Μια συλλογική μάχη

Η μεγαλύτερη απώλεια σε μια επιδημία μπορεί να είναι η κοινωνικότητά μας. Δεν αναφέρομαι τόσο στο γεγονός ότι τα προτεινόμενα μέτρα αποφυγής της διασποράς συνίστανται κυρίως στην «κοινωνική αποστασιοποίηση» και την αναγκαία «αυτο-απομόνωση». Κυρίως αναφέρομαι στον τρόπο που ο φόβος για ένα νόσημα που μεταδίδεται από άλλους μεταφράζεται και σε μια εξατομικευμένη αναζήτηση άμυνας και προφύλαξης.

Οι αντιδράσεις φόβου σε ατομικό (ή στενό οικογενειακό) επίπεδο είναι συνυφασμένες με τέτοιες περιόδους. Το βλέπουμε σε όσους σπεύδουν να κάνουν υπερβολικές προμήθειες σε τρόφιμα, προστατευτικά υλικά ή ακόμη και φάρμακα. Το διαπιστώνουμε στον ιδιότυπο φόβο στο βλέμμα για το ενδεχόμενο ο άλλος να είναι μεταδοτικός. Το ακούμε στη μία ή την άλλη αντίδραση για όποιον δεν κράτησε ατομικά «υπεύθυνη» στάση.

Προφανώς και η αντιμετώπιση μιας κατάστασης δύσκολης, όπως είναι μια επιδημία, απαιτεί και ατομική υπευθυνότητα. Oμως δεν είναι μια ατομική υπόθεση, είναι μια συλλογική προσπάθεια, είναι το αντίθετο της ιδιώτευσης. Την ώρα αυτή που αισθανόμαστε ότι δίνουμε μια μάχη για το άτομό μας και τους οικείους μας είναι που εξαρτιόμαστε, περισσότερο παρά ποτέ, από άλλους: τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης, όλα τα κομμάτια του κρατικού μηχανισμού που θα εξασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξει παράλυση, όλους τους εργαζόμενους που θα διατηρήσουν σε πλήρη λειτουργία τις υποδομές (ενέργεια, επικοινωνίες, ύδρευση, αποχέτευση, καθαριότητα), όλους τους εργαζόμενους που θα εξασφαλίσουν ότι οι βασικές εφοδιαστικές αλυσίδες θα συνεχίζουν να λειτουργούν, ακόμη και το γείτονα που μπορεί να πάει στο σουπερμάρκετ, εάν δεν μπορούμε εμείς γιατί κρατάμε το παιδί ή επειδή βρισκόμαστε σε εθελούσιο κατ’ οίκον περιορισμό.

Ακόμη και η ατομική ευθύνη, που τόσο επανέρχεται στη συζήτηση, είναι πρωτίστως ευθύνη έναντι άλλων, ξεκινώντας από τις πιο ευάλωτες ομάδες. Γι’ αυτό και σε πείσμα μιας εξιδανίκευσης της ατομικότητας, που ήδη είχε υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή, χρειάζεται να οικοδομήσουμε ξανά τη συλλογικότητά μας.