Κοροναϊός : 7+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για τη νέα επιδημία

Σε ετοιμότητα βρίσκονται οι υγειονομικές Αρχές (και) της χώρας μας εξαιτίας του παγκόσμιου συναγερμού που έχει σημάνει η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων του νέου κοροναϊού εντός Κίνας αλλά και η διασπορά του εκτός συνόρων, και συγκεκριμένα σε άλλες 26 χώρες ανά τον κόσμο. Μετά τις εξελίξεις αυτές, οι έλληνες επιστήμονες εκτιμούν ως ιδιαίτερα πιθανό ο 2019-nCoV να περάσει και τα ελληνικά σύνορα, συνιστώντας παράλληλα ψυχραιμία.

Υπό τα δεδομένα αυτά το ένθετο «Υγεία» απευθύνθηκε στον αναπληρωτή καθηγητή Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής στο Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Δημήτριο Παρασκευή, αναζητώντας απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τη νέα επιδημία.

Υπενθυμίζεται ότι ο ίδιος συνεργάστηκε με μια ομάδα διακεκριμένων επιστημόνων αποκαλύπτοντας πρόσφατα ότι οι νυχτερίδες είναι η πιο πιθανή πηγή προέλευσης του νέου κοροναϊού 2019-nCoV, που έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία. Το αποτέλεσμα αυτό ήρθε να καταρρίψει τις αρχικές υποθέσεις που ενοχοποιούσαν τα ερπετά για τη ραγδαία εξάπλωσή του στους ανθρώπους.

Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη που εκπονήθηκε από τον αναπληρωτή καθηγητή Δημήτριο Παρασκευή, τη δρα Ευαγγελία – Γεωργία Κωστάκη και τον επίκουρο καθηγητή Γκίκα Μαγιορκίνη από το Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, τον επίκουρο καθηγητή και αντιπρόεδρο του ΕΟΔΥ Γεώργιο Παναγιωτακόπουλο, τον καθηγητή Γεώργιο Σουρβίνο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και τον καθηγητή Σωτήριο Τσιόδρα της Ιατρικής Σχολής του  ΕΚΠΑ αφορούσε τη γενετική ανάλυση πλήρους γονιδιώματος του νέου κοροναϊού 2019-nCoVπου ευθύνεται για την επιδημική έκρηξη που ξεκίνησε από την πόλη Ουχάν στην Κίνα.

1. Σε πρόσφατη έρευνά σας διαπιστώσατε με την ερευνητική σας ομάδα ότι ο νέος κορωνοϊός προήλθε από νυχτερίδα. Πώς εκτιμάτε ότι μεταδόθηκε στον άνθρωπο;

Στη μελέτη μας βρέθηκε ότι ο νέος κοροναϊός παρουσιάζει μεγάλη γενετική ομολογία με αντίστοιχο ιό που μολύνει νυχτερίδες, καθ’ όλο το μήκος του γονιδιώματός του, και συνεπώς τα ζώα αυτά αποτελούν την πιο πιθανή πηγή για την αρχική μετάδοση στους ανθρώπους. Το ακριβές συμβάν της πρώτης μετάδοσής του και το αν η μετάδοση στον άνθρωπο έγινε απευθείας από τη νυχτερίδα ή μέσω άλλου ζώου δεν είναι γνωστά. Η αρχική υπόθεση ότι η μετάδοση έγινε μέσω ερπετών δεν ευσταθεί.

2. Ο κοροναϊός φαίνεται να χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλή θνησιμότητα. Υπό το δεδομένο αυτό, γιατί υπάρχει παγκόσμια ανησυχία;

Πράγματι ο κοροναϊός σχετίζεται με χαμηλό ποσοστό θανατηφόρων κρουσμάτων, αλλά δεδομένου του ότι αποτελεί έναν νέο ιό υπάρχει έντονη ανησυχία, κυρίως στον πληθυσμό, για το τι μπορεί να σημαίνει η νέα αυτή πιθανή απειλή. Η ανησυχία έγκειται στο ότι η επιδημία έχει προκληθεί από ένα νέο παθογόνο για το οποίο δεν υπάρχουν ειδικά φάρμακα ή εμβόλια για την αντιμετώπισή του. Παρ’ όλα αυτά, η διεθνής κοινότητα έχει αντιμετωπίσει με επιτυχία παρόμοιες απειλές, ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν, και γι’ αυτό συστήνει ψυχραιμία.

3. Η λύση θα μπορούσε να είναι το εμβόλιο; Πότε εκτιμά η επιστημονική κοινότητα ότι θα παραχθεί και εφόσον αυτό συμβεί θα υπάρξει η δυνατότητα κάλυψης του πληθυσμού, δεδομένου του ότι μόνο στην Κίνα οι κάτοικοι ξεπερνούν τα 1,4 δισ.

