Διεθνής Αμνηστία : Η πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις είναι ανθρώπινο δικαιώμα

Η πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις είναι ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων, τονίζει με ανακοίνωσή της η Διεθνής Αμνηστία, στον απόηχο της καμπάνιας κατά των αμβλώσεων στο Μετρό.

Η πρόσβαση σε υπηρεσίες ασφαλών αμβλώσεων αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο καθένας έχει δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην υγεία και το δικαίωμα να μην υφίσταται βία, να μην υπόκειται σε διακρίσεις και βασανιστήρια ούτε να έχει σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.

«Ο νόμος περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων διευκρινίζει με σαφήνεια ότι οι αποφάσεις για το σώμα μας είναι μόνο δικές μας – γνωστή ως σωματική αυτονομία. Ο εξαναγκασμός οποιουδήποτε ατόμου να συνεχίσει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ή να αναζητήσει μια επικίνδυνη άμβλωση «συνιστά παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην ιδιωτικότητα και τη σωματική αυτονομία» υπογραμμίζει η Διεθνής Αμνηστία, μετά τον σάλο που προκλήθηκε από την καμπάνια «Αφήστε με να ζήσω» που κατέβηκε από τις διαφημιστικές προθήκες μέσα σε μία ημέρα.

«Η πρόσβαση σε υπηρεσίες ασφαλών αμβλώσεων αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο καθένας έχει δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην υγεία και το δικαίωμα να μην υφίσταται βία, να μην υπόκειται σε διακρίσεις και βασανιστήρια ούτε να έχει σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση».

«Σε πολλές περιπτώσεις, όσοι και όσες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να στραφούν σε επικίνδυνες αμβλώσεις, κινδυνεύουν επίσης από τη δίωξη και την τιμωρία, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης, και μπορούν να αντιμετωπίσουν σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και διάκριση και αποκλεισμό από τη ζωτική υγειονομική περίθαλψη μετά την άμβλωση.

»Ως εκ τούτου, η πρόσβαση στις αμβλώσεις συνδέεται ουσιαστικά με την προστασία και την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών, των κοριτσιών και άλλων που μπορούν να μείνουν έγκυοι και, συνεπώς, με την επίτευξη της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας των φύλων.   »Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι όλοι και όλες πρέπει να είναι ελεύθεροι/ες να ασκούν την σωματική τους αυτονομία και να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις σχετικά με την αναπαραγωγική τους ζωή, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου και της ηλικίας τους. Είναι σημαντικό οι νόμοι που σχετίζονται με την άμβλωση να σέβονται, να προστατεύουν και να εκπληρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των εγκύων και να μην τις αναγκάζουν να αναζητούν επικίνδυνες αμβλώσεις».

Η Διεθνής Αμνηστία, παραθέτει στατιστικά στοιχεία για τις αμβλώσεις, υπογραμμίζοντας πως μία στις 4 εγκυμοσύνες τερματίζεται με άμβλωση κάθε χρόνο, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις. Όμως, ενώ η ανάγκη για αμβλώσεις είναι συνήθης, η πρόσβαση σε ασφαλείς και νόμιμες υπηρεσίες άμβλωσης δεν είναι εγγυημένη για όσα άτομα μπορεί να χρειαστούν υπηρεσίες αμβλώσεων.

Στην πραγματικότητα, η πρόσβαση στην άμβλωση είναι ένα από τα πιο έντονα αμφισβητούμενα θέματα παγκοσμίως, και η συζήτηση επισκιάζεται από παραπληροφόρηση σχετικά με τις πραγματικές συνέπειες του περιορισμού της πρόσβασης σε αυτή τη βασική υπηρεσία υγειονομικής περίθαλψης.

Βασικές πληροφορίες για την άμβλωση που όλοι και όλες πρέπει να γνωρίζουν

Οι άνθρωποι κάνουν αμβλώσεις συνεχώς, ανεξάρτητα από το τι λέει ο νόμος.

Ο τερματισμός μιας εγκυμοσύνης είναι μια συνηθισμένη απόφαση που παίρνουν εκατομμύρια άνθρωποι – κάθε χρόνο ένα τέταρτο των εγκυμοσύνων τερματίζεται με άμβλωση.

Και ανεξάρτητα από το αν η άμβλωση είναι νόμιμη ή όχι, οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρειάζονται και να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης. Σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ινστιτούτο Guttmacher, που ασχολείται με την αναπαραγωγική υγεία και έχει την έδρα του στις ΗΠΑ, το ποσοστό έκτρωσης είναι 37 ανά 1.000 άτομα σε χώρες που απαγορεύουν την άμβλωση συνολικά, ή την επιτρέπουν μόνο σε περιπτώσεις που πρέπει να σωθεί η ζωή μιας γυναίκας, και 34 ανά 1.000 άτομα σε χώρες που επιτρέπουν γενικά την άμβλωση, μια διαφορά που δεν είναι στατιστικά σημαντική.

