Ακτινογραφώντας το ιρανικό βαθύ κράτος

Μαζί με τις τακτικές ένοπλες δυνάμεις (Artesh) οι Φρουροί της Επανάστασης (IRGC) αποτελούν τον στρατό του Ιράν. Πρόσφατα οι τελευταίοι είδαν το κοινοβούλιο της χώρας να αυξάνει σημαντικά τον ετήσιο προϋπολογισμό τους.

Οι ΗΠΑ θεωρούν τους Φρουρούς της Επανάστασης τρομοκρατική οργάνωση. Γι΄ αυτό άλλωστε και ο αμερικανός πρόεδρος Τραμπ και αναφερόμενος στη δολοφονία του στρατηγού Σουλεϊμανί κάνει λόγο για μια «πράξη αυτοάμυνας»

Οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν τεράστια οικονομική επιρροή. Σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις αναλυτών το 1/3 του ιρανικού ΑΕΠ παράγεται από επιχειρήσεις που ελέγχονται από την οργάνωση.

Σε 4 οργανώσεις το 60% της δημόσιας περιουσίας

Σύμφωνα με τον ιρανό πολιτικό και πρώην αντιπρόεδρο του κοινοβουλίου Μπεχζάντ Ναμπάβι, το 60% της δημόσιας περιουσίας στο Ιράν βρίσκεται στα χέρια μόλις τεσσάρων συνολικά οργανώσεων: της Khatam El-Anbiya που θεωρείται οικονομικός βραχίονας των Φρουρών της Επανάστασης, της Setad Ejarie farmene Imam που ελέγχει τράπεζες, πετρέλαιο και εταιρίες τηλεπικοινωνιών, της Bonyade Mostazafin που ελέγχει την κατασχεθείσα περιουσία του καθεστώτος του σάχη Παχλαβί που κυβερνούσε πριν την Ισλαμική Επανάσταση, και της Astan-e Qods-e Razavi στην οποία ανήκουν πάνω από 50 επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Οι Φρουροί της Επανάστασης από την πλευρά τους διαψεύδουν και ισχυρίζονται ότι το μερίδιο των τεσσάρων οργανώσεων στη δημόσια περιουσία δεν ξεπερνά το 2%.

Μολονότι τα τελευταία χρόνια η ιρανική κυβέρνηση επιχείρησε να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις, τα όρια μεταξύ δημοσίου, ιδιωτικών επιχειρήσεων και στρατιωτικών και θρησκευτικών οργανώσεων παραμένουν ιδιαίτερα ρευστά στο Ιράν.

Οι διαπλεκόμενες αυτές σχέσεις αποτελούν ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος για τη διαφθορά και την οικογενειοκρατία, όπως καταγγέλλει δημοσίως συχνά ακόμη και ο ιρανός πρόεδρος Ροχανί. Τον περασμένο Νοέμβριο ο ίδιος κάλεσε την ιρανική δικαιοσύνη να ασχοληθεί με υποθέσεις που αφορούν την κατασπατάληση δισεκατομμυρίων από τα δημόσια ταμεία. «Ποίοι είναι αυτοί οι υψηλά ιστάμενοι και γιατί δεν διώκονται;» αναρωτήθηκε πρόσφατα ο ιρανός πρόεδρος, σύμφωνα με το Iran-Report που εκδίδεται στη Γερμανία από το ίδρυμα Χάινριχ Μπελ.

Μόνον σε περιόδους γενικότερης αποκλιμάκωσης φαίνεται να φθίνει και η επιρροή των στρατηγών και των θρησκευτικών ηγετών στο Ιράν. Το 2017 για παράδειγμα, και όταν ήρθησαν ορισμένες από τις κυρώσεις στο πλαίσιο της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα, η κυβέρνηση είχε αναθέσει δυο μεγάλα έργα σε κινεζικές και νοτιοκορεατικές επιχειρήσεις.

Εν τω μεταξύ όμως και με φόντο την κλιμάκωση της σύγκρουσης με τη Δύση και κυρίως τις ΗΠΑ, η επιρροή αυτή αυξάνεται, όπως παρατηρεί ο Μίχαελ Τόκους από το Ιρανογερμανικό Εμπορικό Επιμελητήριο. «Οι αμερικανικές κυρώσεις ενισχύουν την παραοικονομία. Η εποχή των κυρώσεων λειτουργεί ανασταλτικά για τη διαφάνεια και την οικονομική πρόοδο».

Εντείνεται η δυσαρέσκεια των πολιτών

Μετά τις τελευταίες νέες κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ στο Ιράν οι εξαγωγές πετρελαίου, που είναι η σημαντικότερη πηγή εσόδων για τη χώρα, μειώθηκαν κατακόρυφα. Προ μηνών το παραδέχθηκε και ο ίδιος ο πρόεδρος Ροχανί, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Πώς να κυβερνήσουμε τη χώρα όταν δεν μπορούμε να πουλήσουμε το πετρέλαιό μας; Από την ίδρυση της δημοκρατίας μας δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ μεγαλύτερα προβλήματα στην πώληση και μεταφορά πετρελαίου απ΄ ότι σήμερα».

Ο Μίχαελ Τόκους από το Ιρανογερμανικό Εμπορικό Επιμελητήριο εκτιμά ότι με τον τρόπο αυτό ο Ροχανί ήθελε απλώς να προϊδεάσει τους συμπολίτες του για τις δύσκολες στιγμές που έπονται. «Θέλει να προετοιμάσει τους πολίτες ότι στο εξής οι κρατικές δαπάνες πρέπει να χρηματοδοτούνται σε μεγαλύτερο βαθμό από φόρους και εισφορές».

Η δυσαρέσκεια που είχαν προκαλέσει τότε οι αυξήσεις στις τιμές της βενζίνης είχαν οδηγήσει στις πιο αιματηρές διαδηλώσεις των τελευταίων 30 ετών. «Η δυσαρέσκεια είναι μεγάλη και οι αυξήσεις των τιμών δίνει την ευκαιρία στις συντηρητικές δυνάμεις να πουν ότι οι μεταρρυθμιστές του Ροχανί χάνουν τον έλεγχο της κατάστασης» αναφέρει το Iran-Report. «Δεν αποκλείεται ο Ροχανί να εξαναγκαστεί σε παραίτηση και να αναλάβουν οι Φρουροί της Επανάστασης και να επιχειρήσουν να κυβερνήσουν τη χώρα με ακόμη περισσότερη βία και αυστηρότερη λογοκρισία».

Αντρέας Μπέκερ