Την εποχή εκείνη, το 1850, ο Ignaz Semmelweis ανέβηκε στην κορνίζα της αίθουσας διαλέξεων της Ιατρικής Εταιρείας της Βιέννης. Ήταν ένα μεγάλο και όμορφα διακοσμημένο δωμάτιο, όπου ανακοινώθηκαν για πρώτη φορά μερικές από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του φαρμάκου.

Το βράδυ της 15ης Μαΐου δε θα ήταν διαφορετικό – ακόμα κι αν οι παρόντες (και πολλοί άλλοι που το γνώριζαν απλώς) δεν αναγνώριζαν την θαυμάσια ανακάλυψη του Semmelweis για αρκετές δεκαετίες.

Αιτία θανάτου βρεφών

Σε αυτή την ημερομηνία, όλοι αναμένουμε από τους γιατρούς μας να πλύνουν τα χέρια τους πριν μας εξετάσουν ή πραγματοποιήσουν μια πράξη για να αποτρέψουν τη διάδοση της λοίμωξης. Παραδόξως, οι γιατροί δεν άρχισαν να αναγνωρίζουν τη δύναμη της σωτηρίας αυτής της απλής πράξης μέχρι το 1847.

Ήταν τότε που ο Δρ. Semmelweis άρχισε να παρακινεί τους συναδέλφους του γιατρούς στο φημισμένο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης (Allgemeines Krankenhaus) να πλένουν τα χέρια τους πριν να εξετάσουν τις γυναίκες για να παραδώσουν τα μωρά.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, περίπου πέντε γυναίκες στις  1.000 πέθαναν στις παραδόσεις που έκαναν οι μαίες ή στο σπίτι. Ωστόσο, όταν οι γιατροί που εργάζονταν στα καλύτερα νοσοκομεία μητρότητας στην Ευρώπη και την Αμερική πραγματοποιούσαν παραδόσεις, το ποσοστό θνησιμότητας των μητέρων ήταν συχνά 10 έως 20 φορές μεγαλύτερο.

Η αιτία ήταν, πάντοτε, παιδικός πυρετός. Και ένα άθλιο τέλος ήταν: έντονοι πυρετοί, πύον που προέρχονται από το κανάλι γέννησης, οδυνηρά αποστήματα στην κοιλιά και το στήθος και μια μη αναστρέψιμη κάθοδος σε μια απόλυτη κόλαση σήψης και θανάτου – όλα μέσα σε 24 ώρες από τη γέννηση του μωρού.

Ο λόγος φαίνεται εύκολα σήμερα, αν όχι τότε. Οι φοιτητές ιατρικής και οι καθηγητές τους στα ελλειμματικά νοσοκομεία διδασκαλίας αυτής της εποχής ξεκινούσαν συνήθως τις καθημερινές τους δραστηριότητες εκτελώντας αυταρχικές αυτοψίες στις γυναίκες που είχαν πεθάνει την προηγούμενη μέρα του παιδικού πυρετού. Στη συνέχεια προχωρούσαν στις αίθουσες για να εξετάσουν τις εργαζόμενες γυναίκες για να παραδώσουν τα μωρά τους.

Ανάληψη καθηκόντων

Ο Δρ. Semmelweis ήταν λαμπρός αλλά είχε δύο εναντιώσεις απέναντί του όταν υπέβαλε αίτηση για θέση στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης το 1846: ήταν Ούγγρος και Εβραίος.

Η ιατρική και η χειρουργική επέμβαση θεωρήθηκαν ως οι πρωταρχικές πρακτικές στη Βιέννη, αλλά λόγω του ιστορικού και της θρησκείας του, o Semmelweis υποβιβάστηκε στη διαχείριση του λιγότερο επιθυμητού τμήματος της μαιευτικής.

Ωστόσο, ο ισχυρισμός του για την αθανασία ήταν το αποτέλεσμα μίας εμμονής για την εύρεση των μέσων για τον τερματισμό των επιδημιών πυρετού του παιδιού που σκότωναν σχεδόν το ένα τρίτο των ασθενών του. (Ο νοσοκομειακός θάλαμος με μαίες, χωρίς καθήκοντα αυτοψίας, είχε πολύ καλύτερα αποτελέσματα με τις παραδόσεις τους).

