Σενάρια εμπλοκής Ελλάδας με Τουρκία και το «καυτό» σχέδιο Ε

Από το βράδυ της περασμένης Τρίτης η Μέση Ανατολή ενδέχεται να εισήλθε σε μια νέα εποχή έντασης της οποίας η πλήρης εξέλιξη παραμένει άδηλη και ερεβώδης. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τα αντίποινα των Ιρανών στην εκτέλεση Σουλεϊμανί από τους Αμερικανούς ήρθαν πολύ πιο άμεσα από ό,τι οι περισσότεροι ανέμεναν, με τις επιθέσεις με ρουκέτες σε βάσεις τους στο Ιράκ, κάτι όμως που, όπως φάνηκε με το μετέπειτα διάγγελμα του αμερικανού προέδρου, δεν καθιστά τελικά την κλιμάκωση νομοτέλεια.

Οι επιθέσεις συνέβησαν την ώρα που ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε μόλις ολοκληρώσει τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, έχοντας δηλώσει δημοσίως στον οικοδεσπότη του ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να ανεχθεί προσβολή της κυριαρχίας της από την Τουρκία, ούτε και θα οδηγηθεί σε διαπραγματεύσεις ως αποτέλεσμα τετελεσμένων.

Αυτή η τοποθέτηση του Πρωθυπουργού προδιαγράφει ουσιαστικά και τη μορφή που θα λάβουν οι εξελίξεις σε περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να προχωρήσει σε τέτοιου είδους προσβολή. Δίνει την ξεκάθαρη δεσμευτική πολιτική απάντηση στο ερώτημα πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα αν η Τουρκία κάνει το επόμενο βήμα στο Αιγαίο ή αλλού στην ελληνική επικράτεια.

Με δεδομένη πλέον τη δημόσια αυτή πολιτική εντολή της κυβέρνησης και την αντίστοιχη κοινοποίησή της στους συμμάχους μας, από την ώρα που η Τουρκία οδηγήσει στη στρατιωτικοποίηση της κρίσης τον λόγο θα έχουν τα Γενικά Επιτελεία με μια σειρά από σχεδιασμούς που βρίσκονται ήδη ενεργοί στο τραπέζι και θα εξελιχθούν ανάλογα με το είδος της προσβολής.

Ο κανόνας «50%-50%»

Ηδη σήμερα υπάρχει πλήρης λειτουργική συνέργεια δομών εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Η παρακολούθηση και η στάθμιση των διπλωματικών εξελίξεων μα και των σεναρίων επίθεσης και αντίδρασης γίνονται σε συνεχή θεσμοθετημένη επιτελική συνεργασία των υπουργείων Εξωτερικών και Αμυνας. Το αρμόδιο διυπουργικό όργανο που έχει συσταθεί έχει την πλήρη εικόνα, διαθέτει όλα τα δεδομένα και λειτουργεί με τον κανόνα «50%-50%». Αν ο ρόλος του πρώτου υπουργείου παραμένει πάνω από το 50% της συνολικής εθνικής δράσης, έχουμε ειρήνη. Αν οι εξελίξεις επιβάλλουν να αντιστραφούν αυτά τα ποσοστά, η ειρήνη είναι πλέον παρελθόν. Ομως και τότε υπάρχει προσχεδιασμένη διαβάθμιση και κλιμάκωση στις εξελίξεις που προβλέπει τα πάντα: ξεκινά από το επίπεδο ενεργειών ανορθόδοξου πολέμου και μπορεί να καταλήξει στη γενική σύρραξη αν το απαιτήσουν οι συνθήκες. Τα κυριότερα σενάρια τουρκικής κλιμάκωσης για τα οποία ετοιμάζεται η Ελλάδα είναι τα εξής:

Πρώτον, προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων από ερευνητικό σκάφος, είτε με εμπλοκή τουρκικών φρεγατών, είτε όχι.

Δεύτερον, (παρα)στρατιωτική χρήση του Μεταναστευτικού από την Τουρκία.

Τρίτον, αυτόματη ενεργοποίηση των κανόνων εμπλοκής έναντι «προσβολής του πυρήνα της κυριαρχίας», διαδικασία που ήδη έχει λάβει την έγκριση της πολιτικής ηγεσίας και είναι ενεργή.

Τέταρτον, αν απαιτηθεί, μετάβαση από το επίπεδο των κανόνων εμπλοκής σε εκείνο της ενεργοποίησης του «Σχεδίου Ε»: του Σχεδίου καθολικής σύγκρουσης για την άμυνα της χώρας.

