Περί της αποστολής του ελληνισμού

Σε άρθρο του που είχε δημοσιευτεί πριν από 42 ολόκληρα χρόνια, το 1978, στο περιοδικό Ευθύνη, ο διαπρεπής νομικός, πανεπιστημιακός καθηγητής και ακαδημαϊκός Παναγιώτης Ζέπος (1908-1985) είχε αναφερθεί στα τρία πλέον χαρακτηριστικά και πρωταρχικής σημασίας πεδία στα οποία θα έπρεπε να επικεντρωθεί η αποστολή του ελληνισμού την περίοδο εκείνη.

Κατά την άποψη του συγγραφέα, λοιπόν, οι τρεις αυτοί τομείς ήταν η ανεξαρτησία και ακεραιότητα του ελληνικού χώρου, η πνευματική και κοινωνικοικονομική ανάπτυξη του ελληνικού έθνους, καθώς και η ακτινοβολία του στη διεθνή οικογένεια.

Σε σχέση με τον πρώτο στόχο του ελληνισμού, ο αείμνηστος Ζέπος αναφέρει στο άρθρο του ότι η διασφάλιση του ελληνικού χώρου απαιτεί ετοιμότητα, ευψυχία και αυτοθυσία, ώστε να προασπίσουμε, αν κάποτε ξεσπάσει κάποια μπόρα όπως γράφει χαρακτηριστικά, ό,τι μας ανήκει.

Αυτό επιβάλλουν η αγάπη μας προς την πατρίδα και η επίγνωση της ιστορίας μας, τονίζει ο συγγραφέας, ο οποίος συμπληρώνει ότι πατρίδα και ιστορία είναι αξίες αιώνιες και ακατάλυτες, που δεν ξεπερνιούνται με εύκολη άρνηση ή με αντιλήψεις δήθεν προοδευτικές.

Όσον αφορά το δεύτερο στόχο, εκείνον της πνευματικής και κοινωνικοικονομικής προαγωγής του ελληνικού έθνους, ο Ζέπος ισχυρίζεται κατ’ αρχάς ότι η κοινωνική και οικονομική ευρωστία είναι εκείνη που θα καταστήσει τον ελληνισμό αρκούντως ισχυρό, ώστε να μπορεί να εξουδετερώνει τις αντίρροπες δυνάμεις και να ματαιώνει τις επίβουλες σκέψεις.

Όμως, η οικονομική και κοινωνική προαγωγή, υπογραμμίζει ο συγγραφέας, είναι έννοια κενή χωρίς παράλληλη προαγωγή και του πνευματικού παράγοντα.

Για να προαχθεί ο εν λόγω παράγοντας, χρειάζεται συνεχής προαγωγή της παιδείας μας, συνεχίζει το συλλογισμό του ο Ζέπος, φροντίζοντας να διευκρινίσει ότι μιλώντας για «παιδεία» δεν εννοούμε απλώς την εκμάθηση γραμμάτων και τη σώρευση γνώσεων.

Εννοούμε την αληθινή «μόρφωση», εννοούμε τη διαμόρφωση ενός πνεύματος ελεύθερου και υπεύθυνου, εννοούμε το πλάσιμο του ανθρώπου κατά τέτοιον τρόπο, ώστε αυτός να φωτίζεται από την πνευματική παράδοση και να εμψυχώνεται από τα διδάγματα της εθνικής του ιστορίας.

Τέλος, αναφορικά με τον τρίτο στόχο, ο Ζέπος διατείνεται ότι ο συρρικνωμένος από την άποψη του πληθυσμού του ελληνισμός πρέπει να μεριμνήσει για την ακτινοβολία της ιστορίας, του πολιτισμού και της παιδείας του.

Προκειμένου να επιβιώσει σε μια εποχή όπου οι αποστάσεις έχουν σμικρυνθεί και η φυσιογνωμία των εθνικών ομάδων εμφανώς επηρεάζεται ή και αλλοιώνεται από τα πανίσχυρα διεθνή επικοινωνιακά ρεύματα και τη δραστηριότητα των ποικίλων διεθνών οργανισμών, ο ελληνισμός επιβάλλεται να διαχέει προς κάθε κατεύθυνση τη μακραίωνη ιστορία του, τον απαράμιλλο σε διδάγματα πολύχρονο πολιτισμό του, την παιδεία του ως στοιχείο μορφώσεως ελεύθερων και υπεύθυνων ανθρώπων.

Αλήθεια, οδεύοντας πλέον ολοταχώς προς τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τη δημοσίευση του άρθρου του αειμνήστου Ζέπου, σε ποιο βαθμό έχουμε καταφέρει ως ελληνικό έθνος και ως ελληνική κοινωνία να ανταποκριθούμε στην ανωτέρω αποστολή μας;

Φοβούμαι ότι τα αποτελέσματα των προσπαθειών μας υπήρξαν πενιχρά.

Η Ελλάδα του 2020, έχοντας εξέλθει πρόσφατα από μια πρωτοφανή δεκαετή κοινωνικοοικονομική κρίση, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και στα τρία προαναφερθέντα πεδία: η ακεραιότητα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα αμφισβητούνται ολοένα και περισσότερο από την εξ ανατολών γείτονα, η στείρα γνώση και η τυποποιημένη διδακτική διαδικασία εκτοπίζουν την αληθινή μόρφωση και την ολοκληρωμένη διάπλαση της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων, ενώ ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του ελληνισμού —που εδράζεται στον ταραχώδη ιστορικό βίο του, καθώς και στο ανεκτίμητο πολιτισμικό και παιδευτικό απόθεμά του— αποτελεί περισσότερο μια αφηρημένη έννοια και λιγότερο μια βιωματική κατάσταση.