Οινούσσες : Άρρηκτη σχέση με τη θάλασσα, το πέλαγος, το υγρό στοιχείο

Νησιωτικό σύμπλεγμα του Βορείου Αιγαίου, ανάμεσα στη Χίο και τη μικρασιατική χερσόνησο της Ερυθραίας, οι Οινούσσες είναι μια ακόμη υπέροχη γωνιά της χώρας μας, άγνωστη στους περισσοτέρους.

Το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος είναι η Oινούσσα ή Αιγνούσα, με έκταση 14 τ.χλμ και ακτογραμμή 48 χλμ.

Tα κυριότερα από τα υπόλοιπα νησάκια του συμπλέγματος είναι τα ακόλουθα: Πασάς ή Παναγιά (το δεύτερο σε μέγεθος νησί), Άγιος Παντελεήμων, Παπαποντικάδικο, Πατερόνησο, Νησί Πίττας, Γαϊδουρόνησος, Ποντικονήσι, Αρχοντόνησο, Βάτος, Σάντα Παναγιά και Πρασονήσια.

Ιστορική ταυτότητα

Οι Οινούσσες μνημονεύονται ως γεωγραφική θέση από αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Εκαταίος ο Μιλήσιος και ο Πλίνιος ο νεότερος.

Ο Hρόδοτος δίνει την πληροφορία ότι ήθελαν να τις αγοράσουν οι Φωκαείς, αλλά οι Xιώτες απάντησαν αρνητικά (β’ μισό 6ου αιώνα π.Χ.).

Ο Θουκυδίδης αναφέρεται στη χρήση των Οινουσσών ως ορμητηρίου του αθηναϊκού στόλου στις επιχειρήσεις κατά της πόλης της Χίου.

Στους κατοπινούς αιώνες οι Οινούσσες ακολούθησαν, κατά πάσαν πιθανότητα, την τύχη της Χίου.

Το 14ο αιώνα κύριοι της Οινούσσας ήταν οι Γενοβέζοι, ενώ τους δύο επόμενους αιώνες τα νησιά ήταν ακατοίκητα και αποτελούσαν τόπο συνάντησης πειρατών.

Το 1566 τα κατέλαβαν οι Tούρκοι, ενώ το 1675 πέρασαν στους Ενετούς.

Γνωστές έμειναν στην ιστορία ως «ναυμαχίες των Oινουσσών» δύο συγκρούσεις βενετσιάνικου και τουρκικού στόλου στα νερά τους.

Στο α’ μισό του 18ου αιώνα η Οινούσσα αποικίστηκε από καρδαμυλίτες βοσκούς και γεωργούς, που δημιούργησαν τον πρώτο οικισμό, στη θέση «Κάστρο».

Μετά την καταστροφή της Χίου, το 1822, πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την Οινούσσα, στην οποία επέστρεψαν το 1829.

Τα χρόνια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856) θεωρούνται αφετηρία της ναυτιλιακής ανάπτυξης των Οινουσσών.

Στις 20 Νοεμβρίου 1912 τερματίστηκε η τουρκική κυριαρχία, ενώ το 1922, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, σημειώθηκε δημογραφική ενίσχυση των Οινουσσών, χάρη στην εγκατάσταση σημαντικού αριθμού προσφύγων.

Το Μάιο του 1941 τα νησιά κατέλαβαν οι Γερμανοί, ενώ μετά την απελευθέρωση παρατηρήθηκε ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα.

Η Οινούσσα (Αιγνούσα)

Το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος είναι ένας τόπος με μακρά ναυτική παράδοση και δυναμική παρουσία στη σύγχρονη παγκόσμια ναυτιλία.

Είναι ευρέως γνωστό ότι ανάμεσα στους απόδημους Οινουσσιώτες συγκαταλέγονται επιφανείς εφοπλιστές, με πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα.

Οι επισκέπτες της Οινούσσας συναντούν ένα γαλήνιο τοπίο, ένα ιδιαίτερα ζεστό και φιλόξενο περιβάλλον, όταν περπατούν στα όμορφα σοκάκια της αρχοντικής πολιτείας με τα πετρόχτιστα κεραμοσκεπή σπίτια και αρχοντικά καπεταναίων και εφοπλιστών, τα ωραία δημόσια κτίρια, τα αγάλματα ευεργετών.