Κάθε μέρα άκουγε τις γυναίκες που είχαν ανατεθεί στη φροντίδα του για να απαλλαγούν, επειδή πίστευαν ότι αυτοί οι γιατροί ήταν οι προάγγελοι του θανάτου. Ευτυχώς, ο Δρ. Semmelweis ήταν αρκετά έξυπνος για να ακούσει τους ασθενείς του.

Ο μαιευτήρας έκανε τη ζωτική σχέση ότι ο αφροδισιακός πυρετός προκλήθηκε από τους γιατρούς που μετέφεραν κάποιου είδους «νοσηρό δηλητήριο» από τα τεμαχισμένα πτώματα στη σουίτα αυτοψίας στις γυναίκες που εργάζονταν στην αίθουσα απελευθέρωσης. Αυτό το νοσηρό δηλητήριο είναι πλέον γνωστό ως βακτήρια που ονομάζονται αιμολυτικά στρεπτόκοκκα της ομάδας Α.

Τα βακτηρίδια του στρεπτοκοκκικού πυρετογόνου, που παρατηρούνται μέσω μικροσκοπίου, προκαλούν τον πυρετό του πνεύμονα.  Οι ιστορικοί υπενθυμίζουν γρήγορα ότι o Semmelweis δεν ήταν ο πρώτος ιατρός που έκανε αυτήν την κλινική σύνδεση, μία που πολλές μελλοντικές μητέρες της εποχής αποκαλούσαν «πανώλη των γιατρών».

Ήταν ο Δρ Semmelweis ο οποίος διέταξε τους ιατρικούς φοιτητές και τους κατώτερους γιατρούς να πλύνουν τα χέρια τους σε διάλυμα χλωριούχου ασβέστου μέχρις ότου η μυρωδιά των αποσυντεθειμένων σωμάτων που διαχωρίστηκαν στη σουίτα αυτοψίας δεν ήταν πλέον ανιχνεύσιμη.

Σύντομα μετά την καθιέρωση αυτού του πρωτοκόλλου το 1847, τα ποσοστά θνησιμότητας στη μαιευτική υπηρεσία που κυριαρχούσαν έπεσαν κατακόρυφα. Κατά συνέπεια, ο Semmelweis συνάντησε μια τεράστια αντίσταση και κριτική.

Ένας εξαιρετικά δύσκολος άνθρωπος, ο Semmelweis αρνήθηκε να δημοσιεύσει τις δικές του έρευνες με τα αυταπόδεικτα ευρήματά του μέχρι 13 χρόνια μετά την πραγματοποίησή τους παρά το γεγονός ότι κλήθηκε να το κάνει επανειλημμένα από εκείνους που τον υποστήριζαν.

Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, έριξε εξωφρενικά αγενείς προσβολές σε μερικούς από τους ισχυρότερους γιατρούς του νοσοκομείου, οι οποίοι κατόρθωσαν να αμφισβητήσουν τις ιδέες του. Τέτοιες εκρήξεις, ανεξάρτητα από το πόσο καλά άξιζαν, ποτέ δεν περνούν απαρατήρητες, πόσο μάλλον ατιμώρητες, στις παλιές αίθουσες της ακαδημαϊκής ιατρικής.

Όντας πιο συγκρατημένος και θυμωμένος σε κάθε κριτική του, ο Semmelweis έχασε το κλινικό του ραντεβού στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης και το 1850 άφησε απότομα την πατρίδα του τη Βουδαπέστη, χωρίς να το πει καν στους στενότερους συναδέλφους του.

Το έργο και η κατάληξη

Το 1861, δημοσίευσε τελικά το έργο του «Die Aetiologie, der Begriff und die Prephylaxis des Kindbettfiebers» («Η αιτιολογία, η έννοια και η προφύλαξη του παιδικού πυρετού»), όπου εξήγησε τις θεωρίες του για τον παιδικό πυρετό, τους τρόπους για να αποφευχθεί η εξάπλωσή του με έντονο πλύσιμο των χεριών και έκανε επίθεση σε όλους τους επικριτές του.

