Μεταναστευτικό: Οδοιπορικό στον Έβρο – Τι συμβαίνει στα σύνορα

Του Αθανάσιου Γραμμένου

Την Παρασκευή 6 Μαρτίου έλαβε χώρα ένα δύσκολο οδοιπορικό εκατέρωθεν του Έβρου για να μάθουμε τι συμβαίνει με το μεταναστευτικό από πρώτο χέρι, χωρίς παρεμβολές κι υπερβολές. Η κατάσταση όπως έχει εξελιχθεί δεν είναι μονόπλευρη. Υπάρχει όμως μία διάσταση που αφορά στην Ελλάδα: το ερώτημα της φιλοξενίας περισσότερων ανθρώπων.

Σήμερα διαβιούν στην ελληνική επικράτεια περισσότεροι από 70.000 μετανάστες/πρόσφυγες, οι οποίοι ούτε θέλουν να μείνουν εδώ ούτε μπορούν να απορροφηθούν στο σύνολό τους από την ασθενική οικονομία της χώρας. Η έλευση πολλών άλλων, θα δημιουργήσει προβλήματα και σε εκείνους και στους πολίτες, οι οποίοι -ειδικά οι νησιώτες- από το 2015 έχουν δώσει αγώνα ζωής και συμπαράστασης για να σώζουν τους πέφτοντες στη θάλασσα.

Η δική μας εμπειρία ήταν αποκαλυπτική. Σε 12 ώρες ταξιδέψαμε σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Τουρκία και γίναμε αυτόπτες της αντίφασης. Μπροστά στα μάτια μας εκτυλίσσεται ο ανταγωνισμός μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, για τον ρόλο της δεύτερης στο περιφερειακό υποσύστημα της Μέσης Ανατολής. Η Ελλάδα βρίσκεται στη μέση με κίνδυνο να βληθεί πανταχόθεν.

Ξεκινήσαμε από την Αλεξανδρούπολη για τις Καστανιές όπου συναντήσαμε Έλληνες και ξένους ανταποκριτές. Η κατάσταση ήταν ήρεμη αλλά ενίοτε ακούγονταν ιαχές από το πλήθος που συνωστιζόταν στην άλλη πλευρά. Την τελευταία εβδομάδα, περί τους 20.000 μετανάστες έχουν μεταφερθεί από την τουρκική ενδοχώρα στη μεθόριο.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, προηγήθηκε η προπαγάνδα της τουρκικής κυβέρνησης που ήγειρε τα πλήθη μέσω SMS ή απεσταλμενων κρατικών υπαλλήλων, λέγοντας ότι «τα σύνορα είχαν ανοίξει» και μπορούν να φύγουν.

Έβαλαν μάλιστα και πούλμαν για να τους μεταφέρουν από περιοχές όπως η Κιουτάχεια και η Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, φτάνοντας εκεί είδαν τα σύνορα κλειστά. Οι Τούρκοι αστυνομικοί κατηγόρησαν τους Έλληνες κι έσπρωξαν τον κόσμο στον φράχτη. Όσοι προσπάθησαν να το υπερπηδήσουν προκάλεσαν τη ρίψη δακρυγόνων από την ελληνική πλευρά, ενώ οι ένοπλες δυνάμεις συνοδεία εκπαιδευμένων σκύλων βρίσκονταν εν αναμονή σε απόσταση αναπνοής. Την ώρα που ήμασταν εκεί τα πνεύματα είχαν ηρεμήσει.

Διεθνής διάσταση

Η Τουρκία είχε πετύχει να δώσει διεθνή διάσταση στο θέμα, με τις εικόνες ανθρώπων να κρέμονται από το συρματόπλεγμα. Αφού όμως δεν κατάφεραν να τους προωθήσουν στην ελληνική πλευρά, μετέφεραν αρκετούς νότια της Ανδριανούπολης με την προοπτική να διασχίσουν από εκεί τον ποταμό. Στο χωριό Doyran, που είναι χτισμένο επάνω στην ανατολική όχθη του Έβρου (περίπου 20′ οδικώς από την Ανδριανούπολη) έφτασαν με λεωφορεία, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, μερικές χιλιάδες ανθρώπων.

