Κώστας Αξελός : Το παιχνίδι του κόσμου, το παιχνίδι του χρόνου

«Εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια, όλα όσα είναι και γίνονται εμφανίζονται στο φως του λόγου: από τον λόγο και ως λόγος».

«Καθώς ξετυλίγεται, μια γλώσσα ξετυλίγει τον κόσμο».

«Πολύ γρήγορα ο λόγος διακλαδώνεται: από τη μεριά των λέξεων και της ομιλίας, της γλώσσας και της γλωσσικής δομής (που τις αναλαμβάνουν η γραμματική και το συντακτικό, η ρητορική και η λογική, η λογοτεχνία κι η φωνολογική και σημασιολογική γλωσσολογία) κι από τη μεριά των σχημάτων, των αριθμών και των (γεωμετρικών και μαθηματικών) σχέσεων. Οι δύο δρόμοι έχουν την τάση να συναντώνται σε τυποποιήσεις, στις δομές και στις αξιωματικές διατυπώσεις, παρότι οι δύο αυτές διαδρομές του λόγου δεν κατορθώνουν να έλθουν σε διάλογο».

«Το παιχνίδι, ως παιχνίδι του κόσμου, είναι θα μπορούσα να πω ο άξονας της στοχαστικής μου προσπάθειας. Γιατί αυτό που κάνει πιο πολύ ο στοχαστής είναι να μένει μέσα σε μια στοχαστική προσπάθεια. Το παιχνίδι του κόσμου θα μπορούσα να το ονομάσω με τον ίδιο τρόπο παιχνίδι του χρόνου ή με τον ίδιο τρόπο μεταμορφώσεις αποσπασμάτων του όλου. Για να καταλάβουμε κάπως τι εννοώ ως παιχνίδι, πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος όλες τις ψυχολογικές – κοινωνιολογικές ερμηνείες του παιχνιδιού, που αφορούν τμηματικά παιχνίδια. Το φλερτ ή το φουτμπόλ, ένας πόλεμος ή ένα ματς τένις. Είναι τμηματικά παιχνίδια, που γίνονται μέσα στον κόσμο, είναι δηλαδή ενδοκοσμικά. Εγώ μιλάω για ένα παιχνίδι που είναι το παιχνίδι του κόσμου του ίδιου, ο οποίος δεν υπόκειται σε καμιά αρχή».

Ο Κώστας Αξελός (1924-2010), φιλόσοφος και καθηγητής Φιλοσοφίας, με σπουδαίο έργο στη Γαλλία, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους έλληνες στοχαστές.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 26 Ιουνίου 1924. Παράλληλα με τις γυμνασιακές σπουδές του παρακολούθησε μαθήματα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στη Γερμανική Σχολή.

Ενεγράφη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά ο πόλεμος τον έστρεψε προς την πολιτική.

Έλαβε μέρος στην Αντίσταση ως οργανωτής, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κομμουνιστικού κινήματος (1941-1945).

Η συμμετοχή του στα Δεκεμβριανά, το 1944, είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη, τη φυλάκιση και το βασανισμό του.

Αφού καταδικάστηκε σε θάνατο από κυβερνητικό στρατοδικείο και υπέστη εικονική εκτέλεση, κατάφερε τελικά να δραπετεύσει.

Από το 1945 εγκατέλειψε την ενεργό πολιτική και το ΚΚΕ τον διέγραψε από τις τάξεις του.

Στα τέλη του 1945, με τη συνδρομή του Οκτάβιου Μερλιέ, τότε διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας, επιβιβάστηκε στο θρυλικό πλοίο «Ματαρόα» και κατέφυγε στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα.

Σπούδασε Φιλοσοφία στη Σορβόννη, όπου υποστήριξε τις δύο διδακτορικές του διατριβές («Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής» και «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία»).

Από το 1950 έως το 1957 εργάστηκε ως ερευνητής στο C.N.R.S. (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας), στο Φιλοσοφικό Τμήμα.

Κατόπιν συνέχισε την ερευνητική του εργασία για τις δύο διδακτορικές διατριβές του στην École Pratique des Hautes Études (Πρακτική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών) έως το 1959.

Από το 1962 έως το 1973 δίδαξε Φιλοσοφία στη Σορβόννη.

Υπήρξε συνεργάτης και αργότερα διευθυντής σύνταξης της επιθεώρησης Arguments (1956-1962), ενώ αργότερα ίδρυσε και διηύθυνε την ομότιτλη σειρά των Éditions de Minuit, όπου εξέδωσε και τα περισσότερα δικά του έργα.

Δημοσίευσε (Ελληνικά στην αρχή και ακολούθως Γαλλικά κατά κύριο λόγο, αλλά και Γερμανικά) σειρά βιβλίων, που έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες.

Μείζον έργο του Αξελού θεωρείται «Το παιχνίδι του κόσμου», το οποίο, μαζί με τα βιβλία «Συμβολή στη λογική» και «Προς την πλανητική σκέψη», περιλαμβάνεται στην τριλογία «Το ξετύλιγμα του παιχνιδιού».

Εξάλλου, ο Αξελός μετέφρασε στα Γαλλικά έργα των Χάιντεγκερ και Λούκατς, ενώ έδωσε διαλέξεις σε όλον τον κόσμο.

Τον Απρίλιο του 2000 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και το Μάρτιο του 2009, κατά τη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην Ελλάδα, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας του ΑΠΘ.

Ο Κώστας Αξελός απεβίωσε στο Παρίσι, στις 4 Φεβρουαρίου 2010.