Όταν εκτελούνται από εκπαιδευμένο επαγγελματία υγειονομικής περίθαλψης σε συνθήκες υγιεινής, οι αμβλώσεις είναι μία από τις ασφαλέστερες διαθέσιμες ιατρικές διαδικασίες, περισσότερο ασφαλής ακόμη κι από τη γέννηση του παιδιού.

Αλλά όταν οι κυβερνήσεις περιορίζουν την πρόσβαση στις αμβλώσεις, οι άνθρωποι αναγκάζονται να καταφύγουν σε παράνομες, μη ασφαλείς αμβλώσεις, ιδιαίτερα εκείνοι που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν ή να αναζητήσουν ιδιωτική φροντίδα.

Η ποινικοποίηση της άμβλωσης δεν σταματάει τις αμβλώσεις, απλώς κάνει την άμβλωση λιγότερο ασφαλή

Η παρεμπόδιση των γυναικών και των κοριτσιών από την πρόσβαση στη διαδικασία της άμβλωσης δεν σημαίνει ότι σταματούν να τη χρειάζονται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι προσπάθειες απαγόρευσης ή περιορισμού των αμβλώσεων δεν κάνουν τίποτα για τη μείωση του αριθμού των αμβλώσεων, αλλά αναγκάζουν τους ανθρώπους να αναζητούν μη ασφαλείς αμβλώσεις.

Οι μη ασφαλείς αμβλώσεις ορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) ως «διαδικασία τερματισμού μιας ακούσιας εγκυμοσύνης που διεξάγεται είτε από άτομα που δεν έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες είτε σε περιβάλλον που δεν επιβεβαιώνει τα ελάχιστα ιατρικά πρότυπα ή και τα δύο».

Εκτιμάται ότι 25 εκατομμύρια μη ασφαλείς αμβλώσεις λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο, η συντριπτική τους πλειοψηφία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Σε αντίθεση με μια νόμιμη άμβλωση που πραγματοποιείται από εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό, οι μη ασφαλείς αμβλώσεις μπορούν να έχουν θανατηφόρες συνέπειες. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι μη ασφαλείς αμβλώσεις να είναι η τρίτη κύρια αιτία θανάτων μητρικών θανάτων παγκοσμίως, και οδηγώντας σε επιπλέον πέντε εκατομμύρια αναπηρίες, που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Σχεδόν κάθε θάνατος και τραυματισμός από μη ασφαλείς αμβλώσεις μπορεί να αποφευχθεί

Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί από μη ασφαλείς αμβλώσεις μπορούν να αποτραπούν. Ωστόσο, τέτοιοι θάνατοι είναι συνηθισμένοι σε χώρες όπου η πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις είναι περιορισμένη ή απαγορευμένη εξ ολοκλήρου, καθώς η πλειονότητα των γυναικών και κοριτσιών που χρειάζονται άμβλωση λόγω ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης δεν είναι σε θέση να έχουν νόμιμη πρόσβαση σε αυτή.

Σε χώρες με τέτοιους περιορισμούς, ο νόμος τυπικά επιτρέπει τις λεγόμενες περιορισμένες εξαιρέσεις από τη νομοθεσία που ποινικοποιεί την άμβλωση. Αυτές οι εξαιρέσεις μπορεί να αφορούν εγκυμοσύνες που είναι αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας, περιπτώσεις σοβαρής και θανατηφόρου βλάβης του εμβρύου ή όταν υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία της εγκύου. Μόνο ένα μικρό ποσοστό αμβλώσεων οφείλεται σε αυτούς τους λόγους, που σημαίνει ότι η πλειονότητα των γυναικών και των κοριτσιών που ζουν υπό τους νόμους αυτούς ενδέχεται να αναγκαστούν να αναζητήσουν μη ασφαλείς αμβλώσεις και να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή τους.

