Πλατεία Ομονοίας: Αγωνία για τα αποκαλυπτήρια –Το εντυπωσιακό σιντριβάνι και ο ευρωπαϊκός αέρας

Βίντεο – Φωτογραφίες: Δημήτρης Πέρρος

Σίγουρα όσοι περνούν καθημερινά από το κέντρο και συγκεκριμένα από την πλατεία Ομονοίας έχουν παρατηρήσει πως έχουν ήδη ξεκινήσει έργα για την ανάπλαση της ιστορική πλατείας που μέσα στα χρόνια κατέληξε σε ένα χώρο απέραντου τσιμέντου, χωρίς κανένα αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον.

Τα αποκαλυπτήρια λοιπόν της νέας πλατείας Ομονοίας θα γίνουν εντός Φεβρουαρίου και το μόνο για το οποίο είμαστε σίγουροι είναι για την επιστροφή του πελώριου αυτού σιντριβανιού, το οποίο οι περισσότεροι θυμούνται από τις παλιές ελληνικές ταινίες.

Η εμβληματική πλατεία, ένας τόπος που προκαλεί συγκίνηση σε γενιές και γενιές, τόπος συνάντησης όταν δεν υπήρχαν τα… κινητά, μια περιοχή που «έλαμπε» τις προηγούμενες δεκαετίες, μετατράπηκε τα τελευταία χρόνια σε σύμβολο παρακμής.

Αντί ο σταθμός του μετρό και τα έργα αναβάθμισης του ηλεκτρικού να φέρουν την ανάπτυξη, έγινε το αντίθετο. Σκοτάδι, παραοικονομία, παράνομες δραστηριότητες, φόβος εγκαταστάθηκε εκεί που κάποτε υπήρχαν καφενεδάκια, ο κόσμος έκανε τη βόλτα του, το όμορφο συντριβάνι είχε γίνει τοπόσημο μιας Αθήνας που άλλαζε ραγδαία.

Η μεγάλη αλλαγή έρχεται την κατάλληλη στιγμή, αν σκεφτεί κανείς πως η πλατεία Ομονοίας έχει χάσει κάθε αισθητική εδώ και χρόνια. Εκεί που κάποτε η πλατεία ήταν η καρδιά της Αθήνας πλέον το μόνο που την χαρακτηρίζει είναι η παρακμή και η κακογουστιά.

Και τώρα που γίνονται τα πρώτα βήματα ανάπτυξης, με πεντάστερα ξενοδοχεία και καταστήματα υψηλής αισθητικής δεν θα μπορούσε παρά να αλλάξει και η όψη της πλατείας.

Αν και ο κόσμος έχει κουραστεί από τις συνεχείς αλλαγές, το μόνιμο εργοτάξιο και τελικά την κακή εικόνα που δεν «τραβούσε» κανέναν, τώρα υπάρχει ανυπομονησία για το πώς θα συνδεθεί το… ένδοξο παρελθόν με την εποχή μας.

Τι αναμένεται να δούμε λοιπόν σε λίγες εβδομάδες και πως ο δήμος Αθηναίων σκοπεύει να επαναφέρει αυτή την λάμψη και το «μπρίο» που την θέση τους έχουν πάρει εδώ και χρόνια κάποιες τσιμεντένιες σιδηροκατασκευές;

Το come back του σιντριβανιού

Αρχικός στόχος της διαπλασης της πλατείας Ομονοίας είναι να επιστρέψει αυτό το τεράστιο σιντριβάνι που παραπέμπει στις δεκαετίες ’60 και ’70 όταν η Ομόνοια δέχθηκε την τελευταία της διαμόρφωση πριν τον ορυμαγδό που προκάλεσαν τα έργα του Μετρό στη δεκαετία του ’90.

Οι άλλες εκπλήξεις

Τα μόνα στοιχεία που είναι γνωστά, προέρχονται από τις συνοπτικές αναφορές που έκαναν οι υπεύθυνοι των εταιρειών-δωρητών στα σημειώματα που κοινοποίησε η δημοτική αρχή όταν έγινε η συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο της 31/10/2019.

