Η Μυρτώ Σταμπούλου μιλάει στο in.gr για την έκθεση «The Gruen Effect»

Η Μυρτώ Σταμπούλου παρουσιάζει τη νέα δουλειά της «The Gruen Effect» στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη έως τις 8 Φεβρουαρίου.

Στην έκθεση, η Σταμπούλου παρουσιάζει κυρίως ασπρόμαυρα σχέδια μεγάλων διαστάσεων, όπου συνυπάρχουν διαφορετικές εικόνες. Ένα αδαμαντωρυχείο, μια έρημος, σκηνές από ταινίες πορνό, ρομπότ, ζόμπι, ο ίδιος ο Γκρούεν, μια βραβευμένη μπόντιμπίλντερ, φρούτα, λουλούδια, οι εξορύξεις στις Σκουριές Χαλκιδικής, τυφλές οθόνες και άλλα, συναντιούνται σε συνθέσεις σχεδόν υπνωτιστικής ομορφιάς. Αυτά τα κολάζ σκέψεων, που σχεδιάζονται εκ νέου ως ενιαίες πραγματικότητες, δημιουργούν πεδία έντασης.

Πρόκειται για αντιπαραβολές που όμως μοιάζουν οργανικές, για αλλεπάλληλα δίπτυχα που μας εμφανίζονται ήδη χωνεμένα από το βλέμμα της Σταμπούλου ως ενιαία, ηλεκτρισμένα εσωτερικά τοπία, ιδέες ή αισθήσεις. Όπως η λέξη Στοργή συνδυάστηκε με την Οργή από το νέο φεμινιστικό-κουήρ κίνημα των Αθηνών στα χρόνια της κρίσης, φτιάχνοντας την στΟΡΓΗ που δεν είναι μόνο λεκτικό παιχνίδι αλλά και έννοια, έτσι και οι αντιπαραβολές εικόνων της Σταμπούλου περνούν από την αισθητική μας αντίληψη και γεννούν συλλογισμό κάπου ακόμα βαθύτερα».

Τι σας εμπνέει;

Η λέξη έμπνευση για την καλλιτεχνική εργασία είναι γεμάτη παρεξηγήσεις. Μπορώ να την δεχτώ ίσως μόνο σαν εσωτερική διεργασία που συνδυάζει όλες τις αισθητηριακές προσλήψεις σε κάποιες στιγμές βαθιάς συγκέντρωσης.

Οι προσλαμβάνουσες μου περιλαμβάνουν τα πάντα, εμπειρίες και διεργασίες, συνειδητές και μη, και μαζί όλη την πολιτισμική παραγωγή με την οποία έρχομαι σε επαφή.

Τα έργα αυτής της τριετίας έχουν τη ρίζα τους στις σκέψεις και την οργή μου για τις εξουσιαστικές δομές, την κατασκευή και επιτέλεση έμφυλων ρόλων, την καταστολή κάθε προσπάθειας μετακίνησης από αυτά, αλλά και την ανάγκη για επιβίωση, επαφή κι αισθαντικότητα μέσα σε αυτές τις συνθήκες.

Οι φωτογραφίες αρχείου που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για τα έργα αντικατοπτρίζουν μια πλευρά της πραγματικότητας που δεν μπορώ να προσπεράσω και με κάποιο τρόπο πρέπει να διαχειριστώ. Ζόμπι, πορνό, φρούτα από διαφημίσεις, αδαμαντορυχείο, χρυσωρυχείο, έρημος, βουτιά σε κάδο σκουπιδιών, μια σπουδαία μποντιμπίλντερ, ο σοσιαλιστής πατέρας του εμπορικού κέντρου, fembot («θηλυκό» ρομπότ), λουλούδια που ουρλιάζουν, λουλούδι-πτώμα, διαδικτυακή φροντίδα ASMR, οθόνες τηλεόρασης, ο Οπενχάιμερ και η βομβίτσα του κ.ά.: κοντά στην λογική του κολάζ, πετσόκοψα τις αρχικές φωτογραφίες για να τις συναρμολογήσω σαν απλά Φρανκενστάιν που χρειάστηκαν το καθένα μόνο δύο πτώματα. Είναι ένας πρακτικός τρόπος σκέψης γύρω από τις πηγές και τα συναισθήματα που φέρουν. Έτσι έχω την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση ότι τα κάνω δικά μου και μέσα απ’ αυτήν τη διαδικασία τα αλλοιώνω, τα αποκαλύπτω κάτω από ένα άλλο φως, ίσως τους ανοίγω τρύπες που μπάζουν προς άλλες κατευθύνσεις, ίσως φτιάχνω κάτι όμορφο από κάτι άσχημο, ή δείχνω μέσα στο άσχημο κάτι όμορφο εστιάζοντας με διαφορετικό τρόπο.

