Άλκη Ζέη : Έτσι έγραψε το «Καπλάνι της Βιτρίνας»

Η αγαπημένη συγγραφέας των παιδικών μας χρόνων, η Άλκη Ζέη, δεν είναι πια μαζί μας. Σε ηλικία 97 ετών έφυγε από τη ζωή έχοντας δίπλα της τα παιδιά της Ειρήνη και Πέτρο.

Η πολυμεταφρασμένη συγγραφέας, εκείνη που μαζί με την Ζωρζ Σαρή άλλαξε τον κόσμο του παιδικού βιβλίου, άφησε πίσω της μια μεγάλη παρακαταθήκη. Σπουδαία βιβλία, χιλιάδες θαυμαστές σε όλο τον κόσμο αλλά και μια ζωή που θα ζήλευαν πολύ.

Αγωνίστρια μέχρι το τέλος, με συγκεκριμένη πολιτική θέση, ταλαιπωρημένη από εξορίες, διώξεις και προσφυγιά, η Άλκη Ζέη δεν σταμάτησε ποτέ να κάνει τη ζωή της λέξεις και ιστορίες.

Δεν σταμάτησε ποτέ να αφηγείται με τον δικό της μοναδικό τρόπο αυτά που εκείνη έζησε και μαζί με αυτά να εξιστορεί την ιστορία της Ελλάδας.

Σε μια από τις πιο γοητευτικές της ομιλίες, τον Μάρτιο του 2016 στο TEDxAthens η Ζέη αναφέρει:

«Ήθελα να μάθουν τα παιδιά μου για την Ελλάδα και τι ιστορίες πιο πραγματικές θα ήτανε να τους διηγιέμαι τα παιδικά μου χρόνια με την αδερφή μου στη Σάμο. Γιατί αυτές ήταν και οι πιο ωραίες μου αναμνήσεις. Και εκεί γεννήθηκε «Το Καπλάνι της Βιτρίνας». Το έστειλα στην Ελλάδα, ήταν ένα εκδοτικό, το Θεμέλιο. Δεν πήρα ποτέ απάντηση. Και σε λίγο καιρό, σ’ ένα χρόνο παίρνω μια άδεια να πάω με τα παιδιά μου για δύο μήνες στην Ελλάδα. Πηγαίνω στο Θεμέλιο. Ήταν ένα φίλος, ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος, ο Δημήτρης ο Δεσποτίδης. Του λέω «Τι γίνεται εκείνο το Καπλάνι;». Μου λέει «Να το είναι στη βιτρίνα». Το είχε εκδώσει και το είχε βγάλει στην βιτρίνα. Το Καπλάνι της βιτρίνας, ομολογώ, ότι αν δεν ήτανε οι δάσκαλοι δεν θα είχε κυκλοφορήσει, δεν θα είχε μπει στα σχολεία. Γιατί πάρα πολλοί πάλεψαν να μην μπει στα σχολεία αυτό το βιβλίο και να μην μπω και εγώ φυσικά. Αλλά οι δάσκαλοι με πείσμα το έβαλαν στα σχολεία και τώρα είναι πενήντα τόσα χρόνια που το Καπλάνι είναι στα σχολεία».

Βιογραφικό

Η ‘Αλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1923 και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της. Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.

Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της. Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, τον θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 λόγω της δικτατορίας.

Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της ‘Αλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό.

Εκτός από την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.

Το «Καπλάνι της βιτρίνας», το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο – σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Τα βιβλία της «Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες» και «Με μολύβι φάμπερ νούμερο 2» αποτελούν ιδιότητες αυτοβιογραφίες της συγγραφέα με πολιτικά και υπαρξιακά στοιχεία που διατρέχουν όλη της τη ζωή.

Η ‘Αλκη Ζέη έγινε πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία έργα των Τζιάννι Ροντάρι και Βέρα Πανόβα.