Άνθρωποι με το βλέμμα στραμμένο πάντα στη θάλασσα, οι χαμογελαστοί Οινουσσιώτες, με το χαλαρό ρυθμό ζωής και τη λεπτή αίσθηση του χιούμορ, υποδέχονται τους ταξιδιώτες με μεγάλη εγκαρδιότητα και τους κάνουν να νιώσουν άνετα από την πρώτη στιγμή.

Το μνημείο του Αφανούς Ναύτη

Επιφανών ναυτών πάσα θάλασσα τάφος: οι λέξεις αυτές, που είναι χαραγμένες στο μνημείο του Αφανούς Ναύτη, στην πλατεία Ναυτοσύνης της Οινούσσας (Αιγνούσας), φανερώνουν την άρρηκτη σχέση της γραφικής πολιτείας του Βορείου Αιγαίου με τη θάλασσα, το πέλαγος, το υγρό στοιχείο.

Έργο του γλύπτη Λ. Λαμέρα, το ανάγλυφο, που ανεγέρθηκε το 1952 με δαπάνη του Σπύρου Αντωνίου Λαιμού και των παιδιών του στη μνήμη της συζύγου και μητέρας τους, Ειρήνης Σ. Λαιμού, τοποθετήθηκε αρχικά (1953) στο δημοτικό κήπο και μεταφέρθηκε αργότερα (1984) στην πλατεία.

Ο Αϊ-Νικόλας

Ο Αϊ-Νικόλας, ο διαχρονικός προστάτης του αιγνουσιώτη ναυτικού στα θαλασσινά ταξίδια του, είναι ο πολιούχος της Οινούσσας.

Τάματα ναυτικών και λείψανα αγίων φυλάσσονται στο ναό του, που φέρει ωραίες τοιχογραφίες.

Η Χάλκινη Γοργόνα και η Οινουσσία Μητέρα

Η αύρα των καραβοκύρηδων ξεπηδά από κάθε μνημείο και κτίσμα της Οινούσσας: τη Χάλκινη Γοργόνα, που υποδέχεται τους επισκέπτες ακουμπώντας πάνω σε ένα βράχο, την Οινουσσία Μητέρα (1979), δωρεά του Στεφάνου Διαμ. Πατέρα, τα αγάλματα των μεγάλων ευεργετών, το ναυτικό όμιλο και τα ναυτικά εκπαιδευτήρια, προπάντων δε το εξαίρετο Ναυτικό Μουσείο.

Το Ναυτικό Μουσείο

Το εν λόγω Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1991 από τον Νικόλαο Σπ. Λαιμό, αντικατέστησε παλαιότερο ναυτικό μουσείο, που είχαν δημιουργήσει το 1965 κάτοικοι του νησιού.

Στα εκθέματά του περιλαμβάνονται πίνακες ζωγραφικής (πλοιογραφίες) του χιώτη θαλασσογράφου Αριστείδη Γλύκα, μοντέλα εμπορικών πλοίων των Οινουσσών, μοντέλα πλοίων κατασκευασμένα από γάλλους αιχμαλώτους των Ναπολεόντειων Πολέμων, ναυτικά όργανα διαφόρων μεγεθών και εργαλεία καραβομαραγκών, παλαιές φωτογραφίες, συλλογή όπλων 18ου και 19ου αιώνα.

Η μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Με δαπάνες εφοπλιστικής οικογένειας του νησιού, αυτής των Πανάγου και Αικατερίνης (Κατίγκως) Πατέρα, οικοδομήθηκε η γυναικεία μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού, στη θέση «Τσελεπή».

Το καθολικό της μονής, που εγκαινιάστηκε το 1965, κοσμούν αγιογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν με βάση σχέδια του Φώτη Κόντογλου.

Το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία

Την ωραιότερη θέα στο νησί χαρίζει το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, πάνω από τον οικισμό.

Τα αξιοθέατα στα υπόλοιπα νησάκια

Από τα υπόλοιπα νησάκια του συμπλέγματος των Οινουσσών ξεχωρίζουν το Πατερόνησο, απέναντι από το λιμάνι της Οινούσσας, με την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και τη βίλα της οικογένειας Πατέρα, ο Άγιος Παντελεήμων, στην είσοδο του λιμανιού, με την ομώνυμη εκκλησία και την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, και ο Πασάς (Παναγιά), με την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στο δυτικό τμήμα του και γραφικό φάρο στο νοτιοανατολικό τμήμα του.