Τι σας συγκίνησε στο Gruen Effect;

Δεν με συγκίνησε. Ως τίτλος με εξυπηρέτησε για να βάλω τα έργα μέσα σε ένα πλαίσιο που θεωρώ ότι χαρακτηρίζει την ύπαρξή μας: ενός ελεγμένου χώρου στο οποίο χειραγωγούνται οι αισθήσεις με σκοπό την αύξηση του κέρδους. Οι αποφάσεις που παίρνουμε ως είδος για την γενική μας κατεύθυνση έχουν ως κεντρικό άξονα την  αύξηση κέρδους. Αυτό, σε βάρος ακόμα και της επιβίωσης του είδους.

Υπάρχουν εμφανείς τεχνικές ελέγχου προκειμένου να συμμορφωνόμαστε με τους κανόνες που υπακούουν σε αυτήν την πραγματικότητα, όπως η βία της καταστολής, η φυλακή, ο πόλεμος, η φτώχεια, η εξαφάνιση. Υπάρχουν πιο ήπιες τεχνικές με τις οποίες καθοδηγούμαστε προς μια κατεύθυνση σαν από επιλογή, χώροι και ρόλοι που έχουν μια επίφαση ελευθερίας κίνησης και που στην πραγματικότητα είναι απολύτως χωρογραφημένοι. Ένας από αυτούς είναι και το εμπορικό κέντρο.

Αυτό που με κινητοποίησε είναι η οργή για τις κατασκευές και τους ρόλους που στηρίζουν την αυτοκαταστροφική πορεία στην οποία βρισκόμαστε. Αν με κάτι συν-κινούμαι είναι όλες οι σκέψεις και οι ενέργειες που κλονίζουν την πατριαρχική καπιταλιστική κανονικότητα.

Ποια είναι η επίδρασή του στην Ελλάδα σήμερα;

Η εκμετάλλευση της επιθυμίας και της ανάγκης προς όφελος του κέρδους είναι πολιτική κληρονομιά όλης της δυτικής κοινωνίας και επιβάλλεται σε όλο τον πλανήτη, δεν είναι ελληνικό «προνόμιο».

Η γλυκιά χαύνωση που απόλαυσε κομμάτι της μέσης τάξης στην Ελλάδα του ’80 και του ‘90 είναι μακρινό παρελθόν. Όμως έχει ενδιαφέρον ότι εμπορικά κέντρα που χτίζονταν εκείνη την εποχή στην Αθήνα απέτυχαν κι ερήμωσαν, ενώ από την κρίση και μετά αντικατέστησαν τα προηγούμενα ανοιχτά εμπορικά κέντρα και έχουν γίνει πλέον κέντρα αναψυχής και κοινωνικοποίησης της «ψηφιακής γενιάς» (digital natives).

Τι είδους κοινωνικές σχέσεις παράγονται μέσα σε χώρους που έχουν σχεδιαστεί για την μεγιστοποίηση του κέρδους;

