Σιάτιστα : Η αρχόντισσα της Δυτικής Μακεδονίας

Πόλη χτισμένη σε πλαγιά του όρους Άσκιου (Σινιάτσικου), πάνω από την κοιλάδα του Aλιάκμονα (υψόμετρο 920), η Σιάτιστα διαφυλάσσει σε μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό χρώμα της.

Η έδρα του Δήμου Βοΐου διαθέτει δύο γραφικές συνοικίες, τη Xώρα (Άνω Σιάτιστα) και τη Γεράνεια (Κάτω Σιάτιστα).

Η Σιάτιστα ιδρύθηκε μετά την κατάληψη της Μακεδονίας από τους Τούρκους (15ος αιώνας) και εξελίχθηκε σε σημαντικό αστικό κέντρο χάρη στην κατεργασία του δέρματος και της γούνας, την αμπελοκαλλιέργεια, την ανάπτυξη της βαφικής και της υφαντικής.

Γνώρισε οικονομική και πνευματική ακμή το 18ο και το 19ο αιώνα, όταν οι εμπορικοί οίκοι της ανέπτυξαν δραστηριότητα τόσο στην ευρύτερη τουρκοκρατούμενη περιοχή όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα της ανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης.

Τα γουναρικά, τα κρασιά (φημισμένο είναι και σήμερα το ηλιαστό κρασί) και η ρακή της Σιάτιστας απέκτησαν την περίοδο εκείνη μεγάλη φήμη σε πόλεις όπως η Βενετία, η Βιέννη, η Λιψία, η Μόσχα και η Βουδαπέστη.

Αψευδείς μάρτυρες της ανάπτυξης αυτής υπήρξαν οι εκκλησίες, τα σχολεία και τα σπουδαία αρχοντικά της πόλης, που διατηρούνται έως σήμερα και εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες με τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο, τα υπέροχα ξυλόγλυπτα, τα τζάκια, τις τοιχογραφίες και τα βιτρό.

Μεταξύ άλλων, οι επισκέπτες θαυμάζουν τα αρχοντικά των Mανούση (1762), Nεραντζόπουλου (1754), Πουλκίδη (1752) και Δόλγκηρα, το οποίο λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο.

Από πλευράς θρησκευτικών μνημείων ξεχωρίζει η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, με αξιόλογες αγιογραφίες, θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο και δυο εικόνες του Xριστού και της Παναγίας, έργα του κρητικού αγιογράφου Θεόδωρου Πουλάκη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Δημητρίου (πολιούχου της Σιάτιστας), που εγκαινιάστηκε το 1928 σε σχέδια του σιατιστινού αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου (το αρχικό κτίσμα είχε ανεγερθεί το 1647). Δίπλα στο ναό υψώνεται εξαγωνικό κωδωνοστάσιο του 1856.

Στο Tραμπάντζειο Γυμνάσιο φιλοξενούνται βοτανική (εκατοντάδες φυτικά δείγματα, πληροφορίες για τη μοναδικότητα της χλωρίδας κ.ά.) και παλαιοντολογική (απολιθώματα προϊστορικών ζώων) συλλογή.

Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Σιάτιστας περιλαμβάνει εικόνες, ξυλόγλυπτα, έργα μικροτεχνίας, συλλογή βιβλίων και χειρογράφων, καθώς και λειτουργικά άμφια, που προέρχονται από ναούς και μονές της ευρύτερης περιοχής.

Πόλο έλξης για τους βιβλιόφιλους αποτελεί η Μανούσεια Ιστορική Βιβλιοθήκη Σιάτιστας, με σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα.