Οι φονικές πανδημίες ανά τους αιώνες

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες όπου η ανθρωπότητα δοκιμάστηκε στο διάβα του χρόνου από ταχέως μεταδιδόμενες και θανατηφόρες επιδημικές νόσους όπως η σύγχρονη COVID-19, που προκαλείται από τον κοροναϊό SARS-CoV-2.

Μάλιστα, ορισμένες από αυτές τις επιδημικές νόσους εξελίχθηκαν σε πανδημίες (δηλαδή, επιδημίες που εξαπλώνονται πολύ γρήγορα και προσβάλλουν ολόκληρο τον πληθυσμό συγκεκριμένης περιοχής), οι οποίες προκάλεσαν τεράστιες ανθρώπινες απώλειες και επηρέασαν καθοριστικά το ρου της ανθρώπινης ιστορίας.

Ο λοιμός των Αθηνών

Η πρώτη τέτοια πανδημία κατεγράφη το 430 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, στην πόλη-κράτος των Αθηνών.

Ο αποκληθείς λοιμός των Αθηνών, η πανώλη που χτύπησε την Αθήνα η οποία τελούσε υπό πολιορκία, προκάλεσε το θάνατο πολλών κατοίκων της πόλης, μεταξύ αυτών και του σπουδαίου Περικλή.

Η πανώλη του Ιουστινιανού

Μια άλλη σημαντική επιδημική έκρηξη κατά την αρχαιότητα ήταν η λεγόμενη πανώλη του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Η εν λόγω βουβωνική πανώλη προκάλεσε το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων και επέφερε σοβαρά οικονομικά πλήγματα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Η ευλογιά

Αρκετούς αιώνες αργότερα, κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους, έκανε την εμφάνισή της στην ευρωπαϊκή ήπειρο η ευλογιά, βαριά λοιμώδης νόσος, η οποία είχε υψηλότατο ποσοστό θνησιμότητας και παρέμεινε κύρια αιτία θανάτου έως και το 18ο αιώνα.

Η ευλογιά είναι μια από τις περισσότερο επικίνδυνες και θανατηφόρες ιογενείς μεταδοτικές ασθένειες που υπάρχουν.

Η Ισπανική Γρίπη

Στις αρχές του 20ού αιώνα, και πιο συγκεκριμένα το 1918, ξέσπασε μια πανδημία γρίπης από την οποία έμελλε να χάσουν τη ζωή τους 40 και πλέον εκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο.

Τα πρώτα κρούσματα της λεγόμενης Ισπανικής Γρίπης κατεγράφησαν στη Γαλλία τον Απρίλιο του 1918, ενώ ακολούθησαν περιστατικά σε Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ και Γερμανία.

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους η πανδημία εξαπλώθηκε στις Ινδίες, τον Ιούλιο στη Νέα Ζηλανδία και τον Αύγουστο στη Νότια Αφρική.

Η Γρίπη του Χονγκ Κονγκ

Ύστερα από μισόν αιώνα, το 1968, η ανθρωπότητα επλήγη από την αποκαλούμενη Γρίπη του Χονγκ Κονγκ (ιός γρίπης Η3Ν2).

Οι ανθρώπινες απώλειες της εν λόγω γρίπης, που προσέβαλε ταχύτατα έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων λόγω και των αεροπορικών μετακινήσεων, ανήλθαν στο ένα εκατομμύριο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πανδημία της Γρίπης του Χονγκ Κονγκ ήταν εκείνη που ανέδειξε πρώτη φορά τη σημασία της παρασκευής εμβολίων κατά των επικίνδυνων ιών.

Το AIDS

Το 1981 εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα του AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), του Συνδρόμου της Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας, που προκαλείται από τον ιό HIV, τον ιό της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV, Human Immunodeficiency Virus).

Ως γνωστόν, η νόσος αυτή, που μεταδίδεται μεταξύ άλλων μέσω της σεξουαλικής επαφής, του τοκετού, του θηλασμού και των μεταγγίσεων μολυσμένου αίματος, εξακολουθεί και σήμερα να επιφέρει ανθρώπινες απώλειες.

Από το 1981 έως σήμερα 75 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν φορείς του HIV και περίπου 32 εκατομμύρια έχασαν τη ζωή τους.

Αν και δεν υπάρχει πλήρης θεραπεία για την HIV λοίμωξη, ο συνδυασμός αντιρετροϊκών φαρμάκων, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη του AIDS και να επιτρέψει στα πάσχοντα άτομα να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή για όσο διάστημα λαμβάνουν τα φάρμακα.

Το SARS

Στις αρχές του 21ου αιώνα, κατά τα έτη 2002-2003, έκανε την εμφάνισή του το SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome, Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο), ασθένεια που προκαλείται από κοροναϊό ο οποίος παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τον κοροναϊό SARS-CoV-2.

Η εν λόγω επιδημία ξεκίνησε από επαρχία της Κίνας και εξελίχθηκε σύντομα σε παγκόσμια πανδημία.

Απλώθηκε σε 26 χώρες, προσέβαλε πάνω από 8.000 ανθρώπους και στοίχισε τη ζωή σε 774 εξ αυτών.

Οι επιπτώσεις του SARS περιορίστηκαν δραστικά λόγω της ταχείας αντίδρασης των υγειονομικών Αρχών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Γρίπη των Χοίρων

Λίγο αργότερα, κατά τα έτη 2009-2010, μια νέα μορφή γρίπης, η αποκληθείσα Γρίπη των Χοίρων, που προκλήθηκε από τον ιό  Η1Ν1, έμελλε να προσβάλει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο και να προκαλέσει εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους (σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, 500.000 και πλέον).

Η επιδημική αυτή νόσος, όπως μαρτυρά και η ονομασία της, ξεκίνησε από γουρούνια που είχαν επαφή με ανθρώπους.

Ο Η1Ν1 φανέρωσε στην επιστημονική κοινότητα πόσο γρήγορα μπορεί να εξελιχθεί ένας ιός σε πανδημία κατά τον 21ο αιώνα.

Η νόσος του Έμπολα

Άκρως θανατηφόρα αποδείχθηκε, τέλος, μια ακόμη ιογενής λοίμωξη πριν από λίγα χρόνια, ο αιμορραγικός πυρετός Έμπολα. 

Η σοβαρή αυτή επιδημική νόσος προσβάλλει ανθρώπους και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά (π.χ., πιθήκους, γορίλες, χιμπατζήδες).

Ο ιός Έμπολα εμφανίστηκε πρώτη φορά το 1976 σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Έμπολα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και συγχρόνως στο Σουδάν.

Η προέλευση του ιού είναι άγνωστη, ωστόσο «αποθήκη» του ιού στη φύση θεωρούνται ορισμένα είδη φρουτοφάγων νυχτερίδων που ενδημούν στην Αφρική.

Δεν υπάρχει προς το παρόν ειδικό εμβόλιο ή θεραπεία για την ασθένεια που προκαλεί ο ιός Έμπολα, αν και πολλές επιστημονικές ομάδες ανά τον κόσμο αναπτύσσουν και χορηγούν σε πειραματικό επίπεδο διάφορα θεραπευτικά σχήματα.

Σε κάθε περίπτωση, η αγωγή είναι σήμερα υποστηρικτική και συμπτωματική.