Αστάθμητοι κίνδυνοι

Αν ένα πρωί τουρκικό σκάφος επιχειρήσει να εισέλθει στην ελληνική ΑΟΖ για να πραγματοποιήσει έρευνες ίσως αντιμετωπίσει συνθήκες που δεν τις αναμένει. Το Αιγαίο είναι γνωστό για τα ταραγμένα νερά και είναι πάντοτε υπαρκτό το ενδεχόμενο να βρεθεί μπροστά σε ακυβέρνητο σκάφος (έχουν υπάρξει ουκ ολίγα τέτοια), ενδεχομένως και χωρίς ταυτότητα που ίσως τύχει να βρεθεί στην πορεία του. Αυτό θα σημαίνει ότι το τουρκικό ερευνητικό, που κινείται με ταχύτητα τεσσάρων ναυτικών μιλίων την ώρα, θα είναι υποχρεωμένο να ακινητοποιηθεί. Μια τέτοια εσπευσμένη και απρόβλεπτη ακινητοποίηση ενός τέτοιου σκάφους δεν είναι τόσο απλή υπόθεση όπως ίσως φαντάζει.

Οι περιπλοκές που θα προκύψουν στον εξοπλισμό που απαιτείται για τις έρευνες, αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα «παγώσουν» το σκάφος για μεγάλο διάστημα, εφόσον αυτό θελήσει να αποφύγει το ατυχές γεγονός του εμβολισμού από κάποιο ακυβέρνητο πλοίο που ίσως να έχει παρασυρθεί στα νερά του Αιγαίου. Ασφαλώς, η Ελλάδα δεν θα έχει τίποτα να κάνει με όλα αυτά: αντιθέτως θα επιχειρήσει να ελέγξει το όποιο ακυβέρνητο άγνωστο σκάφος – αλλά δεν θα μπορεί και να το βουλιάξει καθώς αυτό, όπως είναι αναμενόμενο, θα εκπέμπει SOS. Μια τέτοια επιχείρηση όμως πολύ δύσκολα μπορεί να επιτύχει – είπαμε: το Αιγαίο είναι απρόβλεπτο.

Οι κανόνες εμπλοκής

Αν όμως η Τουρκία αποφασίσει να συνοδεύσει το ερευνητικό της με φρεγάτες και αυτές λάβουν την παράνομη εντολή και χτυπήσουν εκείνες ένα τέτοιο σκάφος σε κίνδυνο σε ελληνικά χωρικά ύδατα ή / και εντός της ελληνικής ΑΟΖ, τότε θα έχουμε περάσει ήδη στην αυτόματη ενεργοποίηση των κανόνων εμπλοκής η οποία, όπως αναφέρθηκε, δεν θα απαιτεί ειδική πολιτική εξουσιοδότηση. Αυτή έχει ήδη ληφθεί όπως προβλέπεται από τα σχετικά απόρρητα κείμενα και τις σχετικές υφιστάμενες διατάξεις. Προσοχή: οι νυν κανόνες εμπλοκής δεν υιοθετήθηκαν σήμερα, λόγω της αυξημένης έντασης.

Ισχύουν στη μορφή που τώρα έχουν εδώ και πολύ καιρό. Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι ένα περιστατικό πριν από αρκετό διάστημα: όταν τουρκικό ελικόπτερο είχε πετάξει πάνω από τη Ρω, οι κανόνες αυτοί ενεργοποιήθηκαν αυτόματα: η πρώτη τους φάση ήταν βολές στην αντίθεση κατεύθυνση της πτήσης του με προειδοποιητικό χαρακτήρα.

Δεν χρειάστηκε να εξελιχθεί η δεύτερη φάση: το ελικόπτερο εξαφανίστηκε αμέσως. Για την ιστορία: ο αξιωματικός που ενήργησε κατά τους κανόνες εμπλοκής έγινε αποδέκτης εύφημου μνείας. Η ενεργοποίηση των κανόνων αυτών που θα συμβεί σε πληθώρα επιθετικών σεναρίων είναι μια εξαιρετικά ευαίσθητη στρατιωτική τεχνική διαδικασία που προβλέπει αναλυτικά τις διάφορες εκδοχές ενεργειών και που η δημοκρατική πολιτεία εμπιστεύεται και αναθέτει στο αρμόδιο δυναμικό της, όπως άλλωστε συμβαίνει παντού.

Είναι ένα βιβλίο που οι εντολές του απελευθερώνονται κλιμακωτά. Είναι όμως αλήθεια ότι οι πολιτικοί που έχουν αρμοδιότητα στα θέματα Εθνικής Αμυνας θα έπρεπε να περάσουν απαραίτητα ένα σύντομο σεμινάριο σχετικά με το θέμα, καθώς είναι στατιστικά αποδεδειγμένο ότι δεν το γνωρίζουν όπως θα όφειλαν. Σε κάθε περίπτωση, η ενεργοποίηση των βασικών τουλάχιστον κανόνων εμπλοκής δεν είναι ζήτημα διακριτικής ευχέρειας του οποιουδήποτε, αλλά ρητή έννομη υποχρέωση των στελεχών των ΕΔ επί του πεδίου.

