Ευρωπαϊκή Ενωση, Τουρκία και Χάγη

Καθώς συζητάμε το ενδεχόμενο προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) και καθώς εκδηλώνονται από ορισμένες  πλευρές επιφυλάξεις έως και αντιρρήσεις, χρήσιμο είναι να καταγραφεί ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) ως κύρια γενική θέση αλλά και ειδικώς για την περίπτωση των ελληνοτουρκικών διαφορών υποστηρίζει σταθερά την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο. Τουλάχιστον τρεις φορές τα τελευταία χρόνια η Ενωση (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο Υπουργών) έχει υιοθετήσει θέσεις σχετικές με Ελλάδα – Τουρκία με τις οποίες παροτρύνει παραπομπή στο ΔΔΧ.

Η πρώτη συγκεκριμένη φορά που καταγράφεται αναφορά στην παραπομπή ειδικώς για την ελληνοτουρκική διαφορά γίνεται στις 15 Ιουλίου 1996. Τότε το Συμβούλιο Υπουργών της Ενωσης υιοθέτησε μια καθ’ όλα ευνοϊκή για την Ελλάδα θέση για το θέμα της κρίσης των Ιμίων που είχε προηγηθεί. Στην εν λόγω όμως Δήλωση, το Συμβούλιο τόνιζε ότι «περιπτώσεις διενέξεων (disputes) που δημιουργούνται από εδαφικές αξιώσεις (claims) όπως αυτή των Ιμίων θα πρέπει να υποβάλλονται στο Διεθνές Δικαστήριο». Βεβαίως η Δήλωση αυτή δεν είχε συνέχεια, καθώς η Τουρκία που είχε εγείρει τις αξιώσεις και θα έπρεπε να προσφύγει στο Δικαστήριο δεν έπραξε κάτι τέτοιο.

Η δεύτερη φορά που σε σχέση και πάλι με την Τουρκία καταγράφεται αναφορά στην ανάγκη επίλυσης των διαφορών με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο γίνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου στις 12 Δεκεμβρίου 1997.

Τότε το Συμβούλιο ζήτησε από κράτη όπως η Τουρκία και άλλα που θα συμμετείχαν στην Ευρωπαϊκή Διάσκεψη να αναλάβουν «τη δέσμευση υπέρ της ειρηνικής επίλυσης των εδαφικών διαφορών τους με ειρηνικά μέσα ιδίως μέσω της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης». Και τέλος η τρίτη φορά είναι αυτή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι (10-11 Δεκεμβρίου 1999) όταν το Συμβούλιο κάλεσε όλα τα υποψήφια για ένταξη κράτη να επιλύσουν τις εκκρεμείς συνοριακές διαφορές τους με κάθε προσπάθεια ή «να τις φέρουν ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου» το αργότερο μέχρι το 2004.

Οπως γράψαμε επανειλημμένα, τότε παρουσιάστηκε η πλέον ρεαλιστική προοπτική «να πάμε στη Χάγη» και με τη συνηγορία της ΕΕ αλλά δυστυχώς η ελληνική πλευρά εγκατέλειψε αυτή τη δέσμευση.

Η βασική αυτή θέση της Ενωσης (παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο) παραμένει αναλλοίωτη. Επαναλαμβάνεται δε και στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Τουρκία του 2019. Ετσι η Ενωση ενώ υιοθετεί ιδιαίτερα θετικές δηλώσεις (όπως η τελευταία για το διαβόητο μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης), ωστόσο η κατά βάθος θέση της είναι ότι η Ελλάδα θα πρέπει «να βρει τα εργαλεία», περιλαμβανομένου και του ΔΔΧ, για να λύσει τα προβλήματά της με την Τουρκία καθώς η τελευταία «παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην περιοχή» σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της. Ανεξάρτητα, η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει αυτές τις Δηλώσεις καθώς και κάθε άλλη ευκαιρία που προσφέρει η ΕΕ όπως π.χ. το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ – Τουρκίας. Θα πρέπει να επιδιώξει τη σύγκλησή του προκειμένου να θέσει το ζητημα του παράνομου μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