Εγκλωβισμένη στις αντιφάσεις των δικών της εξαγγελιών για το προσφυγικό η κυβέρνηση

Οι τελευταίες εξελίξεις από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και ιδίως τη Μυτιλήνη δείχνουν ότι η κατάσταση είναι οριακή σε σχέση με τα διαχείριση του προσφυγικού.

Η κατάσταση με τις άθλιες συνθήκες στους καταυλισμούς τύπου Μόριας έχει φτάσει στο απροχώρητο. Είναι συνθήκη που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εύλογα οι άνθρωποι που βρίσκονται εσείς, πρόσφυγες και μετανάστες, να διαμαρτύρονται και να εξεγείρονται. Αυτό έδειξαν οι διαδηλώσεις που έκαναν στη Μυτιλήνη και που δυστυχώς αντιμετωπίστηκαν με καταστολή.

Από την άλλη, οι τοπικές κοινωνίες που άκουσαν υποσχέσεις για αποσυμφόρηση των νησιών και μεταφορά στην ενδοχώρα, βλέπουν να συνεχίζεται η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού αιτούντων άσυλο στα νησιά. Σε αυτό το έδαφος πληθαίνουν και οι αντιδράσεις από τη μεριά τους, ενώ διάφοροι τοπικοί παράγοντες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την αγανάκτηση προβάλλοντας ξενοφοβικές και ακροδεξιές απόψεις.

Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση αντί να σταθεί στα προβλήματα, εξετάζει σχέδια «πλωτών φραγμάτων», χωρίς συνεννόηση με τους ευρωπαϊκούς φορείς, σχέδια που προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις καθώς εμπεριέχουν σοβαρούς κινδύνους, αφού παρεμποδίζουν την ασφαλή άφιξη των αιτούντων άσυλο, παρότι αυτή αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.

Ακόμη και οι εξαγγελίες για τη δημιουργία μητρώου ΜΚΟ και εργαζομένων σε αυτές, δείχνουν να έρχονται περισσότερο για να ενισχύσουν μια ερμηνεία «υποκινούμενων» προβλημάτων παρά για να βελτιώσουν πραγματικά τα πράγματα.

Πάνω από όλα, το ίδιο το γεγονός ότι μέσα σε λίγους μήνες είχαμε ουσιαστικά τρεις διαφορετικές υπουργικές δομές για τη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού και του προσφυγικού, με αποκορύφωμα την επαναφορά του καταργημένου σχετικού υπουργείου, αποτελεί ομολογία τουλάχιστον απουσία σαφούς στρατηγικού σχεδιασμού.

Η έλλειψη ουσιαστικής προετοιμασίας

Είναι αλήθεια ότι η ΝΔ είχε προεκλογικά διατυπώσει τις αρχές με τις οποίες θα κινείτο στο συγκεκριμένο θέμα. Αυτές στηρίζονταν στα κλειστά κέντρα, που θα ήταν ταυτόχρονα υποδοχής, ταυτοποίησης και κράτησης, στις αλλαγές στη νομοθεσία για το άσυλο που θα επιτάχυναν τη διαδικασία και θα περιόριζαν τους δικαιούμενους ανθρωπιστικής προστασίας και τις γρήγορες απελάσεις.

Μόνο που πέραν των γενικών αρχών δεν υπήρχε πραγματικό σχέδιο, Επιπλέον, είναι προφανές ότι όλο το σχέδιο στηριζόταν σε μια υποεκτίμηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών αλλά και της δυσκολίας των απελάσεων.

Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί η κυβέρνηση αντιμέτωπη με μια κατάσταση όπου οι αφίξεις στα ελληνικά νησιά αυξήθηκαν, η κατάσταση σε χώρους όπως η Μόρια συνεχώς επιδεινωνόταν και χρειαζόταν η μετεγκατάσταση στην ενδοχώρα.

Αυτά αποτέλεσαν και ένα είδος προσγείωσης στην πραγματικότητα του ζητήματος, που εδώ και χρόνια περιπλέκεται και από τη συνεχή άρνηση των άλλων ευρωπαϊκών χωρών να αναλάβουν μέρος της ευθύνης που τους αναλογείς και της επιμονής τους τα ελληνικά νησιά να λειτουργούν ως «φραγμοί», αδιαφορώντας για το εάν αυτό συνεπάγεται στην πραγματική καθημερινή προσβολή των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας αυτών των ανθρώπων.

