Aνθρώπινο δυναμικό : Πού υστερεί η Ελλάδα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων

Η Ελλάδα υστερεί σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στο τρίπτυχο ανάπτυξη-ενεργοποίηση-αντιστοίχιση δεξιοτήτων, όπως προκύπτει από τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων (European Skills Index) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι χαμηλές στους περισσότερους από τους επιμέρους δείκτες που συνθέτουν τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων, όπως προκύπτει από την έκθεση του ΣΕΒ για το μέλλον της εργασίας και την ανάπτυξη του ανθρωπίνου δυναμικού.

Πότε μεγιστοποιείται η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού στην ανάπτυξη;

Οι επιδόσεις κάθε χώρας αναφορικά με τις δεξιότητες των εργαζομένων αποτυπώνονται, μεταξύ άλλων, στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων (European Skills Index) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με τον δείκτη του CEDEFOP, η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού και των δεξιοτήτων του στην οικονομική ανάπτυξη μεγιστοποιείται όταν συντρέχουν οι εξής τρεις προϋποθέσεις:

• Τα συστήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων παρέχουν στο ανθρώπινο δυναμικό τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες.

• Το ανθρώπινο δυναμικό προσφέρει ενεργά τις δεξιότητές του στην αγορά εργασίας, δηλαδή απασχολείται ή αναζητά εργασία ενεργά.

• H αντιστοίχιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας είναι αποτελεσματική.

Το τρίπτυχο ανάπτυξη-ενεργοποίηση-αξιοποίηση δεξιοτήτων πρέπει να αποτελέσει αδιαίρετη προσέγγιση για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.

Και αυτό γιατί η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομία είναι ελλιπής, ακόμη και αν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης λειτουργούν αποτελεσματικά, εφοδιάζοντάς το με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, εάν αυτές δεν προσφέρονται ενεργά στην αγορά εργασίας.

Όμως, ακόμη και αν πληρούνται οι δύο πρώτες προϋποθέσεις, η συμβολή των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει περιορισμένη εάν αυτές υποχρησιμοποιούνται, εξαιτίας της υψηλής ανεργίας, ή δεν αξιοποιούνται αποτελεσματικά, εξαιτίας της αναντιστοιχίας τους με αυτές που ζητούνται στην αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δείκτη, η συμμετοχή στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και κατά συνέπεια, η προσφορά των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού (ενεργοποίηση δεξιοτήτων), συνδέεται στενά με την αποτελεσματικότητα του συστήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων (ανάπτυξη δεξιοτήτων). Δηλαδή, μια χώρα που διαθέτει αποτελεσματικό σύστημα ανάπτυξης δεξιοτήτων προσφέρει παράλληλα στο ανθρώπινο δυναμικό τις δεξιότητες που βρίσκονται σε υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας, βοηθώντας την ένταξη, παραμονή, και εξέλιξή του σε αυτήν.

Η Ελλάδα υστερεί σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες

Οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι χαμηλές στους περισσότερους από τους δείκτες που συνθέτουν τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων.

Στο Δείκτη Ανάπτυξης Δεξιοτήτων, τα προβλήματα αφορούν κυρίως στις επιδόσεις των συστημάτων δια βίου μάθησης και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και λιγότερο σε αυτές της βασικής εκπαίδευσης.

Στην Ενεργοποίηση Δεξιοτήτων οι επιδόσεις των χωρών προκύπτουν από δείκτες, οι οποίοι μεταξύ άλλων αφορούν στη μετάβαση από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας, όπως είναι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο. Στον σχετικό δείκτη η Ελλάδα επιτυγχάνει την υψηλότερη επίδοσή της (76).

Όμως, η επίδοσή της είναι μηδενική σε σχέση με την απασχόληση του εργατικού δυναμικού ηλικίας 20-34 που απεφοίτησε πρόσφατα από την ανώτερη δευτεροβάθμια ή την τριτοβάθμια εκπαίδευση, γεγονός που σημαίνει ότι το ποσοστό απασχόλησης της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Όσον αφορά στην Αντιστοίχιση Δεξιοτήτων η επίδοση της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλή, σε σχέση με τους άλλους δύο πυλώνες. Η χαμηλή επίδοση οφείλεται τόσο στην ελλιπή αξιοποίηση όσο και στην αναντιστοιχία των δεξιοτήτων.