Όσοι/ες είναι ήδη περιθωριοποιημένοι/ες επηρεάζονται δυσανάλογα από τέτοιους νόμους, καθώς δεν έχουν κανένα μέσο να αναζητήσουν ασφαλείς και νόμιμες υπηρεσίες σε άλλη χώρα ή να έχουν πρόσβαση σε ιδιωτική φροντίδα. Σε αυτούς/ες περιλαμβάνονται γυναίκες και κορίτσια με χαμηλό εισόδημα, πρόσφυγες και μετανάστριες, έφηβες, λεσβίες, αμφιφυλόφιλες γυναίκες και κορίτσια, διεμφυλικά ή άτομα που δεν συμμορφώνονται με τις νόρμες του φύλου, μειονότητες ή αυτόχθονες γυναίκες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επισημάνει ότι ένα από τα πρώτα βήματα για την αποφυγή των μητρικών θανάτων και τραυματισμών είναι τα κράτη να εξασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση στη σεξουαλική εκπαίδευση, θα μπορούν να χρησιμοποιούν αποτελεσματική αντισύλληψη, να κάνουν ασφαλή και νόμιμη άμβλωση και να λαμβάνουν έγκαιρη φροντίδα για επιπλοκές.   Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα ποσοστά αμβλώσεων είναι υψηλότερα σε χώρες όπου υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση στην αντισύλληψη.

Τα ποσοστά των αμβλώσεων είναι χαμηλότερα όταν οι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων, λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με σύγχρονες αντισυλληπτικές μεθόδους και μπορούν να έχουν πρόσβαση σε σύγχρονες μεθόδους αντισύλληψης, και όπου υπάρχει πλήρης σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και πρόσβαση σε ασφαλείς και νόμιμες αμβλώσεις σε ευρεία βάση.

Πολλές χώρες αρχίζουν να αλλάζουν τους νόμους τους για να επιτρέψουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην άμβλωση

Τα τελευταία 25 χρόνια, περισσότερες από 50 χώρες έχουν αλλάξει τους νόμους τους για να επιτρέψουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις αμβλώσεις, μερικές φορές αναγνωρίζοντας τον ζωτικό ρόλο που διαδραματίζει η πρόσβαση στην ασφαλή άμβλωση για την προστασία της ζωής και της υγείας των γυναικών. Η Ιρλανδία προστέθηκε στον κατάλογο αυτό στις 25 Μαΐου 2018, όταν, σε ένα πολυαναμενόμενο δημοψήφισμα, ο λαός της ψήφισε πανηγυρικά την κατάργηση της σχεδόν συνολικής συνταγματικής απαγόρευσης των αμβλώσεων.

Παρά την τάση για μεταρρύθμιση των νόμων για την πρόληψη θανάτων και τραυματισμών, ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Νικαράγουας και του Ελ Σαλβαδόρ, διατηρούν δρακόντειες και μεροληπτικές νομοθεσίες που εξακολουθούν να απαγορεύουν την άμβλωση σε όλες σχεδόν τις περιστάσεις. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε ολόκληρη την υφήλιο το 40% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία ζουν σε χώρες με πολύ περιοριστικούς νόμους για τις αμβλώσεις ή όπου η άμβλωση είναι νόμιμη, αλλά δεν είναι ούτε διαθέσιμη ούτε προσβάσιμη. Σε αυτά τα κράτη, η άμβλωση απαγορεύεται, ή επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικά περιορισμένες περιστάσεις, ή εάν είναι νόμιμη, δεν είναι προσβάσιμη λόγω των πολλαπλών εμποδίων στην πρόσβαση στην πράξη.

Ακόμη και σε κράτη με ευρύτερη πρόσβαση στις νόμιμες αμβλώσεις, οι έγκυοι μπορούν ακόμα να αντιμετωπίσουν πολλαπλούς περιορισμούς και εμπόδια στην πρόσβαση σε υπηρεσίες, όπως κόστος, μεροληπτική συμβουλευτική, υποχρεωτικές περιόδους αναμονής. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκδώσει τεχνική καθοδήγηση για τα κράτη σχετικά με την ανάγκη εντοπισμού και άρσης αυτών των φραγμών.

Η ποινικοποίηση ή ο περιορισμός της άμβλωσης αποτρέπει τους γιατρούς από την παροχή βασικής φροντίδας

Η ποινικοποίηση και οι περιοριστικοί νόμοι σχετικά με τις αμβλώσεις αποτρέπουν το προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης από το να κάνει σωστά τη δουλειά του και από την παροχή των καλύτερων δυνατοτήτων φροντίδας στους ασθενείς, σύμφωνα με την ορθή ιατρική πρακτική και τις επαγγελματικές και δεοντολογικές του ευθύνες.

Η ποινικοποίηση της άμβλωσης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους επαγγελματίες υγείας οι οποίοι/ες μπορεί να μην κατανοούν τα όρια του νόμου ή να εφαρμόζουν τους περιορισμούς με στενότερο τρόπο από αυτόν που απαιτείται από το νόμο. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως οι προσωπικές πεποιθήσεις, το στίγμα της άμβλωσης, τα αρνητικά στερεότυπα για τις γυναίκες και τα κορίτσια, ή ο φόβος της ποινικής ευθύνης.