Η ανάπτυξη του εμβολίου εκτιμάται ότι θα διαρκέσει μερικούς μήνες, συμπεριλαμβανομένων και των κλινικών δοκιμών που είναι απαραίτητες για τον έλεγχο της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των εμβολίων. Αναφορικά με τη δυνατότητα κάλυψης του πληθυσμού, για νοσήματα όπως αυτά που προκαλούνται από τον νέο κοροναϊό, προκειμένου να επιτύχουμε συλλογική ανοσία, δηλαδή προστασία του πληθυσμού, θα αρκούσε να εμβολιαστεί ένα ποσοστό του πληθυσμού.

4. Πόσο πιθανή είναι η μετάλλαξη του νέου ιού; Αποτελεί πιθανό σενάριο;

Τα περισσότερα είδη ιών, συμπεριλαμβανομένου και του νέου κοροναϊού, αποτελούν παθογόνα που μεταλλάσσονται, δηλαδή αλλάζουν διαρκώς το γενετικό τους υλικό και τις βιολογικές τους ιδιότητες. Αυτή η συνεχής αλλαγή αποτελεί μια «φυσιολογική» διαδικασία για τους ιούς, χαρακτηρίζοντάς τους ως χαμαιλέοντες. Στο ερώτημα αν υπάρχει «μετάλλαξη» που μπορεί να αλλάξει δραματικά τις ιδιότητες ενός ιού, η απάντηση είναι ότι δεν παρατηρούνται συχνά μεγάλης κλίμακας αλλαγές στις ιδιότητές τους.

5. Ποιες είναι οι πιθανότητες να περάσει ο νέος κοροναϊός τα ελληνικά σύνορα; Και εάν τα περάσει, υπάρχει ο φόβος εξάπλωσής του, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα;

Η εισαγωγή του ιού στη χώρα μας αποτελεί ένα πιθανό σενάριο, χωρίς να μπορεί να προβλεφθεί το πότε ή το αν τελικά θα συμβεί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), αν εφαρμοστούν εγκαίρως και αποτελεσματικά οι οδηγίες και τα μέτρα ελέγχου, θα περιοριστεί σημαντικά η πιθανότητα περαιτέρω μεταδόσεων. Η διασπορά, συνεπώς, μπορεί να ελεγχθεί αν συμβάλουμε όλοι μας αποτελεσματικά ακολουθώντας τις οδηγίες των ειδικών (οι οδηγίες είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ: https://eody.gov.gr/).

6. Πώς μπορούμε να προστατευθούμε σε ατομικό επίπεδο;

Μπορούμε να προστατευθούμε χωρίς να μας καταβάλλει ο πανικός ακολουθώντας τις οδηγίες από έγκυρες πηγές όπως ο ΕΟΔΥ, το υπουργείο Υγείας, ο ΠΟΥ κ.λπ. Οι οδηγίες περιλαμβάνουν, κυρίως, προσεκτικό πλύσιμο χεριών, κάλυψη του στόματος και της μύτης με χαρτομάντιλο κατά τη διάρκεια του βήχα και του φτερνίσματος, αποφυγή επαφής των χεριών με μάτια, μύτη ή στόμα και αναζήτηση ιατρικής συμβουλής στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων λοίμωξης του αναπνευστικού.

7. Οι εποχές παίζουν ρόλο; Μπορεί, για παράδειγμα, ο ιός αυτός να είναι εποχικός όπως η γρίπη;

Αναφορικά με την εξέλιξη της παρούσας επιδημίας, δεν μπορεί να γίνει ασφαλής πρόβλεψη για το πότε θα ελεγχθεί. Σε προηγούμενες περιπτώσεις οι επιδημίες από κορωνοϊούς όπως οι SARS-CoV και MERS-CoV δεν είχαν εποχικό χαρακτήρα.

8. Πώς σταματά παραδοσιακά η εξέλιξη μιας επιδημίας;

Μια επιδημία σταματά όταν εφαρμοστούν αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου που περιορίζουν τη μολυσματικότητα του παθογόνου κάτω από ένα κρίσιμο όριο (<1 κατά μέσο όρο μετάδοση ανά προσβεβλημένο άτομο), οδηγώντας τον συνεχώς μειωμένο ρυθμό μεταδόσεων στο μηδέν. Στο θεωρητικό σενάριο που δεν εφαρμοστούν αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου, ο αριθμός των μεταδόσεων θα αρχίσει να μειώνεται όταν αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των προσβεβλημένων ατόμων που έχουν αναπτύξει ανοσία έναντι του ιού. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού, αν δεν εφαρμοζόταν κανένα μέτρο ελέγχου, η επιδημία θα παρουσίαζε κάμψη όταν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού θα είχε προσβληθεί από τον ιό. Αυτό το σενάριο όμως δεν ισχύει στην περίπτωσή μας.