Απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα για κυβέρνηση και αντιπολίτευση

Κατά παράδοξο τρόπο τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ υπολόγιζαν ότι τέτοια εποχή θα βρίσκονταν σε καλύτερη κατάσταση.

Η μεν κυβέρνηση είχε ένα σχέδιο εξαμήνου που θα της εξασφάλιζε αυξημένη δημοφιλία, θα έδινε την εντύπωση ότι προχωρά στην εφαρμογή του προγράμματός της, ότι προσφέρει τα πρώτα φιλολαϊκά μέτρα και ότι ετοιμάζεται να ασχοληθεί με την ανάπτυξη και το μεγάλο στόχο της μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων και άρα την πραγματική «έξοδο από τα μνημόνια».

Η δε αντιπολίτευση υπολόγιζε ότι κάπου τώρα η κυβέρνηση θα είχε ήδη προσκρούσει πάνω σε ένα τείχος κοινωνικής δυσαρέσκειας και ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει τη μεγάλη πολιτική αντεπίθεση παράλληλα με τη μαζική εισδοχή νέων μελών στην υπό διαμόρφωση νέα προοδευτική παράταξη.

Ωστόσο, η πραγματικότητα αποδείχτηκε αρκετά διαφορετική.

Η κυβέρνηση μπορεί να απολαμβάνει ακόμη τη δημοσκοπική δυναμική που έχει ένα κόμμα που κέρδισε λίγους μήνες πριν καθαρά τις εκλογές, όμως κυρίως ασχολείται με το να τρέχει πίσω από τις εξελίξεις σε ανοιχτά μέτωπα όπως το προσφυγικό και η νέα κρίση στα ελληνοτουρκικά, την ώρα που η αντιπολίτευση επιδεικνύει εσωστρέφεια και μικρή απήχηση στο σχέδιο (αυτό)μετασχηματισμού της.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι έστω και από διαφορετικές αφετηρίες κυβέρνηση και αντιπολίτευση αντιμετωπίζουν αυτό που μόνο ως απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα μπορεί να περιγραφεί.

Τα ανοιχτά μέτωπα της κυβέρνησης

Η κυβέρνηση και ιδίως ο πρωθυπουργός προσπαθούν να παρουσιάσουν την εικόνα μιας κυβέρνησης που λειτουργεί και αποδίδει, προβάλλοντος το σημαντικό όγκο νομοθετικού έργου που έχει παραχθεί και υπογραμμίζοντας, με την παρουσία του ίδιου του πρωθυπουργού τις διάφορες επενδύσεις που είναι σε εξέλιξη.

Όμως, είναι προφανές ότι η κυβέρνηση δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει τα δύο βασικά ανοιχτά μέτωπα που είχε να αντιμετωπίσει. Αυτά δεν αφορούσαν, όπως την προηγούμενη περίοδο τα μέτωπα της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, κυρίως λόγω της κρίσης του συνδικαλιστικού κινήματος και της αποκαρδίωσης των εργαζομένων από την παρατεταμένη επισφάλεια, όσο δύο κρίσιμα πεδία: το προσφυγικό και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η κυβέρνηση δεν υπολόγιζε ούτε το ενδεχόμενο να υπάρξει αύξηση των προσφυγικών ροών, παρότι υπήρχαν σημάδια όπως η επιδείνωση της κατάστασης σε περιοχές της Συρίας αλλά και η διακηρυγμένη προσπάθεια του Ερντογάν να εργαλειοποιήσει το ζήτημα, ούτε είχε εκτιμήσει ορθά ότι το σχέδιό της για κλειστά κέντρα, ταχύτερες διαδικασίες και μαζικές επιστροφές δεν ήταν καθόλου δεδομένο ότι θα λειτουργούσε με τον τρόπου που εκτιμούσε.

Αποτέλεσμα, μια χωρίς προηγούμενο κατάσταση και στα νησιά και την ενδοχώρα. Στα νησιά οι κάτοικοι ξεσηκώνονται εξαιτίας του εγκλωβισμού ενός τεράστιου αριθμού αιτούντων ασύλου και φοβούνται ότι οι νέες «κλειστές δομές» απλώς θα αναπαράγουν το πρόβλημα, την ώρα που στην ενδοχώρα η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει ένα κλίμα «όχι στη δική μου αυλή» συχνά με πρωταγωνιστές δικούς της αυτοδιοικητικούς άρχοντες.

Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση δείχνει ότι μάλλον είχε υποτιμήσει το ενδεχόμενο μεγάλων εντάσεων στα ελληνοτουρκικά, παρότι τα σημάδια είχαν φανεί ήδη από το δεύτερο εξάμηνο του 2018 και την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αποτέλεσμα να φαίνεται ότι κυρίως κινείται προσπαθώντας να απαντήσει στις τουρκικές πρωτοβουλίες και προκλήσεις, επενδύοντας περισσότερο στο ενδεχόμενο «συμμαχικών παρεμβάσεων» και με εμφανή ταλάντευση ανάμεσα στην «αποτροπή» και το ενδεχόμενο συνεννόησης (ακόμη και συνεκμετάλλευσης).

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση μπορεί να επενδύει σε μια υπαρκτή αναπτυξιακή δυναμική, αλλά ακόμη λείπει αυτό που θα λέγαμε «αναπτυξιακό σχέδιο», δηλαδή όχι η απλή επανάληψη κάποιων (νεο)φιλελεύθερων αξιωμάτων αλλά μια πιο συγκεκριμένη αντίληψη για τομείς και πεδία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πόλους ανάπτυξης.

