Η «βαλίτσα» για τη Χάγη, η ατζέντα της Τουρκίας και το δίλημμα της Ελλάδας

Η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δείχνει να έχει τις ιδιότητες του Ορίζοντα. Όσο νομίζεις ότι πλησιάζεις τόσο φαίνεται πως απομακρύνεται.

Κάπως έτσι θα μπορούσε να παρομοιαστεί η κουβέντα που γίνεται στην Ελλάδα, κάθε φορά που ανοίγει το θέμα και ενώ κλιμακώνεται η ένταση στις σχέσεις της χώρας με την Τουρκία, με Ευρώπη και Αμερική να περιορίζονται μόνο σε λεκτικές καταδίκες της Τουρκίας, επιλέγοντας μάλιστα να τις κάνουν σε «ουδέτερο» χρόνο και όχι όταν έχουν απέναντί τους τον Ερντογάν.

Οι ελληνικές προϋποθέσεις για τη Χάγη

Μετά από αρκετές ταλαντεύσεις, η ελληνική κυβέρνηση έχει επισήμως εκφράσει τη θέση πως βλέπει θετικά το ενδεχόμενο της προσφυγής στη Χάγη υπό την προϋπόθεση πως η μόνη διαφορά που θα επιλύσει το Διεθνές Δικαστήριο είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Ως αυτονόητη επίσης προϋπόθεση μιας τέτοιας προοπτικής έχει τεθεί εκ μέρους της κυβέρνησης και η συναίνεση της αντιπολίτευσης και η ετοιμότητα του πολιτικού συστήματος να αποδεχτεί τις όποιες αποφάσεις του ΔΔΧ.

Αυτό διακήρυξε με τη συνέντευξή του στο «Βήμα της Πρωτοχρονιάς» ο Κυριάκος Μητσοτάκης και έκτοτε αυτή η θέση θεωρείται μπούσουλας στην εξωτερική πολιτική της χώρας που καθορίζει και τη στάση της έναντι της Τουρκίας.

Ουσιαστικά πρόκειται για μια θέση η οποία εκφράστηκε στον απόηχο των νέων γεωπολιτικών δεδομένων στην Ανατολική Μεσόγειο που δημιούργησε η κλιμάκωση της επιθετικότητας της Τουρκίας με την σύναψη του συμφώνου για την ΑΟΖ με την κυβέρνηση Σαράζ της Λιβύης.

Ευρεία τουρκική ατζέντα

Παράθυρο προσφυγής στη Χάγη είχε αφήσει πριν από τα Χριστούγεννα ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου με συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής».

Τα τελευταία 24ωρα η συζήτηση περί προσφυγής στη Χάγη πυροδοτήθηκε εκ νέου με παρέμβαση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών και εν μέσω ενός παραληρήματος τουρκικών παραγόντων κατά της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και του Τούρκου υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ.

Πλέον η Άγκυρα θέτει ανοιχτά και χωρίς προσχήματα μια ευρεία ατζέντα προκειμένου να μπει σε συνομιλίες για την υπογραφή συνυποσχετικού που θα οδηγήσει ενώπιον του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης.

Πέραν της υφαλοκρηπίδας και των χωρικών υδάτων ζητάει την αποστρατιωτικοποίηση 16 ελληνικών νησιών του Αιγαίου, θέτει θέμα για τον εναέριο χώρο, αμφισβητεί την κυριαρχία μικρών νησιών και βραχονησίδων, ανοίγει ζητήματα για το ποιος έχει την ευθύνη δραστηριοτήτων ερευνών και διάσωσης στο Αιγαίο.

«Έχουμε μέλλον…»

Είναι χαρακτηριστικό –για το τι σημαίνουν όλα αυτά από την πλευρά της Τουρκίας- το γεγονός ότι το Ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στην απάντησή του ουσιαστικά υπαινίσσεται πως η Άγκυρα απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της ελληνικής επικράτειας.

Ο δε, υπουργός Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος φτάνει στο σημείο απαντώντας στον Χουλουσί Ακάρ να ξεκαθαρίζει πως η Αθήνα εξετάζει ακόμα και το σενάριο της στρατιωτικής εμπλοκής καθώς «ό,τι απειλείται, δεν αποστρατιωτικοποιείται».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο υπουργός Άμυνας σε συνέχεια παλιότερων δηλώσεων του κυβερνητικού εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα επανέλαβε με νόημα πως «έχουμε μέλλον σε ότι αφορά την προσφυγή στη Χάγη».

Ο κ. Παναγιωτόπουλος επιπλέον μίλησε για «αντινομία» της Τουρκίας καθώς η έκφραση πρόθεσής της για προσφυγή στη Χάγη αντιβαίνει τη μη αναγνώριση από την πλευρά της του δικαίου της θάλασσας και κατ’ επέκταση της δικαιοδοσίας του ΔΔΧ. «Με βάση ποιο δίκαιο θα ζητήσει να κριθεί το αίτημά της» αναρωτήθηκε ο κ. Παναγιωτόπουλος.

Βαλίτσα

Μέσα σε αυτό το κλίμα αξίζει να προσεχθεί μια παρέμβαση του γραμματέα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ Σταύρου Καλαφάτη.

Σε μια μακροσκελή δήλωσή του μέσω Facebook και με τον εύγλωττο τίτλο «με ποια βαλίτσα πάνε για τη Χάγη;» ο κ. Καλαφάτης τονίζει ότι «το ερώτημα δεν είναι αν θέλουμε ή όχι να πάμε στη Χάγη, αλλά με ποια βαλίτσα να πάμε».

