Σκοτεινές πλευρές της Ιστορίας

Με την ευκαιρία των εορτασμών για τα 200 χρόνια από το 1821 θα είναι μια ευκαιρία να κοιτάξουμε την ιστορία κι από κάποιες πλευρές που τις κρατάμε αθέατες. Δεν πέρασαν όλα αυτά τα χρόνια με πράξεις δόξας, θάρρους, εντιμότητας κι εθνικής ανάτασης. Υπήρξαν και περίοδοι ντροπής, προδοσίας, δειλίας και προδοτικής αναβλητικότητας. Δεν υπάρχει όμως κανένας λόγος όλα αυτά να κρύβονται και να εξαφανίζονται από την εθνική μνήμη. Διότι αποτελούν προϊόντα συγκεκριμένων συνθηκών που μπορούν να διδάξουν, εξηγώντας καταστάσεις και διευκρινίζοντας συνθήκες και διλήμματα.

Αναγνωρίζοντας την αλήθεια μαθαίνουμε. Διαμορφώνουμε καλύτερους χαρακτήρες και ευκολότερα μπορούμε να σκεφθούμε για τις επιλογές του αύριο. Αναγνωρίζουμε τον ηρωισμό προσώπων αλλά και κοινωνιών του παρελθόντος δίχως όμως να ψάχνουμε τη δυναμική που τα δημιούργησε. Ξέρουμε για τον ρόλο της Υδρας, των Σπετσών και των Ψαρών. Αγνοούμε όμως τον σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ τους που οδήγησε λ.χ. στη σφαγή των Ψαρών από τους Τούρκους, διότι υπήρξε απροθυμία να ζητηθεί βοήθεια από τα άλλα δύο «ανταγωνιστικά» νησιά.

Οπως και ότι το μεγαλείο τους είχε οικοδομηθεί πάνω σε ένα είδους «λαϊκού καπιταλισμού». Οπου οι πρόσοδοι της ναυτιλίας μοιράζονταν στους καραβοκύρηδες, τους καπεταναίους και τα απλά πληρώματα. Κι ότι τη διοίκηση των νησιών την ασκούσαν πέντε οικογένειες (δημογεροντία) που είχαν και το βάρος των κοινών δαπανών. Αποφάσιζαν δηλαδή αυτοί που πλήρωναν, κι όχι αυτοί που εισέπρατταν.

Αρνητικές βέβαια υπήρξαν και κάποιες άλλες σελίδες της ιστορίας με πρωταγωνιστές κάποιους από τους νησιώτες αυτούς. Οταν ο ήρωας Μιαούλης λ.χ. κατέκαψε τον ελληνικό στόλο στον Πόρο κι έπιασε αιχμάλωτο τον μπουρλοτιέρη Κανάρη που, σαν αξιωματούχος της κυβέρνησης του Καποδίστρια, δεν συμφωνούσε με τις απαιτήσεις των Υδραίων και ιδίως του Κουντουριώτη. Οι εμφύλιοι σπαραγμοί που για τα οφίκια και μόνο (ίσως και για κάποια γρόσια) οδηγούσαν σε αδελφοκτόνες αιματοχυσίες. Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε γιατί αρνήθηκε να δώσει τον τούρκικο τίτλο του «Μπέη της Μάνης» στον Μαυρομιχάλη. Οι καπεταναίοι της Στερεάς λ.χ. ανταγωνίζονταν για τα «καπάκια» (φεουδαρχικά τιμάρια) που εξασφάλιζαν από τους τούρκους επικυριάρχους. Κι άλλαζαν αφεντικά κι αφοσίωση κατά πώς βόλευε κάθε φορά τα συμφέροντά τους.

Τέτοια και πολλά άλλα (όπως λ.χ. η φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και η έκδοση εφημερίδας στην Υδρα – που φύλαγαν ένοπλοι Υδραίοι – με αποκλειστικό σκοπό την ανατροπή του Καποδίστρια) έχει να δείξει η σωστή ανάγνωση της ιστορίας μας. Και τότε και σε πιο πρόσφατες εποχές. Ομως όλα αυτά αποτελούν μέρος των ιστορικών μας καταβολών. Κι οφείλουμε να τα προσεγγίσουμε με νηφαλιότητα και καθαρότητα νου. Γιατί αυτά συνθέτουν τον εαυτό μας. Ετσι διαμορφώθηκε ο εθνικός μας χαρακτήρας. Και μόνο αν τα κατανοήσουμε θα μπορέσουμε να διδαχθούμε για το μέλλον.