• Με βάση λοιπόν όσα ανέφεραν οι χορηγοί, πάνω στην πολύπαθη κεντρική πλατεία θα εγκατασταθεί:
• Σιντριβάνι με διάμετρο 30 μέτρων, 13 πίδακες νερού, 188 δέσμες νερού και 90 υποβρύχιους προβολείς.
• Ενας πίδακας που θα εξακοντίζει νερό σε ύψος 20 μέτρων θα βρίσκεται στο κέντρο του σιντριβανιού.
• Τέσσερις πίδακες θα βρίσκονται σε ακτίνα 12 μέτρων και θα πετούν νερό σε ύψος 14 μέτρων.
• Άλλοι οκτώ πίδακες θα βρίσκονται σε ακτίνα 17 μέτρων και θα πετούν νερό σε ύψος 8 μέτρων.
• Περιφερειακά στα 30 μέτρα και μέσα από κυκλικό αγωγό θα πετάγονται 188 δέσμες νερού με ύψος κορυφής τα 5 μέτρα
• Σε ιστό θα τοποθετηθεί ανεμόμετρο που θα ενημερώνει την κεντρική μονάδα ελέγχου να μειώνει το ύψος των πιδάκων όταν η ταχύτητα του ανέμου θα ξεπερνά κάποια όρια. Υπενθυμίζεται ότι το πρόβλημα της διασποράς υδάτων ήταν έντονο όταν υπήρχε το σιντριβάνι παλιότερα αλλά και όταν επιχειρήθηκε να λειτουργήσει το ύψους 15 μέτρων γλυπτό του Ζογγολόπουλου που έμεινε τελικώς ανενεργό.

Εντός Φεβρουαρίου θα έχει ολοκληρωθεί η ανακατασκευή

Εντός του Φεβρουαρίου θα έχει ολοκληρωθεί η ανακατασκευή της πλατείας Ομονοίας και θα δοθεί σε χρήση, ανακοίνωσε την Δευτέρα (27/1/2020) σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας, ο αντιδήμαρχος Αστικών Υποδομών και Σχεδίου Πόλεως, Βασίλης-Φοίβος Αξιώτης.

Επίσης, ενημέρωσε το Σώμα ότι ο δήμος προβαίνει και στην περίφραξη οκτώ επικίνδυνων κτιρίων. Για το θέμα αυτό, ο αντιδήμαρχος Δόμησης και Κτιριακών Υποδομών, Γιώργος Αποστολόπουλος, δήλωσε ότι η εργολαβία κατεδάφισης επικίνδυνων κτιρίων έχει δρομολογηθεί και αυτό που αναμένεται για να ξεκινήσει, είναι η έκδοση των σχετικών αδειών και εγκρίσεις όπως από το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής.

Χορηγίες και οικονομική αξία

Υπενθυμίζεται ότι τα έργα γίνονται με χορηγίες ιδιωτών και βρίσκονται σε εξέλιξη με εντατικούς ρυθμούς από τον περασμένο Οκτώβριο.

Τότε, στις 31 Οκτωβρίου 2019, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε κατά πλειοψηφία να κάνει δεκτές τις πράξεις δωρεάς μέσω των οποίων τρεις φορείς, η τεχνική εταιρεία Ηλέκτωρ, το Κοινωφελές Ιδρυμα Λασκαρίδη και η Fontana Fountains προσφέρονταν να συμβάλουν στη δημιουργία νέου σιντριβανιού στην Πλατεία Ομονοίας.

Η οικονομική αξία της συμβολής του Ιδρύματος Λασκαρίδη για την εγκατάσταση του σιντριβανιού προσδιοριζόταν από το ίδιο στα 430.000 ευρώ.