Οι προσδοκίες από τις εξαγγελίες

Η κυβέρνηση βρέθηκε έτσι αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις των ίδιων των εξαγγελιών και της ρητορικής της.

Την ώρα που οι τοπικοί παράγοντες από τα νησιά πίεζαν για ταχύτερες διαδικασίες αποσυμφόρησης, άλλοι τοπικοί παράγοντες στην ενδοχώρα, επίσης τις περισσότερες φορές προσκείμενοι στη κυβέρνηση, διαμαρτύρονταν και αντιδρούσαν για την ενδεχόμενη άφιξη αιτούντων άσυλο και διαμόρφωναν συνθήκες ενός ιδιότυπου αδιεξόδου.

Αντίστοιχα, την ώρα που η κυβέρνηση πρόβαλλε τις διάφορες εκκενώσεις καταλήψεων στέγασης, παρουσιάζοντάς της και ως καταπολέμησης της ανομίας, δεν έδειχνε την ίδια σπουδή για τις συνθήκες που θα έβρισκαν στις διάφορες δομές ή για τη συνέχιση της φοίτησης των προσφυγόπουλων στα σχολεία που είχε εξασφαλιστεί τα προηγούμενα χρόνια.

Επιπλέον, η ρητορική στελεχών της κυβέρνησης για το πώς η χώρα «δεν ήταν ξέφραγο αμπέλι» μπορεί να ικανοποιούσαν αντανακλαστικά του εκλογικού ακροατηρίου αλλά ταυτόχρονα διαμόρφωναν και ένα ευνοϊκό έδαφος για την επιστροφή ξενοφοβικών αντιμεταναστευτικών απόψεων, που με τη σειρά τους τροφοδοτούσαν και πάλι διάφορες αντιδράσεις σε τοπικό επίπεδο.

Οι πραγματικές δυσκολίες

Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση τώρα έρχεται αντιμέτωπη με τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος πέραν εύκολων ρητορικών εξαγγελιών.

Η πραγματικότητα είναι ότι παρά τη ρητορική της φύλαξης των συνόρων και της «αποτροπής», η άφιξη αιτούντων ασύλου δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί «επιχειρησιακά» παρά μόνο με το τίμημα του να κινδυνεύσει η ζωή τους όπως έχει δείξει η προηγούμενη εμπειρία.

Την ίδια στιγμή από την κατάσταση σε χώρες όπως η Συρία ή το Αφγανιστάν, στα προβλήματα από τη φτώχεια σε άλλες, και προοπτικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, είναι σαφές ότι οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές θα συνεχιστούν.

Αντίστοιχα, η λογική των κλειστών κέντρων με ταχείς διαδικασίες επιστροφής προσκρούει πάνω στην ίδια την ανάγκη της τήρησης της νομιμότητας ως προς τη διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου (συμπεριλαμβανομένων και των προσφυγών σε ανώτερο βαθμό), αλλά και στη διαπίστωση ότι οι απελάσεις συναντούν πλείστα εμπόδια. Αυτό αφορά και τον κίνδυνο πάλι διαμόρφωσης συνθηκών υπερσυμφόρησης και στα καινούρια κέντρα στα νησιά αλλά και στα κέντρα στην ενδοχώρα.

Η κατάσταση αυτή είναι προφανές ότι χρειάζεται μέτρα που να υπερβαίνουν κινήσεις όπως το «Μητρώο ΜΚΟ». Στην πραγματικότητα απαιτείται «αλλαγή παραδείγματος», με αφετηρία τις διαπιστώσεις ότι η λογική του «φραγμού» είναι επικίνδυνη και αλυσιτελής, ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των αιτούντων άσυλο, εάν δεν μπορέσει να φτάσει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα μείνει τελικά στη χώρα και άρα αντί για τον εγκλεισμό πρέπει να προκριθεί η ενσωμάτωση, ότι η επιμονή στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας είναι ο μόνος τρόπος για να ανακοπεί υψωθεί τοίχος στην επικίνδυνη επανεμφάνιση ακροδεξιών λογικών.