Asterisks’ country ξανά; (Η χρήση του βέτο )

Δεν μπορεί να υπάρχει απολύτως καμιά αντίρρηση για τη χρησιμοποίηση από την Ελλάδα όλων των μέσων και διαδικασιών που της προσφέρουν το κεκτημένο και οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την προώθηση των συμφερόντων της και της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στα μέσα αυτά περιλαμβάνεται και το βέτο (veto), η άρνησή της δηλαδή να συμφωνήσει στη λήψη απόφασης για την οποία η Συνθήκη προβλέπει ομοφωνία και επομένως να την μπλοκάρει εάν κρίνει ότι θίγονται ζωτικά της συμφέροντα.

Ετσι κάνουν όλες (οι χώρες – μέλη). Στο παρελθόν η χώρα μας έκανε όμως δεινή χρήση και κατάχρηση του δικαιώματος του βέτο. Μπλόκαρε σοβαρές ή λιγότερο σοβαρές αποφάσεις κυρίως στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής με αποτέλεσμα να επινοηθεί η «μέθοδος των αστερίσκων» προκειμένου να ικανοποιείται η Ελλάδα και ταυτόχρονα να λαμβάνονται αποφάσεις.

Ετσι οι Ελλάδα έγινε γνωστή ως «the asterisks’ country». Και κατά διαβολική σύμπτωση η μέθοδος αυτή εφαρμόστηκε σε αποφάσεις που αφορούσαν τη Λιβύη και το καθεστώς Καντάφι (το οποίο υποστήριζε ενθέρμως η χώρα). Η άλλη περίπτωση ήταν η Συρία. Η πανούργα Ιστορία κάνει κύκλους! Χρειάζεται επομένως λελογισμένη χρήση του βέτο και για σοβαρούς λόγους που πράγματι δικαιολογούν την επίκλησή του.

Ο Πρωθυπουργός τόνισε πρόσφατα ότι η Ελλάδα θα ασκήσει το βέτο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την (ενδεχόμενη) συμφωνία για την ειρήνευση της Λιβύης εάν αυτή δεν προβλέπει την ακύρωση της πράγματι επαίσχυντης συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδας). Αλλά σε τι ακριβώς και πού θα ασκηθεί το βέτο;

Η οποιαδήποτε συμφωνία δεν θα είναι νομική πράξη της Ενωσης για να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Υπουργών ή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Θα «υιοθετηθεί» από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.) Αυτό που μπορεί να κάνει το Συμβούλιο της Ενωσης είναι «να καλωσορίσει» και να στηρίξει (endorse) τη συμφωνία. Και τι ακριβώς θα κάνει τότε η Ελλάδα, θα αρνηθεί / μπλοκάρει μια τέτοια δήλωση; Δεν ακούγεται και πάρα πολύ ρεαλιστικό ή πειστικό. Μπορεί βέβαια η Ενωση να πάει ένα βήμα περισσότερο, να αποφασίσει να στηρίξει οικονομικά μια νέα κατάσταση στη Λιβύη ή ακόμη να στείλει μια πολιτικο-στρατιωτική αποστολή (civilian-military mission) στη Λιβύη.

Στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα θα μπορούσε να ασκήσει όντως βέτο, να μπλοκάρει (εάν και εφόσον πάντοτε η συμφωνία δεν διαλαμβάνει ακύρωση της συμφωνίας / μνημονίου). Αλλά και πάλι πόσο εύστοχο θα ήταν κάτι τέτοιο; Στην περίπτωση της ύπαρξης διευθέτησης της σύγκρουσης στη Λιβύη και μη ακύρωσης του μνημονίου τότε η ρεαλιστική και ενδεδειγμένη προσέγγιση θα ήταν ίσως η Ελλάδα να επιδιώξει η Ενωση να υιοθετήσει θέση σύμφωνα με την οποία η Λιβύη θα συγκατατεθεί στην υπογραφή συνυποσχετικού για την παραπομπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο.

Διαφορετικά δεν βλέπω πώς μπορεί να ακυρωθεί το έκνομο μνημόνιο. Ας σημειωθεί εδώ ότι η θέση που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (12 Δεκεμβρίου 2019) για το θέμα δεν καλεί ευθέως τα μέρη, Τουρκία και Λιβύη, να ακυρώσουν, εγκαταλείψουν το μνημόνιο / συμφωνία, αν και λέει ρητώς ότι δεν συμβιβάζεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών (Ελλάδας). Αν μιλούσε ρητώς για ακύρωση, τα πράγματα από πολιτική άποψη μπορεί να ήταν κάπως διαφορετικά.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