Τι συμβαίνει με τις ΜΚΟ: Είναι… άγγελοι ή δαίμονες;

Ενα φάντασμα κι ένα ερώτημα πλανώνται πάνω απ’ το μείζον θέμα του Προσφυγικού – Μεταναστευτικού, μα και πάνω απ’ τον δημόσιο λόγο. Με μανιχαϊστικό τρόπο η ελληνική κοινωνία και η πολιτική αποφάσισαν για άλλη μία φορά να χωριστούν. Για κάποιους οι ΜΚΟ σχεδόν ευθύνονται για τις ροές των προσφύγων και τον τρόπο και την ποιότητα της διαχείρισης του ζητήματος. Για άλλους, απλώς βοηθούν και αναπληρώνουν ένα ολόκληρο κράτος σε μια συγκυρία που το θέμα φουντώνει, στα προσφυγονήσια. Η όλη αντιπαράθεση αναζωπυρώθηκε μετά την υπερψήφιση της τροπολογίας για τη συγκρότηση ειδικού μητρώου καταγραφής των ΜΚΟ, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Αυτονόητα σωστή, θα λέγαμε, αφού από την αρχή του Προσφυγικού ένα άρωμα πλημμελούς ελέγχου αναδινόταν και τροφοδοτούσε σενάρια.

Ακόμη και τα πιο συνωμοσιολογικά. Οπως είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας, «στόχος είναι να υπάρξει έλεγχος στη δράση εκατοντάδων ΜΚΟ που λειτουργούν στη χώρα μας.

το μητρώο αυτό θα καταχωρίζονται τα μέλη, οι υπάλληλοι, αλλά και οι συνεργάτες των οργανώσεων, ώστε να υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία, καθώς πολλές ΜΚΟ συνέβαλαν καθοριστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά άλλες λειτούργησαν με προβληματικό και παρασιτικό τρόπο». Με το ερώτημα βέβαια, απ’ την άλλη πλευρά, αν είναι το σωστό timing ή αν είναι έτοιμες οι κρατικές δομές που θα αναπληρώσουν την όποια συμβολή των ΜΚΟ στο Προσφυγικό να θέσουν κανόνες. Το τελευταίο ακούγεται παράδοξο αφού, σχηματικά, θα λέγαμε, οι ΜΚΟ απ’ τη φύση και τη σύστασή τους και ενώ συχνά καταστατικά είναι ιδρυμένες για μη κυβερνητικούς λόγους υποκαθιστούν το κράτος – αυτό το τελευταίο έχει την ευθύνη και στο Προσφυγικό εκμεταλλεύθηκε τις ΜΚΟ και την τεχνογνωσία τους.

Για όποιον έχει πάει στην οριακή Μόρια, για παράδειγμα, υπάρχουν ΜΚΟ που εργάζονται πυρετωδώς και καλά για την υποδοχή μεταναστών και προσφύγων στο πεδίο. Το ερώτημα εδώ βέβαια έχει να κάνει με τη διαφάνεια και την κωδικοποίηση των οργανώσεων, κάτι με το οποίο συμφωνούν όλοι.

Η εμπειρία και τα λάθη

«Οι ΜΚΟ που έδρασαν τόσο στην έξαρση της προσφυγικής – μεταναστευτικής κρίσης όσο και στην επόμενη φάση της έκαναν σοβαρά λάθη, όμως χωρίς τη συνδρομή τους δεν θα είχε επιτευχθεί η διαχείριση της κρίσης που έγινε. Η εμπειρία τους στη διαχείριση ανθρωπιστικών κρίσεων τη στιγμή ακριβώς που συμβαίνει και η συνδρομή τους στην ελληνική πολιτεία ήταν σημαντικές» μας λέει παράγοντας που ξέρει καλά το Προσφυγικό, μα θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Πέραν αυτού, όμως, τα χρήματα τα οποία εισέπραξαν από την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έγιναν ποτέ γνωστά καθώς παρά τις συνεχείς επικλήσεις της ελληνικής κυβέρνησης να κάνουν γνωστά τα οικονομικά τους στοιχεία σχετικά με τη δράση τους στην Ελλάδα, δεν το έκαναν ποτέ. Υπήρξαν φυσικά ΜΚΟ που συνέβαλαν στη διαχείριση της προσφυγικής – μεταναστευτικής κρίσης. Εδώ βέβαια πρέπει να πούμε πως παράλληλα με τη συνδρομή των ΜΚΟ πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η αλληλεγγύη που έδειξαν οι πολίτες για μεγάλο διάστημα. Θυμίζουμε πως δεν έχει περάσει καιρός από τότε που τα κοινωνικά δίκτυα πλημμύριζαν με τη φωτογραφία διά χειρός Λευτέρη Παρτσάλη με τις γιαγιάδες που φροντίζουν ένα μωρό – προσφυγάκι στη Σκάλα Συκαμιάς.