Η διακοπή της εμπορικής δραστηριότητας και παραγωγής κέρδους είναι αυτή τη στιγμή έγκλημα. Παράδειγμα η δολοφονία της Ζακ/Ζάκι. Το δίκιο του εμπόρου, που «έχτισε το μαγαζί του με αίμα δάκρυα και ιδρώτα» είναι, σύμφωνα την κανονικότητα στην οποία ζούμε, πάνω από την ανθρώπινη ζωή. Η ιδιοκτησία είναι ιερή και η υπεράσπισή της δικαιολογεί τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα. Η εξόρυξη χρυσού είναι πάνω από την ζωή ανθρώπινου όντος και βιόσφαιρας γενικά. Η αντίσταση στην καταστροφή της βιόσφαιρας είναι «τρομοκρατία». Για να μην μιλήσουμε για τον έλεγχο στις μήτρες των γυναικών που ξαφνικά είναι και πάλι επιτακτική η ανάγκη να παράγουν φρέσκο εργατικό δυναμικό, τους πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονται και στοιβάζονται σε «κέντρα φιλοξενίας», τους μετανάστες εργάτες που πληρώνονται ανάλογα με την όρεξη του εργοδότη τους αλλιώς τους καταπίνουν τα πηγάδια, την μισθωτή σκλαβιά που αφήνει το άτομο αποστραγγισμένο από κάθε όρεξη για ζωή και πάλι δεν καταφέρνει να επιβιώσει, τα δικαστήρια που αθωώνουν φρικτά οικονομικά και ποινικά εγκλήματα μελών της οικονομικής ελίτ ή όσων εξυπηρετούν την βαθιά εξουσία και φυλακίζουν π.χ. μια καθαρίστρια για ένα πλαστό απολυτήριο, τα συμφέροντα βιομηχανιών που παράγουν πολέμους, τις πολυεθνικές που ανάλογα με τα συμφέροντά τους ανεβάζουν/κατεβάζουν κυβερνήσεις και κατέχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τους 2000 ανθρώπους στον πλανήτη που κατέχουν το 60% του παγκόσμιου πλούτου· αμέτρητα είναι τα ακατανόητα πράγματα που παίρνουμε ως δεδομένα. Η αυτοκαταστροφική εντροπία που ζούμε υπακούοντας στους νόμους που εξασφαλίζουν την οικονομική ανάπτυξη και μεγιστοποίηση του κέρδους είναι σουρεαλιστική.

Δεν είμαστε μακριά από την δυστοπία ακραίου ελέγχου της πρώτης ταινίας του Τζώρτζ Λούκας THX 1138, στην οποία και η θρησκεία, το σεξ και η φροντίδα είναι προϊόντα αποκλειστικά επί πληρωμή και οποιαδήποτε ανθρώπινη συναισθηματική και σεξουαλική επαφή είναι σοβαρό έγκλημα.

Γιατί οτιδήποτε ξεφεύγει από τον έλεγχο είναι επικίνδυνο για την διαιώνιση αυτού του συστήματος και όλα − από την ανθρώπινη δραστηριότητα μέχρι την ίδια την επιθυμία− αντιμετωπίζονται με οριοθετήσεις λιγότερο ή περισσότερο προφανείς. Γελάγαμε με τον τοίχο του Τραμπ, αλλά να που τώρα και στην Ελλάδα θα δούμε θαλάσσιο φράγμα, για να θαλασσοπνίγονται περισσότεροι πρόσφυγες πάνω στην προσπάθειά τους να γλιτώσουν το θάνατο από τις βόμβες και την πείνα.

Κατά τα άλλα, «Τρελάθηκε ο κόσμος στα ψυχοφάρμακα, ευτυχώς τώρα φέρανε τα σιμπιντί», είπε φαρμακοποιός στη φίλη και συνεργάτη μου Ευγενία Τζιρτζιλάκη, που το μετέφερε και στο έντυπο της έκθεσης.

Αυτό το έντυπο είναι ένα συλλογικό έργο από μόνο του. Έχει σχεδιαστεί από τις εκδόσεις futura και περιέχει τα έργα καθώς και δημιουργικές ελεύθερες ανταποκρίσεις σε αυτά με τη μορφή κειμένων που έγραψαν η Ευγενία Τζιρτζιλάκη (σκηνοθέτης και συγγραφέας) και η Μαρία Φακίνου (συγγραφέας και μεταφράστρια), με τις οποίες μας συνδέει βαθιά εκτίμηση και φιλία. Δεν ξέρω τι καλύτερο μπορεί να συμβεί στην ζωή από την συνεργασία με ανθρώπους που εκτιμάς και αγαπάς.

Πώς θελήσατε να το απεικονίσετε;

Δεν θέλησα να απεικονίσω το Gruen Effect. Πρώτα έγιναν τα έργα, μετά αποφάσισα τους τίτλους των έργων  και στο τέλος τον γενικό τίτλο της έκθεσης. Τον χρησιμοποίησα γιατί βάζει τα θέματα των έργων σε σχέση με τον έλεγχο και την χειραγώγηση της επιθυμίας με σκοπό το κέρδος.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Έχω ξεκινήσει την επόμενη ενότητα ζωγραφικών έργων. Επίσης, θα οργανώσω μέσα στους επόμενους μήνες ένα εργαστήριο φεμινιστικών ουτοπιών βασισμένο σε επιστημονική φαντασία γραμμένη από γυναίκες.