Ποιες γεωπολιτικές ανατροπές φέρνει ο κοροναϊός – Ο ρόλος της Κίνας, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη

Μια παγκόσμια κρίση ή απειλή, όπως είναι η πανδημία του νέου κοροναϊού, διαμορφώνει και νέους συσχετισμούς στο διεθνές τοπίο. Αυτό εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο θα πληγεί κάθε χώρα ή κάθε πόλος στο διεθνές σύστημα, την αποτελεσματικότητα ή μη της απάντησής του, το εάν θα μπορέσει να δώσει ένα παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή.

Και παρότι είμαστε ακόμη στην αρχή, ήδη έχουν αρχίσει να φαίνονται ορισμένες τάσεις.

Η Κίνα βγαίνει επιθετικά στο προσκήνιο

Ο πικρόχολος τρόπος με τον οποίο ένα πρόσφατο άρθρο της σύνταξης στη γαλλική εφημερίδα Le Monde αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο η Κίνα προβάλλει την αποστολή βοήθειας στην Ιταλία, έρχεται να υπογραμμίσει μια σημαντική διάσταση της πανδημίας.

Είναι αλήθεια ότι στην αρχή η πανδημία φάνηκε να είναι η πρώτη μεγάλη κρίση για τον Σι Τζινμπίγκ και την ηγεσία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Μια μεγάλη υγειονομική έκτακτη ανάγκη, αρχικές προσπάθειες συγκάλυψης σε τοπικό επίπεδο και στη συνέχεια μέτρα που σήμαιναν μια πρωτοφανή συρρίκνωση της κινεζικής οικονομίας και μια δυνάμει υπονόμευση του σχεδίου «Μία ζώνη, ένας δρόμος».

Όμως, στη συνέχεια η αποφασιστικότητα με την οποία η κινεζική κυβέρνηση αντιμετώπισε και περιόρισε την πανδημία, την ώρα που η μία μετά την άλλη, οι αναπτυγμένες χώρες έμπαιναν στην τροχιά της πανδημίας, διαμόρφωσε μια νέα κατάσταση.

Reuters

Πλέον η Κίνα όχι μόνο προβάλλει τη δική της αποτελεσματικότητα, αλλά και σπεύδει σε ιδιαίτερα προβεβλημένες κινήσεις αποστολής υγειονομικού υλικού και ιατρικού προσωπικού σε άλλες χώρες.

Κυρίως, όμως, μπορεί να υποστηρίζει ότι το δικό της πρότυπο διακυβέρνησης, με μεγαλύτερη έμφαση στην κρατική παρέμβαση και την κινητοποίηση πόρων μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικό από τη δυτική έμφαση στο πολιτικό κόστος και την επικοινωνιακή διαχείριση.

Η κρίση της αμερικανικής ηγεσίας

Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ, όπως και στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής, επιδεικνύουν στοιχεία που μόνο ως αδυναμία άσκησης ηγεσίας μπορούν να περιγραφούν.

Η χώρα με τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και μια τεράστια δαπάνη υγείας, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πανδημικό παθογόνο, έχοντας αρχικά ελλείμματα σε διαγνωστικά μέσα, χαμηλά αποθέματα μέσων προστασίας, ενδεχόμενες ελλείψεις σε κλίνες εάν η πανδημία κλιμακωθεί, απουσία αρχικού συντονισμού και – το κυριότερο – έναν πρόεδρο που σε πρώτη φάση υποτίμησε την πανδημία και ακόμη τώρα πιέζει για πιο πρόωρη άρση των περιοριστικών μέτρων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ισραήλ : Πυρηνικό καταφύγιο στη διάθεση των αρχών για την καταπολέμηση του κοροναϊού

Κοροναϊός : Αριθμοί που τρομάζουν – Ξεπέρασαν τις 250.000 τα κρούσματα στην Ευρώπη

Σε προηγούμενες κρίσεις, όπως π.χ. στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ μπορούσαν να εγγυηθούν την απρόσκοπτη παραγωγή πολεμικού εξοπλισμού και την τροφοδοσία των νηοπομπών στον Ατλαντικό. Σήμερα αναζητούν τρόπους να καλύψουν πλήρως τις υγειονομικές ανάγκες του δικού τους πληθυσμού.

Και παρότι το Κογκρέσο κατάφερε να συμφωνήσει σε ένα εντυπωσιακό οικονομικό πακέτο για την τόνωση της αμερικανικής οικονομίας, το ερώτημα για το εάν οι ΗΠΑ θα μπορέσουν να εγγυηθούν της αποφυγής μιας παγκόσμιας ύφεσης παραμένει αναπάντητο.

Το κυριότερο είναι ότι οι ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ότι δεν μπορούν να παίξουν τον ρόλο που είχαν για μεγάλο χρονικό διάστημα της χώρας που  δίνει τον τόνο, τον ρυθμό, το παράδειγμα και στις άλλες αναπτυγμένες.

Η κρίση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης

Την ίδια στιγμή η πανδημία αποτελεί και μια μεγάλη απόδειξη των ορίων της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Φάνηκε ότι οι πραγματικές δυνατότητες ευρωπαϊκών πολιτικών και κοινών απαντήσεων είναι πεπερασμένες. Η Ευρώπη αποδείχτηκε πιο ικανή να συντονίζει την επιβολή πολιτικών λιτότητας, παρά να μπορεί να αποτελέσει πεδίο διακρατικής αλληλεγγύης.

Στην πραγματικότητα κάθε κράτος απλώς έχει αφεθεί να πάρει εθνικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεών της.

Η ευρωπαϊκή συμβολή περιορίστηκε στην παραδοχή ότι δεν μπορούν να ισχύουν οι όροι του Συμφώνου Σταθερότητας και σε ένα γενναίο πρόγραμμα παροχής ρευστότητας της ΕΚΤ.

Όμως, η αντιμετώπιση της πανδημίας και των επιπτώσεών της δεν απαιτεί μόνο ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα αλλά και μια μεγάλη καθαρή κρατική δαπάνη. Μέσα σε συνθήκες ενιαίου νομίσματος  αυτό διαμορφώνει ακόμη μεγαλύτερη πίεση και δυσκολία στις εθνικές κυβερνήσεις. Αυτό εξηγεί και την πρόταση που υπήρξε να υπάρξουν ευρωομόλογα (που αναγκάστηκαν πήραν και την ονομασία «κοροναομόλογα»), πρόταση που συναντά την σθεναρή αντίρρηση της Γερμανίας.

Ο λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι πολλά χρόνια τώρα για τη γερμανική πολιτική ελίτ δύο έννοιες αποτελούν σχεδόν ύβρεις: «μεταβιβαστική ένωση» και «αμοιβαιοποίηση χρέους». Όμως, χωρίς ακριβώς τέτοιες πολιτικές δεν μπορεί να υπάρξει στην πραγματικότητα κοινή ευρωπαϊκή πολιτική. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση μια τέτοια κατεύθυνση απλώς κάνει πιο κοντινό το ενδεχόμενο, όπως και με την οικονομική κρίση του 2008, η Ευρώπη να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο να αντιμετωπίσει την ύφεση.

Μόνο που εν μέσω μιας τεράστιας υγειονομικής κρίσης, με επίσης τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, αυτό δεν είναι απλώς άλλη μια ένδειξη της απόστασης ρητορικής και πραγματικότητας της Ένωσης, αλλά απόδειξη των ανυπέρβλητων ορίων της.

Η πρώτη δοκιμασία της μετά-Brexit Βρετανίας

Η πανδημία αποτελεί και δοκιμασία και για την κυβέρνηση του Μπορίς Τζόνσον. Μάλιστα, αρχικά φάνηκε ότι η επιμονή της σημερινής ηγεσίας των Συντηρητικών να πιστεύουν ότι έχουν δίκιο να κινούνται «κόντρα στο ρεύμα», όπως έδειξαν με την επιμονή τους για έξοδο από την Ένωση, αυτή τη φορά ενείχε και σοβαρούς κινδύνους για την υγεία του πληθυσμού, δεδομένης της αρχικής επιλογής για μια στρατηγική «ανοσίας αγέλης» που μπορεί να οδηγούσε σε μεγάλους αριθμούς θυμάτων.

Αντιμέτωπη με έντονη κριτική και έναν πολλαπλασιασμό των θυμάτων και των κρουσμάτων η κυβέρνηση Τζόνσον ανέκρουσε πρύμναν και επέλεξε και αυτή να ακολουθήσει μέτρα μεγάλων περιορισμών στην κυκλοφορίας κατά το πρότυπο των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Τζόνσον, που ούτως ή άλλως κατηγορείται ότι δεν έχει πάρει μέτρα για την ενίσχυση ενός εθνικού συστήματος υγείας, του NHS, που είχε δεχτεί μεγάλα πλήγματα από τις προηγούμενες συντηρητικές κυβερνήσεις, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πραγματική δοκιμασία και το ενδεχόμενο η επιμονή της στη βρετανική ιδιαιτερότητα να αποδειχτεί έως και επικίνδυνη.

Τα ανοιχτά ερωτήματα για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες

Με την Ινδία να προχωράει σε μιας έκτασης προσπάθεια περιορισμού των μετακινήσεων (που σημαίνει και αναστολή λειτουργίας μεγάλων παραγωγικών μονάδων), τα κρούσματα να αυξάνουν σε μεγάλες χώρες όπως το Πακιστάν, την Ινδονησία να σκέφτεται πώς θα αποφύγει το ενδεχόμενο το Ραμαζάνι να σημαίνει και επέκταση της μετάδοσης, την Μαλαισία να δοκιμάζει πιο αυστηρά μέτρα, την Μιανμάρ να ανακοινώνει με μάλλον ύποπτη καθυστέρηση τα πρώτα κρούσματα και κρούσματα να καταγράφονται και στην Αφρική, υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα τι θα γίνει με τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Άλλωστε, ξέρουμε από πανδημίες του παρελθόντος ότι συχνά οι πιο φτωχές χώρες πληρώνουν και πιο ακριβό τίμημα. Την ίδια στιγμή, το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα επιβληθούν και θα τηρηθούν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης σε χώρες που έχουν μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα και ιδιαίτερα μεγάλα και πυκνοκατοικημένα αστική κέντρα.

Επιπλέον, η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας επίσης σημαίνει και σημαντικό οικονομικό κόστος για χώρες που παίζουν μεγάλο ρόλο και στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Τόσο η κλίμακα της ίδιας της πανδημίας, όσο και οι ευρύτερες επιπτώσεις θα είναι και μεγάλη δοκιμασία για τις κυβερνήσεις αυτών των χωρών, ενώ θα κρίνουν και την ευρύτερη δυναμική τους.

Η αγωνία για τους πρόσφυγες

Μέσα σε όλα αυτά ας προσθέσουμε και την αγωνία για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε προσφυγιά. Οι πανδημίες είναι πάντα ιδιαίτερα επιθετικές σε «κλειστούς πληθυσμούς» και σε χώρους συμβίωσης μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για χώρους όπως οι φυλακές ή τα στρατόπεδα προσφύγων και αιτούντων άσυλο.

Από τους χώρους κράτησης παράτυπων μεταναστών στις ΗΠΑ μέχρι το ΚΥΤ της Μόριας στη Λέσβο, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις κάνουν διαρκώς εκκλήσεις για να υπάρξουν μέτρα για την προστασία αυτών των ανθρώπων.

Αντίστοιχη αγωνία υπάρχει και για τη Γάζα, όπου ο αριθμός των κρουσμάτων είναι πολύ μικρός, αλλά όλοι ανησυχούν για το τι θα γίνει σε αυτή την περιοχή, που συχνά έχει περιγραφεί ως η μεγαλύτερη ανοιχτή φυλακή στον κόσμο. Ο αποκλεισμός μπορεί να έχει συμβάλει στον μικρό μέχρι τώρα αριθμό κρουσμάτων, όμως το σύστημα υγείας είναι αποδυναμωμένο.