Βεβαίως, ακόμα και αν εφαρμοστούν πολιτικές που θα βελτιώσουν τη θέση της χώρας σε σχέση με την ανάπτυξη και την ενεργοποίηση των δεξιοτήτων, η αποτελεσματικότητά τους θα είναι περιορισμένη, εάν δεν αντιμετωπισθεί η αναντιστοιχία δεξιοτήτων, η οποία οδηγεί σε σημαντική σπατάλη πόρων για την ελληνική οικονομία. Με άλλα λόγια, εάν δεν μετασχηματιστεί η παραγωγική βάση της οικονομίας μας, το οποίο αποτελεί ευθύνη τόσο των ίδιων των επιχειρήσεων όσο και του πολιτικού συστήματος, για την προώθηση των απαιτούμενων πολιτικών.

Σημειώνεται ότι ένας στους τρεις Έλληνες εργάζεται σε δουλειά κατώτερη των προσόντων του, γεγονός που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της ελληνικής αγοράς εργασίας. Την περίοδο 2008-2017 το ποσοστό υπερεκπαιδευμένης απασχόλησης αυξήθηκε κατά 60,6%, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τρεις στους δέκα απασχολούμενους με υψηλά προσόντα να καλύπτουν θέσεις εργασίας για τις οποίες απαιτούνται χαμηλότερου επιπέδου προσόντα.

Απαιτούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις

Για τη μεγιστοποίηση της συμβολής του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας απαιτούνται συστηματικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές σε σχέση με την:

• Ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως ο εκσυγχρονισμός των προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

• Ενεργοποίηση δεξιοτήτων, όπως η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και η επέκταση των δομών και υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών.

• Αντιστοίχιση δεξιοτήτων, όπως η άρση των εμποδίων δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας σε δυναμικούς τομείς της οικονομίας, η βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, αλλά και τα επενδυτικά κίνητρα για την πραγματοποίηση επενδύσεων, που θα ευνοούν τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας.

Οι επιδόσεις των ευρωπαϊκών χωρών

Οι επιδόσεις των χωρών στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων διαφέρουν σημαντικά και ουδεμία επιτυγχάνει τη μέγιστη επίδοση (100) ή επίδοση πολύ κοντά σε αυτήν (Δ1).

Την καλύτερη επίδοση του Ευρωπαϊκού Δείκτη Δεξιοτήτων επιτυγχάνει η Τσεχική Δημοκρατία (75). Η επίδοση αυτή οφείλεται στην αποτελεσματική αντιστοίχιση των δεξιοτήτων, καθώς οι επιδόσεις της στα πεδία της ανάπτυξης και της ενεργοποίησης δεξιοτήτων δεν είναι ανάλογα καλές.

Η Φινλανδία επιτυγχάνει τη δεύτερη καλύτερη επίδοση του Δείκτη (72). Η επίδοσή της οφείλεται στην αποτελεσματικότητα του συστήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθώς στα πεδία της ενεργοποίησης και της αντιστοίχισης δεξιοτήτων οι επιδόσεις της υπολείπονται αρκετών άλλων Ευρωπαϊκών χωρών.

Ίδια επίδοση επιτυγχάνει και η Σουηδία (72), εξαιτίας των υψηλών επιδόσεων της στα πεδία της ανάπτυξης και της ενεργοποίησης δεξιοτήτων, καθώς στο πεδίο της αντιστοίχισης δεξιοτήτων υστερεί σημαντικά.

Οι χαμηλότερες επιδόσεις του Δείκτη καταγράφονται στην Ισπανία (23), στην Ελλάδα (23) και στην Ιταλία (25). Οι χαμηλές επιδόσεις της Ισπανίας και της Ελλάδας οφείλονται κυρίως στη σχετικά αναποτελεσματική αντιστοίχιση δεξιοτήτων, ενώ της Ιταλίας στην ασθενή ενεργοποίησή τους.

Οι επιδόσεις της πλειονότητας των Ευρωπαϊκών χωρών κυμαίνονται μεταξύ 46 και 62.