Περί Λεβιάθαν

Οταν ο βρετανός φιλόσοφος Thomas Hobbes έγραψε το περίφημο ομώνυμο βιβλίο του για το μυθικό τέρας, τον Λεβιάθαν, δεν φανταζόταν πως αιώνες αργότερα θα τον μνημόνευαν σε κάθε σχεδόν συζήτηση περί σύγχρονου κράτους. Σύμφωνα με τον Σάμουελ Μιντζ («The Hunting for Leviathan», Cambridge, 2010) το μυθικό τέρας «κι ο κυρίαρχος του Hobbes, αποτελούν ενότητες συνιστάμενες από χωριστά άτομα που είναι πανίσχυρα, που δεν είναι δυνατόν να καταστραφούν ή να διαιρεθούν, που προκαλούν φόβο στους ανθρώπους και που δεν κάνουν συμφωνίες με τους ανθρώπους. Σ’ αυτούς ανήκει το πεδίο της δύναμης και της εξουσίας». Τα πλοκάμια του κράτους απλώνονται παντού εκφράζοντας τις απόλυτες περίπου εξουσίες του δημόσιου τομέα.

Με αφορμή την έκδοση του νέου βιβλίου του Κωνσταντίνου Τσουκαλά («Ο Αόρατος Λεβιάθαν: Δημοκρατία, Δικαιοσύνη και Ηθική στα χρόνια της κρίσης, Πόλις, 2020) η συζήτηση περί κράτους έρχεται και πάλι στο προσκήνιο.

«Ο σημερινός Λεβιάθαν», επισημαίνει ο Κ. Τσουκαλάς, «δεν έχει κέντρο. Δεν εκλέγεται από κανέναν, δεν δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Ο Λεβιάθαν σήμερα είναι ένας μηχανισμός ο οποίος εμφανίζεται ουδέτερος, αντικειμενικός, αλλά και αναπότρεπτος». Με περίεργο τρόπο, οι οπαδοί του αριστερού κεντρικού κρατικού σχεδιασμού καταφέρονται κατά ενός απροσδιόριστου σήμερα κρατικού φορέα που περιέργως αθωώνει την ανίκητη δημόσια γραφειοκρατία! Τα βέλη έτσι στρέφονται για κάθε τι δυσάρεστο κατά «άγνωστων – παντοδύναμων όμως – μηχανισμών».

Εφόσον αυτό που κυριαρχεί σήμερα παγκοσμίως είναι ένα ρεύμα εναντίον του κρατισμού, η απέχθεια κατά του Λεβιάθαν γίνεται προσπάθεια να στραφεί κατά σκοτεινών μηχανισμών, που όμως εκφράζουν την ελεύθερη αγορά – γιατί ακριβώς δεν προσδιορίζονται! Ο Λεβιάθαν λοιπόν δεν είναι το κράτος αλλά οι αγορές… Προφανέστατα εξωπραγματικό εύρημα.

To κράτος, στη μορφή της δημόσιας γραφειοκρατίας, δεν παύει και σήμερα να συνθλίβει τον πολίτη. Αυτό περιορίζει τις επενδύσεις και σκοτώνει την ανάπτυξη. Σαν έννοια συνέβαλε ιστορικά στην παρουσία της Ελλαδας σαν οντότητας σήμερα. Κάνει όμως ό,τι μπορεί τώρα να την εξοντώσει…