Αποτρέπει επίσης τις γυναίκες και τα κορίτσια να αναζητήσουν φροντίδα μετά από άμβλωση για επιπλοκές λόγω επικίνδυνων αποβολών ή άλλων επιπλοκών σχετικών με την εγκυμοσύνη.

Η Claire Malone, μια νέα γυναίκα από την Ιρλανδία, η οποία είχε ήδη δύο παιδιά, μοιράστηκε την τραγική μαρτυρία της με τη Διεθνή Αμνηστία Ιρλανδίας για το πώς υπονομεύθηκε το δικαίωμά της στην υγεία, επειδή δεν είχε πρόσβαση στην άμβλωση λόγω των αυστηρών νόμων περί άμβλωσης της χώρας.

Η Claire ταλαιπωρείται από μια σειρά από περίπλοκες και απειλητικές για τη ζωή της ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονικής ατρησίας και της πνευμονικής υπέρτασης, και αφαίρεσε τον πνεύμονά της το 2014. Εάν οι γυναίκες με πνευμονική υπέρταση μείνουν έγκυοι, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αρρωστήσουν ακόμα περισσότερο ή να πεθάνουν στην εγκυμοσύνη. Η Claire το γνωρίζει αυτό, πράγμα που την οδήγησε να αναζητήσει έναν τερματισμό εγκυμοσύνης, ένα αίτημα που δεν έγινε δεκτό από τους γιατρούς της επειδή ο νόμος τους εμπόδισε να το πράξουν.

«Οι γιατροί μου είπαν ότι δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τον τερματισμό της εγκυμοσύνης, καθώς η ζωή μου δεν κινδύνευε τώρα, και αυτό ήταν. Ξέρω ότι δεσμεύονται από το νόμο. Αλλά αισθάνθηκα σαν να περίμενα μέχρι η υγεία μου να γίνει τόσο κακή ώστε να κινδύνευα να πεθάνω, και μέχρι τότε θα ήταν πολύ αργά ούτως ή άλλως. Και γιατί ένας κίνδυνος για την υγεία μου, όσο σοβαρός και αν ήταν ήδη, δεν ήταν αρκετός; Πόσα πρέπει να περάσω πριν επιτρέψουν στους γιατρούς μου να με θεραπεύσουν;»

Η ποινικοποίηση της άμβλωσης είναι μια μορφή διάκρισης, η οποία ενισχύει περαιτέρω τον στιγματισμό

Πρώτον, η άρνηση των ιατρικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών αναπαραγωγικής υγείας που χρειάζονται μόνο ορισμένα άτομα, είναι μια μορφή διακρίσεων.

Η Επιτροπή για την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW ή Συνθήκη για τα Δικαιώματα των Γυναικών) δηλώνει ανελλιπώς ότι οι περιοριστικοί νόμοι για τις αμβλώσεις αποτελούν διακρίσεις κατά των γυναικών. Αυτό ισχύει για όλες τις γυναίκες και τα άτομα στα οποία υπάρχει δυνατότητα εγκυμοσύνης, καθώς η Επιτροπή Εξάλειψης Διακρίσεων κατά των γυναικών επιβεβαίωσε ότι οι προστασίες της CEDAW και οι σχετικές υποχρεώσεις των κρατών εφαρμόζονται σε όλες τις γυναίκες και συνεπώς περιλαμβάνουν διακρίσεις σε βάρος γυναικών που είναι λεσβίες, αμφιφυλόφιλοι/ες ή  και διεμφυλικοί/ες, δεδομένων των ειδικών μορφών διακρίσεων λόγω φύλου που αντιμετωπίζουν.

Δεύτερον, το στίγμα γύρω από τις αμβλώσεις και τα στερεότυπα φύλου συνδέεται στενά με την ποινικοποίηση των αμβλώσεων και άλλων περιοριστικών νόμων και πολιτικών των αμβλώσεων.

Η απλή αντίληψη ότι η άμβλωση είναι παράνομη ή ανήθικη οδηγεί στον στιγματισμό γυναικών και κοριτσιών από το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης, τα μέλη της οικογένειας και το δικαστικό σώμα, μεταξύ άλλων. Κατά συνέπεια, οι γυναίκες και τα κορίτσια που αναζητούν άμβλωση κινδυνεύουν από διακρίσεις και παρενόχληση. Ορισμένες γυναίκες ανέφεραν ότι υπέστησαν κακοποίηση και παρενόχληση από το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης κατά την αναζήτηση υπηρεσιών αμβλώσεων ή φροντίδας μετά την άμβλωση.