Μπαίνοντας στο χωριό παρατηρήσαμε ένα επανδρωμένο φυλάκιο του τουρκικού στρατού, κάτι που έχει μεγάλη σημασία για τα όσα ακούσαμε αργότερα. Το πλάτος του ποταμού σε εκείνο το σημείο είναι περίπου 100μ ενώ αντίκρυ στέκει ορατός ένας ελληνικός πύργος παρατηρήρησης με ένοπλους σκοπούς.

Ένας κάτοικος μας είπε ότι στο σημείο εκείνο ο ποταμός διασχίζεται συνήθως πεζή λόγω της χαμηλής στάθμης του νερού αλλά αυτές τις ημέρες η ροή είναι αυξημένη. Ίσως, είπε, οι Βούλγαροι έχουν ανοίξει τα φράγματα, για να εμποδίζουν αυτές τις κινήσεις. Κατεβήκαμε στην όχθη του Έβρου κι η Ελλάδα ήταν τόσο κοντά! Δεν προλάβαμε όμως τους μετανάστες αφού είχαν φύγει ομαδικώς λίγες ώρες νωρίτερα, συντονισμένα με πούλμαν που ήρθαν για να τους περισυλλέξουν. Είχαν αφήσει πίσω τους έναν μεγάλο σκουπιδότοπο από μπύρες, αλκοόλ, ρούχα, παιδικές πάνες και συσκευασίες τροφίμων.

Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής με την ελπίδα να βρούμε μετανάστες στην Ανδιανούπολη. Στον δρόμο συνέβη κάτι απρόσμενο. Πλησίον της Εθνικής Οδού, σε ένα κλειστό βενζινάδικο στα όρια της πόλης, εκατοντάδες άτομα έστηναν έναν πρόχειρο καταυλισμό από νάυλον. Ήταν αρκετοί από αυτούς που οι Τούρκοι είχαν εκτοπίσει από το Doyran. Κατάγονταν από διάφορες χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Ιράν και η Παλαιστίνη.

Μία Παλαιστίνια μάλιστα, 6 μηνών έγκυος, μου εξέφρασε την ανησυχία της για τη γέννα, παρά το ρίσκο που πήρε να ταξιδέψει στο άγνωστο σε αυτή την κατάσταση. Άκουσα πολλές ιστορίες και σχημάτισα την άποψη ότι λίγοι από αυτούς θα μπορούσαν να λάβουν άσυλο στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι, όπως οι μετανάστες από τη Γάζα, μας έλεγαν ότι ζούσαν σε μια φτωχή χώρα και θέλουν να πάνε στον Καναδά ή στη Γαλλία για μια καλύτερη ζωή.

Ολοι εναντίον της Ελλάδας

Πολιτικά, ήταν πυρ και μανία εναντίον των Ελλήνων. Ο λόγος ήταν η «βίαιη» συμπεριφορά τους, όπως αυτή αποτυπώνεται από το γεγονός των κλειστών συνόρων αλλά κυρίως από διαδικτυακές πληροφορίες. Ακούσαμε την ίδια ιστορία από διαφορετικούς ανθρώπους: ορισμένοι διέσχισαν το ποτάμι με βάρκες, πληρώνοντας Τούρκους διακινητές. Εκεί όμως συνελήφθησαν από ένστολους αστυνομικούς, οι οποίοι τους έγδυσαν, τους λήστεψαν και τους επέστρεψαν με βάρκες στην άλλη όχθη.

Μας έδειξαν ένα μικρό βίντεο που απεικόνιζε 3 μετανάστες, με μονο το εσώρουχο, να «επιστρέφουν» στο χωριό. Δεν είχαμε ξαναδεί αυτό το βίντεο αλλά προσωπικά μου γεννήθηκαν αμφιβολίες. Τους είπα ότι ενδέχεται να είναι πλαστό και τα «συμβάντα» απλώς μία φήμη. Οι Έλληνες αστυνομικοί δεν είναι λωποδύτες. Εξάλλου, ο ισχυρισμός ότι έγινε επαναπροώθηση σε τουρκικό έδαφος (push back), πράξη εξ ορισμού παράνομη, με τον στρατό στην όχθη και δεν άνοιξε ρουθούνι, είναι αλλόκοτος. Τα επιχειρήματά μου δεν τους έπεισαν. Η προκατάληψη εναντίον της Ελλάδας έχει εδραιωθεί και η τουρκική προπαγάνδα πιάνει τόπο.