Όπως εξηγεί ο γραμματέας της ΚΟ της ΝΔ «η βαλίτσα χρειάζεται συνυποσχετικό. Και η Άγκυρα ζητά να φτιάξουμε τη βαλίτσα με τρόπο που είναι αδύνατο να δεχτεί η Ελλάδα. Εξακολουθεί, προφανώς -όπως κάνει εδώ και σαρανταπέντε χρόνια- να υπονομεύει το δρόμο για τη Χάγη. Σαν να μην καταλαβαίνει ότι οι Έλληνες -όπως τόνισε πολλές φορές ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης- είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί για την προστασία των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας».

Στην πραγματικότητα ο κ. Καλαφάτης υπογραμμίζει ότι τα θέματα που θέτει η Τουρκία είναι αδύνατο να οδηγήσουν σε συμφωνία την Ελλάδα και την Τουρκία, πολύ δε περισσότερο δεν μπορούν να οδηγήσουν σε συνυποσχετικό, καθώς είναι αδύνατο να γίνουν αποδεκτά από την Ελλάδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα της Χάγης παρότι υπάρχει επί της αρχής συμφωνία στο πλαίσιο που έχει θέσει ο πρωθυπουργός από τον Αλέξη Τσίπρα και τη Φώφη Γεννηματά, πρακτικά δεν θεωρείται ως κάτι που είναι του παρόντος υπό τις παρούσες συνθήκες.

Από τα κόμματα της αντιπολίτευσης υπάρχει διαφορετική ανάγνωση των εξελίξεων. Η αντιπολίτευση δεν συμμερίζεται την εκτίμηση της κυβέρνησης ότι οι προκλητικές κινήσεις της Τουρκίας (τουρκολιβυκό σύμφωνο) την οδηγούν στη διεθνή απομόνωση.

Την ίδια ώρα η αντιπολίτευση ασκεί σκληρή κριτική στην κυβέρνηση ότι συμπεριφέρεται ως προβλέψιμος και δεδομένος σύμμαχος των ΗΠΑ και βρίσκεται παρακολουθεί την Τουρκία με αμηχανία.

Δεν μπορείς να παίζεις

Προβληματισμός υπάρχει επίσης και για το γεγονός ότι η ΕΕ δεν μπορεί να διαδραματίσει έναν ενιαίο και σαφή ρόλο στην περιοχή και ακόμη περισσότερο ρόλο αποτρεπτικό της τουρκικής προκλητικότητας όπως στην περίπτωση της κυπριακής ΑΟΖ.

Η στάση της Γερμανίας έναντι του Ταγίπ Ερντογάν με αφορμή το προσφυγικό, η αποτυχία της διάσκεψης του Βερολίνου να επιβάλλει κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη, αλλά και ο αποκλεισμός της Ελλάδας την ώρα που στη Γερμανική πρωτεύουσα βρισκόταν ο Τούρκος πρόεδρος δημιουργεί ανησυχίες στην Αθήνα.

Ενδεικτική της κατάστασης της ΕΕ είναι η δήλωση και της πρώην ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και ασφάλεια Φεντερίκας Μογκερίνι που μεταξύ άλλων ανέφερε ότι «δεν μπορείς να παίζεις με εδαφικά θέματα και αν είσαι σε μια ένωση πρέπει να προστατεύσεις το έδαφος των κρατών μελών σου».

Την ίδια ώρα στις Βρυξέλλες αναζητείται ακόμα ένα νέο αφήγημα για τις σχέσεις Ευρώπης και Τουρκίας.

Σύγκρουση ή συνεκμετάλλευση και χρόνος

Μέσα σε αυτή την κατάσταση όπως διαμορφώνεται διεθνώς, κατά την άποψη πολλών τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση, υπερισχύουν οι παγίδες που κρύβει η Χάγη αν η Ελλάδα μπει σε αυτή τη συζήτηση τώρα.

Κατά τον γραμματέα του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα η όλη συζήτηση εμπεριέχει ένα πλαστό δίλημμα καθώς «η σύγκρουση μπορεί να οδηγήσει σε συνεκμετάλλευση αλλά και η συνεκμετάλλευση προετοιμάζει την επόμενη σύγκρουση, με θύματα ξανά τους λαούς αλλά και το περιβάλλον».

Πάντως η γραμμή που έχει προκριθεί από την πρώην υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη είναι η ένταξη της πορείας για τη Χάγη στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μιας νέας στρατηγικής που θα επιδιώκει μια «ειδική σχέση» ΕΕ και Τουρκίας.

Την ίδια στιγμή είναι ενδεικτικό των προβληματισμών στους πολιτικούς κύκλους των Αθηνών ότι ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς τάσσεται κατά της προσφυγής στη Χάγη, ενώ υπέρμαχος της προετοιμασίας για την προσφυγή στη Χάγη εμφανίζεται με μαχητική αρθρογραφία ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά, Ευάγγελος Βενιζέλος.

Κατά την άποψη του καθηγητή Κ. Π. Ιωακειμίδη το πολιτικό δίλημμα της Αθήνας και ο φόβος για την προσφυγή στη Χάγη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι ο παράγοντας χρόνος δεν λειτουργεί υπέρ της Ελλάδας, αλλά υπέρ της Τουρκίας.