Και στο πιο ευρύ πεδίο, συλλογικότητες κατέφθαναν στα νησιά υποδοχής από το 2015 και έστηναν δομές αλληλεγγύης, εδώ το πεδίο σιγά σιγά βέβαια κατελήφθη από ΜΚΟ που και το know how είχαν και το δυναμικό. Εξάλλου, οι ΜΚΟ δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερα «σκληρό» πλαίσιο για να δημιουργηθούν. Είναι βέβαια σαφές ότι υπήρξαν ΜΚΟ οι οποίες προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν την προσφυγική κρίση για οικονομικά – κυρίως – οφέλη. Ολες αυτές θα ήταν απόλυτα έκθετες αν οι ΜΚΟ που διαχειρίστηκαν χρήματα της ΕΕ έκαναν γνωστά τα οικονομικά τους στοιχεία (έσοδα – έξοδα κ.τ.λ.). Στο πλαίσιο όμως της αυτόνομης λειτουργίας των ΜΚΟ μπορούν να «κρύβονται» και αυτές που δρουν εκμεταλλευόμενες την κατάσταση και τους ανθρώπους. Αυτή είναι η αλήθεια. Αλλά και μια α λα ελληνικά κατάσταση, ως συνήθως, όπου οι μπίζνες διαχέονται με την κακοδιαχείριση ή και την προχειρότητα των κυβερνήσεων διαχρονικά και όλοι μαζί σήμερα κυνηγούν τις μάγισσες.

Θα πρέπει πάντως να πούμε πως πολύ πριν σχηματιστεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε συσταθεί το μητρώο ΜΚΟ (μιλάμε για το 2016) από τον τότε αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών και αρμόδιο για θέματα μεταναστευτικής πολιτικής Γιάννη Μουζάλα. Εναν πολύπειρο άνθρωπο που παρεμπιπτόντως ήξερε και ξέρει το θέμα, αν και συχνά στις συριζαϊκές ημέρες διακυβέρνησης δέχθηκε τα πυρά από τους συντρόφους του, κυρίως για τη Συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας ή τη Μόρια και την κατάσταση στα hotspots.

Επιστρέφοντας στο θέμα μας, σε αυτά που ζητούνταν από τον νόμο ήταν να γίνονται γνωστά και τα φυσικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στις δομές. Η πρώτη καταγραφή ΜΚΟ λειτουργεί ως βάση λοιπόν στη νεότερη καταγραφή που ανακοίνωσε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης. Η καταγραφή των προσώπων, λόγω του δαιδαλώδους τρόπου που είναι δομημένες οι ΜΚΟ, δεν είναι εύκολο να γίνει. Ο έλεγχος των ΜΚΟ και η καταγραφή τους όμως είναι απαραίτητα – και σε αυτό κανείς δεν διαφωνεί. Το άλλο που είναι απαραίτητο είναι οι ΜΚΟ να δημοσιοποιήσουν τα χρήματα που διαχειρίστηκαν και πώς αυτά κατανέμονται. Ο έλεγχος βέβαια είναι δουλειά της ΕΕ. Αν λοιπόν οι ίδιες οι ΜΚΟ δεν κάνουν γνωστά αυτά τα στοιχεία, οφείλει η ΕΕ να προχωρήσει στον έλεγχο και στη γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων σ’ αυτές (στο οικονομικό σκέλος πάντα), όπως λένε πηγές που έχουν γνώση του Προσφυγικού.

Η χρηματοδότηση

Ακόμη και το σκέλος των εργασιακών σχέσεων του προσωπικού τους είναι ένα σημείο ελέγχου. Οφείλουμε πάντως να πούμε πως οι ΜΚΟ που σχετίζονται με την υποδοχή μεταναστών έχουν ως χρηματοδότη τους την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συνεργάζονται με το εδώ κράτος. Μεγάλες ΜΚΟ που είναι υπό την αιγίδα της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, για παράδειγμα, ή και μικρότερες.

Οι τελευταίες σε πολλές περιπτώσεις έπαιξαν καλό ρόλο στην πρώτη φάση του Προσφυγικού, που θυμίζουμε πως ήταν ένα πρωτόγνωρο πεδίο για τη χώρα. Αυτό το τελευταίο το σημειώνουμε γιατί παράλληλα με τη συζήτηση για τον έλεγχο των ΜΚΟ διακινήθηκαν σενάρια πως οι πρόσφατοι ξεσηκωμοί μεταναστών υποκινήθηκαν από αυτές. Προσφιλές θέμα των διακομματικών συνωμοσιολόγων. Αν σήμερα μπορούσαμε να συνοψίσουμε, στην πρώτη φάση του Μεταναστευτικού ο ΣΥΡΙΖΑ αφέθηκε στη διαχείριση μεγάλου μέρους του προβλήματος από τις ΜΚΟ – ήταν και οι μνημονιακές δεσμεύσεις, όπως λένε στελέχη του, που δεν επέτρεπαν τις προσλήψεις ανθρώπινου δυναμικού σε υπηρεσίες ασύλου και αλλού.