Η συμπεριφορά του Δρ. Semmelweis έγινε όλο και πιο ασταθής και τελικά νοσηλεύτηκε στις 30 Ιουλίου 1865 σε άσυλο-φρενοκομείο. Πέθανε εκεί, δύο εβδομάδες αργότερα, στις 13 Αυγούστου 1865, σε ηλικία 47 ετών. Οι ιστορικοί εξακολουθούν να αναρωτιούνται τι ήταν αυτό που προκάλεσε τη διατάραξη της ψυχικής υγείας του Semmelweis και τον επακόλουθο θάνατο.

Κάποιοι θεωρόυν ότι από μια επέμβαση που πραγματοποίησε, μολύνθηκε με σύφιλη, η οποία μπορεί επίσης να εξηγήσει την παραφροσύνη του.

Άλλοι πιστεύουν ότι προκλήθηκε δηλητηρίαση αίματος και σήψη ενώ φυλακίστηκε στο άσυλο λόγω διπολικής νόσου. Πιο πρόσφατα, ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι ο μαιευτήρας είχε μια πρώιμη παραλλαγή της νόσου του Αλτσχάιμερ και ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου στο άσυλο από τους κατόχους του.

Ο επαγγελματικός συγχρονισμός του Semmelweis δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερος. Έκανε την ανακάλυψη ορόσημων μεταξύ 1846 και 1861, πολύ πριν το ιατρικό επάγγελμα ήταν έτοιμο να το δεχτεί.

Αν και ο Louis Pasteur άρχισε να διερευνά το ρόλο των βακτηρίων και τη ζύμωση στην αλλοίωση του κρασιού κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1850, μεγάλο μέρος του σημαντικότερου έργου που ξεκίνησε τη μικροβιακή θεωρία της νόσου έγινε μεταξύ 1860 και 1865.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1867, ο σκωτσέζος χειρούργος Joseph Lister , ο οποίος προφανώς δεν είχε ακούσει ποτέ για τον Semmelweis, επεξεργάστηκε τη θεωρία και την πρακτική της αντισηπτικής χειρουργικής, η οποία περιλάμβανε πλύση των χεριών με καρβολικό οξύ για την πρόληψη της λοίμωξης. Και το 1876, ο γερμανός γιατρός Robert Koch συνέδεσε επιτυχώς ένα μικρόβιο, Bacillus anthracis, με μια συγκεκριμένη μολυσματική ασθένεια, τον άνθρακα.

Από τις αρχές του 1900, όμως, οι γιατροί και οι ιστορικοί έχουν αξιώσει το έργο του Semmelweis και εξέφρασαν τη συμπάθειά τους για τα συναισθηματικά προβλήματα και τον πρόωρο θάνατό του.

Σήμερα, σε κάθε σχολή ιατρικής και δημόσιας υγείας, το όνομά του εκφωνείται με μεγάλη ευλάβεια όποτε διδάσκεται το κρίσιμο θέμα της πλύσης στο χέρι. Δυστυχώς, σε πραγματικό χρόνο, ήταν αποτροπιασμένος ως εκκεντρικός στην καλύτερη περίπτωση και στη χειρότερη περίπτωση, ως ένας θυμωμένος, ασταθής άνθρωπος που θα έπρεπε να απομακρυνθεί από το επάγγελμα.

Η πραγματική αλήθεια του θέματος είναι ότι οι επικριτές του ήταν λάθος και εκείνος είχε δίκιο. Ο Δρ. Semmelweis πλήρωσε ένα βαρύ τίμημα καθώς αφιέρωσε τη σύντομη, ταραγμένη ζωή του, ωθώντας τα όρια της γνώσης στην ευγενή προσπάθεια να σωθούν ζωές.

Την 165η επέτειο της δημόσιας ανακοινώσεως της ιατρικής ανακάλυψης του ορόσημου, φαίνεται σωστό να καταβάλουμε μεγάλο αφιέρωμα στον σπουδαίο Δρ Semmelweis. Ίσως η χειρονομία που μπορεί να εκτιμήσει περισσότερο, ωστόσο, είναι για όλους μας να πλένουμε απλά τα χέρια μας συχνά και καλά.

Πηγή: pbs.org