Διαβάστε επίσης: Προσφυγικό: Ούτε βήμα πίσω από την κυβέρνηση για τα κλειστά Κέντρα – Στην Αθήνα οι νησιώτες

Όλα αυτά, όμως, σημαίνουν ότι η κυβέρνηση μπορεί να είναι σήμερα κυρίαρχη στο πολιτικό σκηνικό, εφόσον και σαφή κοινοβουλευτική πλειοψηφία διαθέτει και απουσία αντιπάλου που να την απειλεί προς το παρόν, όμως δεν είναι «ηγεμονική». Δεν κατορθώνει να εμπνεύσει την κοινωνία ότι όντως έχει ένα όραμα. Αυτό σημαίνει ότι η συναίνεση που απολαμβάνει είναι πιο ισχνή από αυτό που μπορεί να δείχνουν οι δημοσκοπήσεις και είναι ευάλωτη και σε νέα κύματα κοινωνικής δυσαρέσκειας και σε πολιτικές πιέσεις και από τα δεξιά και από τα αριστερά.

Η συνεχιζόμενη δυσκολία προσαρμογής του ΣΥΡΙΖΑ

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση συναντά σημαντικές δυσκολίες, ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να δείχνει καθηλωμένος.

Αυτό φαίνεται στις διαρκείς εντάσεις που διαπερνούν την αντιπολιτευτική του ρητορική. Από τη μια, τα στελέχη του είναι έτοιμα να επιστρέψουν στο… 2014 και σε μια κλασική αντιμνημονιακή αντιπολίτευση, παραβλέποντας ότι ενδιαμέσως διαχειρίστηκαν την κυβερνητική εξουσία για 4,5 χρόνια. Από την άλλη, διαρκώς θέλουν να υπερασπιστούν την κυβερνητική πολιτική που άσκησαν, παραβλέποντας ότι αυτή στην πραγματικότητα είναι πιο κοντά σε όσα συνεχίζει να κάνει η κυβέρνηση του Κυρικάκου Μητσοτάκη από ό,τι θα ήθελαν να παραδεχτούν.

Την ίδια ώρα το μεγάλο σχέδιο της διαμόρφωσης μιας νέας προοδευτικής παράταξης δεν έχει οδηγήσει σε κάποια εντυπωσιακή διεύρυνση, την ώρα που υπάρχουν έντονες αντιδράσεις του ίδιου του κομματικού μηχανισμού τροφοδοτημένες όχι μόνο από πολιτικές αντιπαραθέσεις αλλά και από προσωπικές φιλοδοξίες.

Όμως, το μεγαλύτερο πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι αποπνέει τη αίσθηση ενός κλασικού κοινοβουλευτικού κόμματος που όταν είναι στην αντιπολίτευση κάνει πολεμική σε πολιτικές που εν μέρει μπορεί και να εφαρμόσει όταν έρθει στην εξουσία. Δεν δίνει δηλ. την αίσθηση ενός κόμματος που έχει ένα όραμα και ένα σχέδιο για τη χώρα, μια εναλλακτική πολιτική πρόταση. Λίγο πολύ υποστηρίζει ότι απλώς θα τα κατάφερνε καλύτερα εντός του πεπερασμένου πλαισίου της μεταμνημονιακής επιτήρησης και της δεδομένης «ευρωατλαντικής εξωτερικής» πολιτικής.

Τα όρια του πολιτικού συστήματος

Η κατάσταση αυτή συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης αποτυπώνει και τα όρια του πολιτικού συστήματος στην  περίοδο που διανύουμε και όχι απλώς μεμονωμένες αδυναμίες των κομμάτων.

Η δεκαετία του 2010 δεν έφερε μόνο μεγάλες κοινωνικές εντάσεις και διαιρέσεις και τις μεγάλες αλλαγές που επέβαλαν τα μνημόνια. Αποτέλεσε ταυτόχρονα και τη ρευστοποίηση των όρων με τους οποίους είχαν διαμορφωθεί τα κόμματα από τη μεταπολίτευση και μετά. Κυρίως, όμως, αποτέλεσαν και το τέλος των «μεγάλων αφηγήσεων» που είχαν διαμορφωθεί γύρω από τον εκσυγχρονισμό, την ανάπτυξη και την ευρωπαϊκή προοπτική.

Αντί για αυτό διαμορφώθηκαν όροι για μια κοινωνία μειωμένων προσδοκιών, χωρίς μεγάλα οράματα και στόχους, με κυρίαρχο τον αγώνα για επιβίωση και σε μεγάλο βαθμό ρυθμισμένη από τους δημοσιονομικούς και θεσμικούς «αυτόματους πιλότους» που έφεραν τα μνημόνια παρά από αναπτυξιακά σχέδια.

Σε αυτό το τοπίο τα ίδια τα κόμματα περιόρισαν και την πολιτική τους αντιπαράθεση σε πεδία που ευνοούσαν τη ρητορική σύγκρουση ή την αντιπαράθεση πολιτικών αισθητικών και όχι τη συζήτηση προγραμμάτων. Άλλωστε, μια ολόκληρη γενιά πολιτικών πολύ πιο εξοικειωμένη με τη μηντιακή σφαίρα αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βολευόταν πολύ περισσότερο σε αυτή τη συνθήκη, όπως φαίνεται και από τη σύνθεση της Βουλής.

Μόνο που ταυτόχρονα αυτή η συνθήκη δεν «πίεζε» τα κόμματα να είναι πραγματικά προετοιμασμένα για την άσκηση πολιτικής. Αυτό είναι, ως ένα βαθμό φυσικό και λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές συγκυρίες, αυτό που ενώνει την απρονοησία του ΣΥΡΙΖΑ κατά την άνοδο στην εξουσία με τις εσφαλμένες εκτιμήσεις της Νέας Δημοκρατίας. Σε αυτό το φόντο είναι που αναδεικνύεται ως ζητούμενο η ανάγκη να επιστρέψει πραγματικά η πολιτική.