Από την πλευρά της η Ηλέκτωρ είχε αναλάβει να γκρεμίσει ότι εμποδίζει την εγκατάσταση του σιντριβανιού, να κάνει όλες τις εργασίες στεγάνωσης της δεξαμενής του και συναρμογής με την πλακόστρωση της πλατείας, να ολοκληρώσει έργα πρασίνου και άρδευσης στον περιβάλλοντα δακτύλιο και να εγκαταστήσει καταγραφικό σταθμό δομικής παρακολούθησης που θα μείνει επί 9 μήνες και θα παρακολουθεί την τσιμεντόπλακα πάνω στην οποία θα εδράζεται το σιντριβάνι.

Η πλατεία Ομονοίας είχε τις… δικές της εποχές!

Η Ομόνοια είναι η πιο παλιά πλατεία της Αθήνας, από την οποία ξεκινούν ακτινωτά οι βασικές οδικές αρτηρίες της πόλης, Σταδίου, Αθηνάς, Πανεπιστημίου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς και Αγίου Κωνσταντίνου, καθώς και οι οδοί Κοτοπούλη και Δώρου, που έχουν πεζοδρομηθεί.

Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας των Κλεάθη και Σάουμπερτ (1834), ο χώρος προοριζόταν για την ανέγερση των Ανακτόρων. Στη συνέχεια αποφασίστηκε η ανέγερση του Ναού του Σωτήρος, προκειμένου το έθνος να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς το Θείο για την απελευθέρωση.

Ο έρανος, όμως, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα και το ποσό που συγκεντρώθηκε διατέθηκε για την ανέγερση του ναού της Μητροπόλεως. Ο χώρος διαμορφώθηκε σε πλατεία το 1846 και αρχικά πήρε το όνομα Πλατεία Ανακτόρων και στη συνέχεια Πλατεία Όθωνος, προς τιμή του βασιλιά.

Αποτελούσε το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής. Το 1862 μετονομάσθηκε σε Πλατεία Ομονοίας, όταν στο χώρο αυτό συγκεντρώθηκαν και έδωσαν όρκο «Ομονοίας» οι αρχηγοί των αντιπάλων πολιτικών μερίδων, οι οποίες είχαν προκαλέσει λόγω του δυναστικού αιματηρές ταραχές στη χώρα.

Μία πράσινη πλατεία

Ήταν απομεσήμερο της 14ης Οκτωβρίου, όταν πλήθος Αθηναίων συγκεντρώθηκε στην Πλατεία για να πανηγυρίσει την έξωση του Όθωνα. Μετά τη δοξολογία, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Δημήτριος Βούλγαρης (γνωστός και ως Τζουμπές) απευθύνθηκε προς τους συγκεντρωμένους. Ανάμεσα στα άλλα ακούστηκαν και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της «Ομονοίας» όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις.»

Κατά την περίοδο της βασιλείας του Γεωργίου Α’ η πλατεία ευπρεπίστηκε και δενδροφυτεύτηκε. Στήθηκε και μια μαρμάρινη εξέδρα, όπου κάθε Κυριακή παιάνιζε μια στρατιωτική μπάντα προς τέρψη των θαμώνων.

Ομόνοια: To… Κολωνάκι του 1930

Η πλατεία με την πάροδο του χρόνο αποτέλεσε το κέντρο της κοσμικής κίνησης στην Αθήνα μέχρι το 1930, οπότε ανασκάφηκε το υπέδαφος της για να γίνει ο υπόγειος σταθμός του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Πειραιώς – Αθηνών. Έκτοτε άρχισε να αποκτά περισσότερο εμπορικό χαρακτήρα και να αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Αθήνας για τους κατοίκους της επαρχίας, που έρχονταν στην πρωτεύουσα.

Η εποχή του σιντριβανιού

Στις 15 Οκτωβρίου 1954 άρχισε η διαρρύθμιση του υπόγειου χώρου, με την κατασκευή μιας υπόγειας πλατείας με τράπεζες, καταστήματα και ταχυδρομείο, αλλά και με τις πρώτες κυλιόμενες σκάλες.

Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1960 με τη διαμόρφωση της επιφάνειας της Πλατείας Ομονοίας σε τεχνητή λίμνη με σιντριβάνια, στην οποία συχνά βουτούσαν οι φίλαθλοι, έπειτα από κάποια επιτυχία εθνικής ομάδας και οι οπαδοί του Παναθηναϊκού για τους θριάμβους της ομάδας τους. Με την πάροδο του χρόνου, η Πλατεία Ομονοίας υπέστη και άλλες μεταμορφώσεις, λόγω του αυξανόμενου κυκλοφοριακού φόρτου στο κέντρο της Αθήνας.

Η γκρι εποχή

Η τελευταία… ανακαίνιση της πλατείας έγινε πριν την Ολυμπιάδα του 2004. Σήμερα μοιάζει με ένα χώρο απέραντου… τσιμέντου με κάποιες σιδηροκατασκευές αμφιβόλου αισθητικής.

Και οι… περιπέτειες της πλατείας δεν τελειώνον εδώ αφού ένα ακόμη σχέδιο ανάπλασης της πλατείας ήδη βρίσκεται στα χαρτιά. Τουλάχιστον, αυτό υπόσχεται περισσότερο πράσινο αλλά και αποκατάσταση της εύρυθμης ζωής στην πλατεία Ομονοίας…

Η ιστορία της ανά σταθμούς:

1833: Οι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Σάουμπερτ ετοιμάζουν ένα σχέδιο με ορθογώνια πλατεία, όπου θα χτίζονταν τα ανάκτορα με θέα την Ακρόπολη και θα ονομαζόταν πλατεία Ανακτόρων. Το σχέδιο δεν προχώρησε ποτέ.

1844: Ο Βαυαρός αρχιτέκτονας Λέο φον Κλέντσε αναλαμβάνει να αναθεωρήσει το προηγούμενο σχέδιο. Η πρότασή του προβλέπει τη δημιουργία μιας μικρής κυκλικής πλατείας, με την ονομασία Πλατεία Όθωνος. Ούτε αυτό το σχέδιο προχώρησε.

1846: Ο χώρος διαμορφώνεται σε πλατεία, παίρνει το όνομα Πλατεία Ανακτόρων και στη συνέχεια Πλατεία Όθωνος. Ήταν το βορειότερο άκρο της πόλης και το τέρμα του εξοχικού περιπάτου των Αθηναίων της εποχής.

1862: Η πλατεία ονομάζεται Πλατεία Ομονοίας, όταν με την εκθρόνιση του Όθωνα οι δύο αντιμαχόμενες πολιτικές παρατάξεις έδωσαν τα χέρια.

1877: Η πλατεία φωτίζεται με λάμπες φωταερίου.

1880: Δημιουργείται η αφετηρία του ιπποσιδηροδρόμου.

1895: Δημιουργείται ο σταθμός του τρένου Αθηνών – Πειραιώς και από τότε θεωρείται και το κέντρο της πρωτεύουσας.

1930: Η Πλατεία Ομονοίας γίνεται κυκλική. Κατασκευάζονται περίπτερα για τους ανθοπώλες, αποκτά εμπορικό χαρακτήρα και αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο σημείο για τους κατοίκους της επαρχίας που έρχονταν στην πρωτεύουσα.

1954: Αρχίζει η διαρρύθμιση του υπόγειου χώρου, με την κατασκευή μιας υπόγειας πλατείας με τράπεζες, καταστήματα και τις πρώτες κυλιόμενες σκάλες.

1960: Γίνεται η πρώτη μεγάλη αναδιάταξη. Ξηλώθηκε το τραμ, ο χώρος της πλατείας περιορίστηκε και στο κέντρο της μπήκε ένα σιντριβάνι.

1988: Εγκαθίσταται ο γυάλινος «Δρομέας», έργο του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου, μέχρι που μετεγκαταστάθηκε μπροστά από το Hilton όταν άρχισαν οι εργασίες του μετρό.

2004: Η τελευταία ανάπλαση της Πλατείας Ομονοίας, με αφορμή και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ολοκληρώνεται. Είναι η εικόνα που είχαμε μέχρι σήμερα.