«Αρκούδες» στις αγορές, «μαύροι κύκνοι» στην οικονομία

Σε ακραία δοκιμασία χώρες, κοινωνίες, αλλά και οι χρηματιστηριακές  αγορές που καταγράφουν εκροές δισεκατομμυρίων χωρίς “φρένο”. Οι μετοχές, παγκοσμίως, βρίσκονται στο “κόκκινο” θέτοντας εν αμφιβόλω τα μέτρα στήριξης των κεντρικών τραπεζών αφού φαίνεται να μη μετριάζουν τον πανικό των επενδυτών.  Το θολό τοπίο για τις επιπτώσεις της πανδημίας σε οικονομία, πολίτες και χρέη χωρών, αλλά και η αβεβαιότητα της διάρκειας της, φέρνει τους επενδυτές σε αμοκ, που ξεπουλούν σωρηδόν περιουσιακά στοιχεία.

Χρηματιστηριακοί αναλυτές μιλούν για μέρες που θυμίζουν τις “μαύρες” συνεδριάσεις  σε περιόδους μεγάλων κρίσεων, όπως το Κραχ του ‘87, των Δίδυμων Πύργων και της Μεγάλης Ύφεσης του 2008. O δείκτης φόβου VIX  έφτασε σε υψηλά επίπεδα θυμίζοντας την κρίση του 2008, σηματοδοτώντας την είσοδο σε μία περίοδο ισχυρής μεταβλητότητας.

Σε πανικό και οι αγορές των ομολόγων της ευρω – περιφέρειας, με τους επενδυτές να έχουν κυριευθεί από ανησυχία που σχετίζεται με  το επίπεδο του χρέους. Ενδεικτικό ότι οι αποδόσεις στα 10ετή ισπανικά και πορτογαλικά ομόλογα έχουν εκτιναχθεί σε υψηλά σχεδόν 10 μηνών, ενώ η απόδοση στο ελληνικό 10ετές  αυξάνεται στο 2% έχοντας σημειώσει άνοδο περίπου 150% από το 0,92% στα μέσα Φεβρουαρίου. Το 5ετές ομόλογο κινείται στο 1,9 % έχοντας σημειώσει άνοδο 500% από το 0,3% πριν ένα μήνα.

Γιατί όμως ήρθαν οι “αρκούδες ”;  Οι παγκόσμιες αγορές είναι στο κατώφλι    bear market (“αγορά των αρκούδων”, σε αρνητική φάση) με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι η πανδημία τελείωσε την  bull market ( εποχή των ταύρων, ανοδική), καθώς οι μεγαλύτεροι χρηματιστηριακοί δείκτες έχουν υποστεί μεγάλες απώλειες.  Διεθνείς αναλυτές πιστεύουν πως οι αγορές θα παραμείνουν σε έντονη μεταβλητότητα μέχρι να καταγραφούν οι ενδείξεις περιορισμού της εξάπλωσης του κοροναϊού, με παράλληλη σαφήνεια του   πραγματικού οικονομικού αντίκτυπου, με βασικό παράγοντα τα μέτρα των κυβερνήσεων παγκοσμίως.

Οι “μαύροι κύκνοι” και γιατί (δεν) είναι σαν την κρίση του 2008

Η φάση του “μαύρου κύκνου”;  Στη λίμνη του “μαύρου κύκνου” χορεύουν οι παγκόσμιες οικονομίες και η πανδημία του κορονοϊού τείνει να εξελιχθεί σε χειρότερο εφιάλτη από  εκείνο της Μεγάλης ύφεσης του 2008-2009. Σε αντίθεση με την κατάρρευση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ, η εμφάνιση του ιού ήρθε ξαφνικά και με απρόβλεπτες «διαθέσεις».

Ταιριάζει απόλυτα η  ποιητική μεταφορά της θεωρίας του χάους,  το φαινόμενο της πεταλούδας: “Αν μία πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα». Εν ολίγοις, η κεντρική ιδέα είναι πως μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων μπορεί να προκαλέσει αλλαγή στην εξέλιξη μίας ιστορίας.  Χαρακτηριστικοί αρνητικοί «Μαύροι Κύκνοι» είναι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, το χρηματιστηριακό κραχ της Wall Street γνωστό ως «Μαύρη Δευτέρα» που έγινε στις 19 Οκτωβρίου του 1987 και η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου.

Το ερώτημα είναι αν ζούμε στιγμές μίας τόσο μεγάλης κρίσης.  Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε στους Ευρωπαίους ηγέτες να εξετάσουν όλα τα εργαλεία πολιτικής   που παρέχουν «παρά πολύ φθηνή» χρηματοδότηση. Χτυπώντας “‘κόκκινο” συναγερμό ζήτησε εμμέσως πλην σαφώς να τονωθεί η αγορά με ρευστότητα. και προειδοποίησε  πως χωρίς συντονισμένη δράση η Ευρώπη θα μπορούσε να ζήσει μία εκδοχή της κρίσης του 2008.

Οικονομολόγοι αναφέρουν πως μέχρι τώρα δεν είναι αντίστοιχο της κρίσης του 2008, ωστόσο  είναι αρνητικό σοκ για την προσφορά στην πραγματική οικονομία. Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις τείνουν να διαρκούν περισσότερο, αλλά στην παρούσα φάση έχουμε να κάνουμε με κάτι εντελώς νέο και απρόβλεπτο. Παράλληλα,  τα περιθώρια πολιτικής είναι πολύ πιο περιορισμένο σε σχέση με το 2008, καθώς τα επιτόκια είναι ήδη σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και τα επίπεδα του δημόσιου χρέους είναι υψηλότερα. Επιπλέον, οι χώρες πρέπει να επικεντρωθούν σε καλά στοχοθετημένες δαπάνες και φοροαπαλλαγές για να στηρίξουν τους τομείς της οικονομίας.