Αντιδράσαμε σωστά στην τουρκολιβυκή συμφωνία;

Το παράνομο σύμφωνο Αγκυρας – Τρίπολης έχει δημιουργήσει μία τετελεσμένη κατάσταση. Εξαρχής, είχε επισημανθεί ότι η εν λόγω συμφωνία δεν μπορούσε να ακυρωθεί με την ευκολία που παρουσιαζόταν από κυβερνητικούς κύκλους.

Οι άλλες δύο λύσεις, με υψηλό, πάντως, βαθμό δυσκολίας, είναι η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Αιγύπτου, η οποία θα επικάλυπτε την αντίστοιχη Τουρκίας – Λιβύης (κυβέρνησης της Τρίπολης για την ακρίβεια) και θα μας έδινε τη δυνατότητα για σειρά ενεργειών στη διπλωματική σκακιέρα ή/και η υπογραφή συνυποσχετικού με την κυβέρνηση της Λιβύης για διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών μας μέσω του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης.

Η κυβέρνηση Σάρατζ έχει σχεδόν απόλυτο βαθμό εξάρτησης από την Τουρκία.

Η Αγκυρα εξακολουθεί να περιφρονεί ψηφίσματα του ΟΗΕ, αποφάσεις διασκέψεων στις οποίες έχει συμμετάσχει (Βερολίνου) και έχει αποφασίσει να εμπλακεί σε βάθος στη λιβυκή κρίση. Ηδη οι πρώτες απώλειες στρατιωτών της, αυξάνουν την πίεση στον πρόεδρο Ερντογάν, και είναι εκ των βασικών λόγων που δεν επιθυμεί – παρά την απόφαση της Εθνοσυνέλευσης να αποστείλει τακτικό στρατό σε υποστήριξη του Σάρατζ.

Ο τελευταίος αντιλαμβάνεται ότι η τουρκική βοήθεια είναι το «οξυγόνο» του, ωστόσο, αναγνωρίζει ότι η μηχανική υποστήριξη που τον διατηρεί στην εξουσία του παρέχεται από τη διεθνή αναγνώριση από ΟΗΕ και ΕΕ. Γι’ αυτό, δεν θα είναι εύκολο, ενώ μάλιστα ο ΓΓ του ΟΗΕ καθυστερεί την πρωτοκόλληση της συμφωνίας με την Αγκυρα, να προσκαλέσει την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίων (κατά το πρότυπο των Τουρκοκυπρίων) να προβεί σε σεισμικές έρευνες και αργότερα γεωτρήσεις στην περιοχή θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τρίπολης.

Από την άλλη, η πραγματικότητα είναι αδήριτη: με το μνημόνιο Ερντογάν – Σάρατζ, όχι μόνο αποκόπτεται η Ελλάδα από την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά χάνουμε θαλάσσια περιοχή που κανονικά μας ανήκει, στο μέγεθος 1 ½ Πελοποννήσου. Η εθνική ζημιά γίνεται μεγαλύτερη από τη διαπίστωση ότι η συγκεκριμένη ΑΟΖ όχι μόνο διέρχεται από ελληνική υφαλοκρηπίδα αλλά τέμνεται σημείων της εν δυνάμει αιγιαλίτιδας ζώνης μας, δηλαδή, μεταξύ 6 και 12 ν.μ.

Αυτό συνεπάγεται απώλεια κυριαρχίας και όχι μόνο κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως στην περίπτωση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια είτε υποτιμήσαμε την κατάσταση είτε δεν είχαμε τα μέσα (και οικονομικά) να αποκτήσουμε ερείσματα στα λιβυκά δρώμενα. Εντούτοις, κινηθήκαμε αρχικά με σπασμωδικές κινήσεις και μεγαλοστομίες περί γρήγορης κατάργησης της συμφωνίας. Εξίσου λανθασμένη ήταν η εσπευσμένη επιλογή ταύτισης με τον Χαφτάρ, μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ενώ στην πράξη δεν έχουμε να του προσφέρουμε κάτι χειροπιαστό ώστε να αναμένουμε ότι οι υποσχέσεις του έναντί μας θα τηρηθούν στο ακέραιο.

Εμείς πλέον εξαρτώμαστε απολύτως από τον Χαφτάρ, αλλά αυτός εξαρτάται από άλλες δυνάμεις, τις οποίες θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε (π.χ. Αίγυπτος) ώστε να μη βρεθούμε στο προσκήνιο.

Η Αθήνα θα έπρεπε να συνομιλεί και με τα δύο μέρη, εξαντλώντας το ευρωπαϊκό χαρτί απέναντι στον Σάρατζ προτού κόψει τις γέφυρες με το κλονιζόμενο καθεστώς του.

Από εκεί και πέρα, εντούτοις, η ελληνική διπλωματία κινήθηκε ορθά, εμπλέκοντας δυνάμεις που ανησυχούν (για διαφορετικούς λόγους) από την τουρκική υπερφιλόδοξη ατζέντα. Ειδικότερα ο ρόλος της Γαλλίας, στον οποίο θα αναφερθούμε στο επόμενο άρθρο, είναι αξιοπρόσεκτος.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