Αργά το βράδυ διασταύρωσα ότι το εν λόγω βίντεο ήταν σκηνοθετημένο, είχε προβληθεί αρχικά από τουρκικά ΜΜΕ και στη συνέχεια διακινήθηκε μεταξύ των προσφύγων ηλεκτρονικά. Οι Τούρκοι έχουν μαγνητοσκοπήσει κι άλλες τέτοιες σκηνές για να εκθέσουν την Ελλάδα διεθνώς. Το εν λόγω σενάριο ανασύρεται πολλάκις από το 2015 κι αναμεταδίδεται από Ευρωπαίους δημοσιογράφους ειδικών ιδεολογικών αντιλήψεων.

Από τις απαντήσεις που λάβαμε ωστόσο καταλάβαμε ότι οι άνθρωποι που μετακινούνται είναι ευάλωτοι στην κάθε λογής ενημέρωση και στο εμπόριο ελπίδας. Είναι απελπισμένοι και εξαθλιωμένοι από την περιπλάνηση. Ορισμένοι βρίσκονται στα καραβάνια για μήνες ή και χρόνια. Το δυσκολότερο όμως είναι ότι βλέπουν την Ευρώπη ως γη της επαγγελίας. Μαθαίνουν από συγγενείς που μπήκαν στην ΕΕ, από τα ΜΜΕ ή από «καλοθελητές» ότι οι παροχές δίνονται «απλόχερα» και αισθάνονται ότι τις δικαιούνται. Επικρατεί γενικώς μια μεγάλη σύγχυση η οποία εδραιώθηκε από την πανευρωπαϊκή πολιτική «ανοικτών συνόρων» του 2015.

Η πλήρης μεταστροφή της ΕΕ, υπό το βάρος της ανόδου της ακροδεξιάς, η οποία δηλώθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη των ανωτάτων στελεχών της (όχι όμως των εκτελεστικών οργάνων, δηλαδή των κυβερνήσεων) στον Έβρο (3/3/2020) δεν έχει κοινωνηθεί ακόμα στην αντίπερα όχθη. Στην ανατολή όλα χρεώνονται στην Ελλάδα.

Αλλαγή πλεύσης

Πριν λίγο καιρό, στο όνομα του ανθρωπισμού, η ΕΕ προσκαλούσε πρόσφυγες και μετανάστες να πάνε στον Βορρά. Τώρα έχει πια αλλάξει πλεύση και δεν δέχεται άλλους. Επομένως, στα ελληνικά σύνορα οι φύλακες πρέπει να επιτελέσουν έναν ηράκλειο άθλο για λογαριασμό όλων. Ταυτόχρονα, οι εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά δεν μπορούν να φύγουν ούτε προς ανατολάς ούτε προς δυσμάς.

Η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει μία «τηλεοπτικά» σκληρή στάση για να απολογηθεί κυρίως στο εσωτερικό της χώρας, αλλά οδηγείται σε αδιέξοδο. Διατυμπανίζει ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και ευρωπαϊκά, συρόμενη πίσω από την εφήμερη ρητορική των Βρυξελλών και την ισχνή οικονομική βοήθεια χωρίς πολιτικό αντίκρυσμα. Έτσι όμως εκχωρεί πολιτικά δικαιώματα σε τρίτους, παραβλέποντας τις συνέπειες από έναν πιθανό συμβιβασμό της Ευρώπης με την Τουρκία.

Ο Πρωθυπουργός υποδέχτηκε στη Θράκη τα επιτελικά στελέχη αλλά ουδείς εκ των πραγματικών ηγετών αναφέρθηκε δεσμευτικά στο ζήτημα. Φαίνεται οι μεγάλες δυνάμεις βάζουν την Ελλάδα μπροστά για να λύσει το δικό τους πρόβλημα. Κι η Ελλάδα, που δεν μαθαίνει, προχωρά.

Ο Αθανάσιος Γραμμένος εργάζεται για το Ίδρυμα Φρίντριχ Νάουμαν για την Ελευθερία, το οποίο διοργάνωσε το εν λόγω οδοιπορικό για την ανάλυση της κατάστασης στα ευρωπαϊκά σύνορα. Ο κος Γραμμένος εκφράζει παραπάνω τις προσωπικές του εντυπώσεις και απόψεις.