Η ευθύνη ως αλληλεγγύη

Συχνά αντιμετωπίζουμε την έννοια της ευθύνης ως υποχρέωση τήρησης κανόνων, ανάληψης βαρών, εφαρμογής διαδικασιών με σκοπό την αποτροπή αρνητικών εξελίξεων και την αποφυγή ποινών και τιμωριών.

Ενας άλλος τρόπος είναι η έμφαση στον ατομικό χαρακτήρα της ευθύνης, όχι μόνο ως εξατομίκευση της υποχρέωσης και των κυρώσεων, αλλά και ως καθήκον του ατόμου να κάνει αυτά που πρέπει για να προστατεύσει τον εαυτό του. Στη δεύτερη περίπτωση συχνά η ατομική ευθύνη γίνεται και συνώνυμη της απουσίας συλλογικών φορέων για την προστασία του ατόμου.

Παρότι μέσα στην τρέχουσα συγκυρία της πανδημίας μπορούμε να δούμε και τις δύο αυτές παραλλαγές της έννοιας της ευθύνης, τόσο ως συμμόρφωσης προς αποφυγή κυρώσεων ή αρνητικών επιπτώσεων όσο και ως ατομικής υποχρέωσης, εντούτοις θεωρώ ότι στην πράξη αναζητούμε μια άλλη εκδοχή της ευθύνης.

Αν και σε μεγάλο βαθμό υπόθεση αλλαγής συμπεριφοράς, η ευθύνη όλων μας έχει περισσότερο να κάνει με την ανάγκη να δώσουμε συλλογικά μια μάχη. Δεν πρόκειται απλώς για συμμόρφωση σε κανόνες, μια που απαιτεί ένα βαθμό ενεργητικής συναίνεσης και δράσης που υπερβαίνει τον απλό εξαναγκασμό.

Ούτε πρόκειται μόνο για την εξατομικευμένη προστασία, εφόσον το όποιο ατομικό όφελος εξαρτάται από την καθολική προσαρμογή του τρόπου ζωής και έχει περισσότερο το χαρακτήρα προστασίας των άλλων, του συνόλου.

Σε ένα τέτοιο φόντο, η ευθύνη γίνεται μια πράξη αλληλεγγύης. Αναλαμβάνουμε ουσιαστικά την ευθύνη να είμαστε αλληλέγγυες και αλληλέγγυοι: σε αυτούς που είναι πιο ευάλωτοι, σε αυτούς που δεν θέλουμε να γίνουν θύματα, σε αυτούς που εξαρτώνται και από τη δική μας στάση, συμπεριφορά, εργασία, σε αυτούς από την εργασία και αφοσίωση των οποίων και εμείς εξαρτιόμαστε.

Η ευθύνη παύει έτσι να γίνεται συμμόρφωση και προσαρμογή και γίνεται μια ανώτερη εκδοχή κοινωνικότητας, το ξεπέρασμα της ατομικότητας σε μια μάχη από την οποία δεν περισσεύει κανείς. Και αυτό είναι ένα μάθημα που πρέπει να το κρατήσουμε.