Μεταναστευτικές λέμβοι σε αποβατική διάταξη

Πριν από λίγο καιρό, ένα απόγευμα γύρω στις 17.30, μια σειρά από λέμβους έκαναν την εμφάνισή τους σε ακτή της Λέσβου. Ηταν 13 σκάφη και μετέφεραν περίπου 750 μετανάστες.

Από πλευράς αριθμών και σχεδιασμού πρόκειται για τυπική διάταξη αποβατικών δυνάμεων – άλλωστε, μια τέτοια σειρά σκαφών είναι αδύνατον να εγκαταλείψουν έμφορτα τα τουρκικά παράλια χωρίς όχι απλώς τη γνώση αλλά και την υποστήριξη του εκεί στρατιωτικού ή παραστρατιωτικού μηχανισμού. Το περιστατικό θορύβησε όσους γνωρίζουν τους σχηματισμούς δυνάμεων, ενώ η ανησυχία τους εκτοξεύθηκε όταν, με διαφορά λίγων λεπτών, ακολούθησαν δύο άλλα περιστατικά εντός της ηπειρωτικής Ελλάδας: πρώτα, μετανάστες κατέλαβαν διαμαρτυρόμενοι σιδηροδρομικό σταθμό και, λίγο αργότερα, η εθνική οδός κόπηκε στα δύο από άλλους μετανάστες.

Η αλληλουχία των γεγονότων δεν άφησε αμφιβολίες για την ενότητα και τη λογική της, γεγονός που οδήγησε τις αρμόδιες υπηρεσίες εντός και εκτός στρατεύματος να επεξεργαστούν σειρά σεναρίων ανορθόδοξου πολέμου, που ήδη βρίσκονται και αυτά σε ετοιμότητα.

Η ελληνική πλευρά θεωρεί όχι απλώς δεδομένη την παραστρατιωτική εργαλειοποίηση του Μεταναστευτικού από την Τουρκία, αλλά την αντιμετωπίζει πλέον ίσως ως το υπ’ αριθμόν ένα σχετικό σενάριο. Ομως, πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι αν η Τουρκία επιστρατεύσει τέτοιου είδους ενέργειες, ουσιαστικά με εσωτερικό κινηματικό χαρακτήρα και με στόχους δολιοφθοράς, θα πρέπει να γνωρίζει ότι αυτά δεν είναι μονόδρομος. Κάθε άλλο μάλιστα.

Το «Σχέδιο Ε»

Το πιο ακραίο σενάριο κρίσης οδηγεί στην ενεργοποίηση του «Σχεδίου Ε» για την άμυνα της χώρας. Οταν αποσταλεί το σήμα «Εφαρμόσατε Σχέδιο Ε», βρισκόμαστε πλέον σε εντελώς νέα κατάσταση που όλα τα προηγούμενα στάδια έχουν ξεπεραστεί. Αν τα πράγματα φτάσουν εκεί, θα εμπλακεί άμεσα το σύνολο των συντελεστών ισχύος της Ελλάδας, στρατιωτικής και μη, υπό το καθεστώς που προβλέπεται και με τα ανάλογα επιτελικά σχέδια που διαθέτει η Ελλάδα και που σε καμία περίπτωση δεν τα χαρακτηρίζουν ούτε η παθητικότητα ούτε ο τοπικός χαρακτήρας. Αλλωστε, σημειακή κρίση, όπως έχει πολλάκις ακουστεί, δεν υφίσταται.

Αν ένα επεισόδιο εξελιχθεί σε κρίση, αυτή θα είναι, από κάθε άποψη, καθολική. Και «νικητής» μιας τέτοιας εξέλιξης θα είναι εκείνος που θα έχει βρεθεί σε πλεονεκτική θέση όταν, έπειτα από λίγες ώρες, «παγώσει ο χρόνος» σε διεθνές πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο προκειμένου να αποφευχθούν άλλες εξελίξεις: η πλήρης κατάρρευση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και μάλιστα εν μέσω μεγάλης κρίσης στη Μέση Ανατολή, αλλά και η δεδομένη απόπειρα της Ρωσίας να γεμίσει αμέσως το κενό από μια τέτοια κατάρρευση. Γι’ αυτό και το πιο ξεκάθαρο από όλα τα μηνύματα που εκπέμπονται από τα ελληνικά επιτελεία είναι το εξής: η αποδοχή στρατιωτικών τετελεσμένων μείωσης της εθνικής κυριαρχίας είναι, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, απλώς αδιανόητη.

Επειδή, αν κάτι χαθεί σε λίγες ώρες στο πεδίο, ουδέποτε θα ανακτηθεί στο διπλωματικό τραπέζι. Και γι’ αυτό κάθε τέτοια απόπειρα θα αποτραπεί στρατιωτικά και με όποιο κόστος και με τρόπους που πάντοτε είναι σε θέση να εκπλήξουν δυσάρεστα τον αντίπαλο, όσα κι αν θεωρεί ότι γνωρίζει…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