της μείωσης των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα της Ελλάδος αρχής γενομένης από το 2020, αλλά και υπέρ πρόσθετων παρεμβάσεων για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, καθώς σήμερα αυτή δεν διασφαλίζεται «κάτω από ρεαλιστικές μακροοικονομικές παραδοχές».

Οι γενικοί διευθυντές του Ταμείου

Επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου όταν η Ελλάδα υπέγραφε -τον Μάιο του 2010- το πρώτο Μνημόνιο, ήταν ο Ντομινίκ Στρος – Καν, ο οποίος είχε δηλώσει πως οι πρώτες συζητήσεις για οικονομική βοήθεια είχαν ξεκινήσει από το 2009 με τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου.

Αφού παραδέχθηκε πως έγιναν κάποια λάθη στην περίπτωση της Ελλάδας, επισήμανε πως «έπρεπε να σφίξουμε τη βίδα. Αλλά μόνο αυτό δεν αρκούσε. Επιβάλλαμε στους Έλληνες μια αφόρητη πολιτική, η οποία ακόμα και σήμερα έχει τρομακτικές συνέπειες για την Ελλάδα».

Μετά το σκάνδαλο του Στρος–Καν και την αποπομπή του, το «τιμόνι» του ΔΝΤ αναλαμβάνει η πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία θα είναι η πρώτη γυναίκα σε αυτή τη θέση.

Και εκείνη θα τηρήσει σκληρή στάση απέναντι στις ελληνικές κυβερνήσεις, φροντίζοντας η Ελλάδα να μην παρεκκλίνει του προγράμματος. Χαρακτηριστικό το ραντεβού της με τον Γιάνη Βαρουφάκη, ανήμερα του Πάσχα των Καθολικών το 2015 στην Ουάσινγκτον, όταν τέθηκε το ζήτημα μη πληρωμής δόσης προς το Ταμείο. Έπειτα από συνάντηση 2,5 ωρών με τον κ. Βαρουφάκη, η κ. Λαγκάρντ δήλωνε ότι η πληρωμή θα γίνει κανονικά, βάζοντας τέλος στις φήμες ότι η Ελλάδα θα ήταν η πρώτη χώρα που θα αθετούσε επισήμως τις υποχρεώσεις της προς το Ταμείο στη μετά-Betton Woods εποχή.

Λίγους μήνες πριν αποχωρήσει από τη θέση της, η Κριστίν Λαγκάρντ θα παραδεχθεί και εκείνη λάθη στη συνταγή του Ταμείου για την Ελλάδα.

«Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει παραδεχτεί επισήμως ότι το πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% είναι υψηλό και ότι θα πρέπει να αναθεωρηθεί προς τα κάτω, γύρω στο 1,5%-2%» ανέφερε η κ. Λαγκάρντ μιλώντας στους ευρωβουλευτές της Επιτροπής Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων.

«Δε θέλω να ανοίξω το κουτί της Πανδώρας για το ποιος έκανε τι στα ελληνικά Μνημόνια. Το ΔΝΤ όμως έχει και επισήμως τοποθετηθεί ότι πολλές φορές οι απαιτήσεις ήταν περισσότερες από τις δυνατότητες» πρόσθεσε.

Η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης ολοκληρώνεται όπως φαίνεται με την Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα στη θέση της γενικής διευθύντριας του Ταμείου.

Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την κ. Γκεοργκίεβα, όπου και αποφασίστηκε το κλείσιμο του γραφείου του ΔΝΤ στην Ελλάδα, έγινε μια στιγμή που τα εκκρεμή δάνεια της χώρας προς το Ταμείο βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ανέρχονται σε μόλις 5,6 δισ. ευρώ και αναμένεται να μειωθούν δραστικά μέσα στο 2020, μέσω μιας νέας πρόωρης αποπληρωμής.

«Δεν ήταν πάντοτε εύκολη η σχέση με το Ταμείο αλλά νομίζω συμφωνούμε σε ορισμένα σημαντικά θέματα, όπως η ανάγκη μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων το 2021, και θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και πάλι για τις δημόσιες τοποθετήσεις και την υποστήριξή σας σε αυτή τη διαδικασία», τόνισε ο έλληνας πρωθυπουργός και πρόσθεσε:

«Πιστεύω έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου να γίνει αυτή η συζήτηση με τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη. Είμαστε μία αξιόπιστη κυβέρνηση, υλοποιούμε μεταρρυθμίσεις, βρισκόμαστε σ’ ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, το κόστος δανεισμού μας είναι χαμηλότερο από της Ιταλίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να περιοριζόμαστε από αυτά τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα».