Το Άουσβιτς και οι ευθύνες των «απλών Γερμανών»

Στις 27 Ιανουαρίου του 2020 τιμήθηκαν σε μια συγκινητική τελετή μνήμης  τα 75 χρόνια από τότε που έκλεισε το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς , δηλαδή ο σύγχρονος ναός της βαρβαρότητας.

Και εκπέμπει πραγματικά το δικό του ισχυρό συμβολισμό η παρουσία του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη – για πρώτη φορά- σε τέτοιες τελετές, αφού 65.000 ‘Έλληνες Εβραίοι εξολοθρεύθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς .

Όμως σήμερα δεν είναι καθόλου αρκετό μια μέρα το χρόνο να γίνεται απλώς μια εκδήλωση μνήμης , αφού οι νεοναζί εκπρόσωποι της «υπεροχής της λευκής φυλής» σηκώνουν και πάλι κεφάλι και ένα αποτρόπαιο κύμα αντισημιτικών επιθέσεων καταγράφεται και στις δύο ακτές του Ατλαντικού.

Είναι αναγκαίο λοιπόν να κατανοήσουμε – και σήμερα- πώς φθάσαμε στο Ολοκαύτωμα. Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα ήθελα εν συντομία να επαναφέρω στο προσκήνιο τις σκέψεις που είχε υποστηρίξει ένας πανεπιστημιακός του Χάρβαρντ, ο Ντάνιελ Γκολντχάγκεν, όταν το 1998 είχε εκδώσει το βιβλίο «Πρόθυμοι Δήμιοι: Εκτελεστές του Χίτλερ- Οι συνηθισμένοι Γερμανοί και το Ολοκαύτωμα».

Το βιβλίο αυτό είχε προκαλέσει σάλο στη Γερμανία. Γιατί; Γιατί υποστηρίζει ένθερμα – και τεκμηριωμένα-  μια σκέψη , που ίσως να έχει περάσει από το μυαλό όλων μας.

Δηλαδή ότι οι απλοί Γερμανοί , οι συνηθισμένοι άνθρωποι από όλες τις κοινωνικές τάξεις, είχαν στηρίξει ενεργητικά (και όχι απλώς από αδιαφορία) τη γενοκτονία των Εβραίων!

Ποια ήταν η αιτία αυτής της ενεργητικής υποστήριξης; Ένας δηλητηριώδης φυλετικός αντισημιτισμός που τροφοδοτήθηκε από τη χριστιανική κουλτούρα,  και παγίωσε την άποψη – πριν ακόμη έλθουν οι ναζί στην εξουσία- ότι οι Εβραίοι ήταν μια θανάσιμη απειλή για το γερμανικό έθνος.

Ο Jude, ο Εβραίος, ήταν ένα μεταφυσικό φόβητρο με διαβολικές ιδιότητες που έπρεπε να εξοντωθεί. Όταν αργότερα ο Χίτλερ αξίωσε την επιβολή των υπερανθρώπων ( Uebermenschen) πάνω στους υπάνθρωπους ( Untermenschen) , η κουλτούρα αυτή οδήγησε σταδιακά τους Γερμανούς στην εξόντωση ενός ολόκληρου λαού!

Ο Γκολντχάγκεν, ο συγγραφέας, απορρίπτει αιτιολογημένα την εκδοχή ότι οι Γερμανοί στρατιώτες εκτελούσαν απλώς διαταγές και σκιαγραφεί την κλιμακωτή εξέλιξη των διάφορων μέτρων που ενίσχυσαν ενεργητικά οι απλοί  Γερμανοί πολίτες :

Δηλαδή την απόλυση των χιλιάδων Εβραίων δημοσίων υπαλλήλων, τη «Νύχτα των κρυστάλλων», τις ταμπέλες στους δρόμους του Μονάχου και αλλού ( του τύπου: η είσοδος των Εβραίων σε αυτό το μέρος γίνεται με δική τους ευθύνη) κλπ.

Επίσης ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο απλός Γερμανός ερχόταν καθημερινά σε επαφή με τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης , αφού μόνο στο Βερολίνο υπήρχαν 645 (!)

Όμως το πιο εκπληκτικό πράγμα που αναφέρει είναι το εξής : Τη μια μέρα οι Γερμανοί στρατιώτες έκαναν μαζικές δολοφονίες και την άλλη μέρα διοργάνωναν κοινωνικές βραδιές οι οποίες ήταν αφιερωμένες στο Θεό (ή τον Μπαχ)!

Αυτός ο διχασμός της προσωπικότητας μπορεί να εξηγηθεί, μόνο αν θεωρήσει κανείς ότι οι Γερμανοί είχαν αφομοιώσει μια κοσμοαντίληψη που αποδεχόταν ως ηθικό καθήκον την εξόντωση του παγκόσμιου εβραϊσμού!

Το παραπάνω βιβλίο υπέστη έντονη κριτική γιατί υποβάθμισε την επίδραση που είχε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης στη συνείδηση των Γερμανών ή ότι υπήρχε τεράστια οικονομική κρίση (ανεργία 40%) κλπ.

Το συμπέρασμα; Παρά τις παραπάνω ενστάσεις όλοι είναι απαραίτητο να θυμόμαστε αυτού του είδους τις αναλύσεις, γιατί ο ναζισμός και το   Άουσβιτς  δεν «εκκολάφθηκαν» – ως φαινόμενα- από μόνα τους!

Είτε συμφωνεί κανείς, είτε διαφωνεί η στάση  των «απλών Γερμανών πολιτών» – με τη συνδρομή βεβαίως και άλλων παραγόντων, όπως η οικονομική κρίση-  οδήγησε στην επώαση του ναζιστικού φαινομένου!

Αυτό πρέπει να το θυμόμαστε όλοι- ειδικά σήμερα- γιατί ο νεοναζισμός και ο αντισημιτισμός αναζωπυρώνονται και πάλι στην Ευρώπη και την Αμερική!

Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι Καθηγητής  της  Νομικής Σχολής του ΑΠΘ (kalfelis@law.auth.gr)